Yang. Jaargang 39

[p. 613]

Trijne Vermunt
Bij Verbrand geld van Ricardo Piglia

‘Deze roman vertelt een waar gebeurd verhaal.’ Zo begint Ricardo Piglia (1940, Adrogué, Argentinië) zijn epiloog bij Plata quemada (Verbrand geld), de roman waarvoor hij in 1997 de Argentijnse Premio Planeta ontving. En inderdaad, Plata quemada (verfilmd door Marcelo Piñeyro onder de titel Burnt Money) is gebaseerd op een overval die in 1965 in San Fernando (provincie Buenos Aires) plaatsvond en in Montevideo (Uruguay) eindigde. In september van dat jaar overvielen vier misdadigers in San Fernando een geldtransport. Bij de overval waren verschillende politici en leden van de politie betrokken; zij zouden na de roof delen in de buit. Toen de overvallers, nietsontziende, aan cocaïne verslaafde desperado's, echter na de roof op de vlucht waren, besloten ze hun medeplichtigen te verraden en er met al het geld vandoor te gaan. De politie zette een brute, spectaculaire achtervolging in, die uitmondde in een explosieve finale.

Een toevallige ontmoeting vormde voor Ricardo Piglia de aanleiding om deze legendarische overval te reconstrueren: in 1966 leerde hij tijdens een treinreis Blanca Galeano kennen, het jonge liefje van Mereles, een van de overvallers. Zij vertelde hem haar verhaal, en kort daarna begon Piglia met zijn research en schreef een eerste versie van Plata quemada. In 1970 liet hij het project voor wat het was, en nam het pas in 1995 weer op met in 1997 Plata quemada als resultaat.

Voor het schrijven van Plata quemada maakte Ricardo Piglia gebruik van uitgebreid documentatiemateriaal, en zo slaagde hij erin het verhaal, de betrokkenen en hun taalgebruik met een bewonderenswaardige nauwkeurigheid te reconstrueren. Piglia schrijft in Plata quemada als in een

[p. 614]

proces-verbaal, met het suggestieve taalgebruik van een misdaadjournalist, dat hij voortdurend afwisselt met de primitieve en platte taal van de overvallers. Met behulp van deze instrumenten ontstaat een nietsverhullende, claustrofobische roman met een onverbiddelijk ritme, waarin Piglia de lezer sec de feiten toont, deze ordent en probeert aan te tonen hoe moeilijk het is ‘de waarheid’ te benaderen en een gebeurtenis op de ‘juiste’ manier weer te geven.

De onderstaande fragmenten zijn beide afkomstig uit een van de laatste hoofdstukken van Plata quemada, wanneer de overval en de vlucht achter de rug zijn, en het bloedige slotgevecht met de politie elk ogenblik kan beginnen. De overvallers (Dorda, oftewel de Blonde Gaucho; Brignone, alias Hummel, en Mereles, alias Raaf) zijn van Buenos Aires naar Montevideo gevlucht, ze bevinden zich in het appartement dat als schuilplaats moest dienen. Ze zijn echter gelokaliseerd en omsingeld door de politie en kunnen geen kant meer op. De mannen weigeren zich over te geven en proberen - onder invloed van drank en drugs - nog zo veel mogelijk schade aan te richten. Ergens hebben ze misschien nog hoop dat Mario Malito (de leider van de bende, die ook in werkelijkheid nooit gevonden is) hen komt redden.

Ricardo Piglia debuteerde in 1967 met de verhalenbundel La invasión, waarop in 1975 de verhalenbundel Nombre falso volgde. In 1980 verscheen de roman Respiración artificial (Kunstmatige ademhaling), een indrukwekkende en originele roman die beschouwd wordt als een van de meest representatieve romans van de nieuwe Argentijnse literatuur en tijdens de Argentijnse dictatuur een cultboek was. Verder zijn van Piglia's hand de romans Prisión perpetua (1988) en La ciudad ausente (1992); essaybundels Crítica y ficción (1986), La Argentina en pedazos (1993), Formas breves (1999) en Diccionario de la novela de Macedonio Fernández (2000). Piglia is naast schrijver recensent, scriptschrijver, en doceerde aan de Universiteit van Buenos Aires, Universiteit van Princeton en de Universiteit van California in Davis. Zijn werk is vertaald in het Frans, Duits, Engels en Portugees.