De cijfferinghe (1604)

Het rekenboek van de beroemde schoolmeester

Den verkeerden ofte ghecomposeerde Regel van vijven.

De welcke mede in 5 getalen (als de voorgaande rechten regel van vijden) bestaat. Kan ooc in twee reghelen van drijen ghemaackt worden: doch andere zettinghe der ghetalen als den voorsz. regel onderworpen: Ende mitsdien men dese reghel/ in verscheyden wijse kan bewercken / zoo hebb ickse (op datse den leerling / niet swaarder om begrijpen soude schijnen / als den voornoemden:) op verscheyden wijse voorghebeeldt / doch de meeste gheachte wijse van doen / zijn de 2 eerste voorbeelden / ende voorna-

[p. 266]

mentlijck d'eerste waar af/t'eerste bovenste getal incruys met t'leste onderste getalt samen moet gemultipliceert worden / desgelijckx 'tachter bovenste ghetal / met 'tvoor onderste ghetal/ende elcx product onder zijn benedenste ghetal zetten / werckende daar med'/ en t'middelste ghetal na den ghemeenen regel van drijen.

1	Als 3 Ruyters zijne Prin. Excel. 2 maanden lang diennen / voor 162 gul / vrage hoe veel ruyteren hem 9 maanden lang / voor 24300 gul. dan diennen zullen? fac. 100 ruyteren.

[p. 267]

[p. 268]

	Proeve.
2	Wanneer voor 24300 gul. 100 Ruyteren zijn Excel. 9 maanden diennen / vraghe hoe lang zullē hem voor 162 gul. 3 ruyteren diennen? fa 2 maan.
3	Item als 100 gul, in 12 maanden winnen 9 gu. hoe veel Capitaal / ofte hooft-geld moetmen hebben / om te winnen iu 5 maanden 15 gul.? Facit 400 gul.
4	Als 400 gul. in 5 maanden / winnen 15 gul. hoe veel zalmen op intrest moeten gheven / om in 12 maanden 9 gul. te winnen? fac. 100 gul.
5	Als 100 gul. in 12 maanden winnen 9 gul / hoe hoe veel tijd zalmen moeten hebben / om met 400 gul/ 15 te winnen? fac. 5 maanden.
6	Wanneer 6 drinckaards in 8 uuren uyt drincken een tonne Wijns / houdende 32 Amsterdamsche mingelen: vrage hoe menigen drinckaard/soude in 3½ uur / 35 dierghelijcke kannen uyt drincken? facit 15 drinckaarden
7	Wanneer 15 quanten / in 3½ uur tijds uytveghen 45 minghelen Wijns / vraghe om in 8 uuren / 32 minghelen uyt te drincken / hoe veel dierghelijcke vochtlepels men hebben moste? Fac. 6
8	Zoo een Wagenaar op zijnen waghen voert / 4. Centenaren 80 mijlen verre / voor 6⅓ gul. hoe veel

[p. 269]

	mijlen zal een ander voerman dan voeren 9½ Centenaar/voor 5 gu. 1 stuy. 3¾ pen? fac. 27½ mijlen.
9	Als 4 Centenaren worden ghevoert 80 mijlen / voor 6⅓ guld. hoe veel Centenaren zal een ander voeren 27½ mijl / voor 5 gul. 1 stuy. 3¾ pen? Facit 9½ Centenaren.
10	Twee arbeyders nemen aen te dragen etlijcke ponden ghewickts / 11 mijlen weeghs/voor 5 gg. en overnuts zy den wegh zeer quaad om gaen bevinden: leggense op eenen anderen dragher (naa datze 3 mijlen gedragen hadden) 150 ℔. hem gevende naa beloop haars loons / zoo hy dan ontfangt 1 4/11 g gul. / vraghe hoe veel ℔ / zy lieden ten eersten aangenomen hadde te dragē? fa. 400 ℔.
11	Twee zullen dragen 400 ℔. voor 5 g. gul. 11 mijlen weeghs/en obermits zy den wegh niet geheel goed ofte bequaam om gaan en bevinden/hurense onder wegen eenen diese 150 ℔. op leggen / hem ghevende naar advenant hares loons:ontfanget 1 4/11 g. gul. vraghe hoe verre zy luyden die 400 ℔ / allen gedragen hadden? facit 3 mijlen.
12	Twee willen dragen 400 ℔. 11 mijlen weeghs/ voor 5 g gul. doch 3 mijlen ghedragen hebbende/ leggen op eenen anderen zekere ℔ ghewichs/hem

[p. 270]

	ghevende naar advenant haars loons / welck beloopt 1 4/11 g. gu. vrage hoe veel ℔ hy gedragen heeft Facit 150 ℔.
13	Twee nemē aan te dragen voor 5 g. gul. 400 ℔. zekere mijlen verre/onderwegen hurense om eenige oorsake eenen diese oplegghen 150 ℔ / die dat draacht 8 mijlen weghs/hem gevende naar advenant hares loons/welck beloopt 1 4/11 g. gul. vrage hoe veel mijlen/zy die aangenomē hadden te dragen? Facit 11 mijlen.
14	Als de soldije van 100 Ruyters/bedraaght in 9 maanden/24300 gul. hoe veel ruyteren zalmen in dienst houden/voor 162 gul. 2 maand lang? facit 3 Ruyteren.
15	Alsmen t'mudde Cooren koopt voor 6 gul / een brood van 6 6/1$ stuy. weeght 18 ℔. vraghe hoe veel een brood van 4 stu. wegen moet al t'coren afslaat en geldt 5½ gul? fac. 12 ℔.
16	Alsmen t'mudde Coren koopt voor 5½ gul / een brood van 12 ℔. kost 4 stuy / wat beloopt t'mudde alsmen een brood van 18 ℔. verkoopt voor 6 4/11 st? fac. 6 gul.
17	Hoe veel gasten ofte gesellen moet een grofsmit hebben om 4 anckers/ in 12 dagen te maken / als 18 gesellen / in 6 daghen 12 eenwichtighe anckers maken? fac. 3 gesellen.
18	Twee last dragers nemen aen te draaghen 600 ℔ / 16 mijlen weeghs/t'honderd voor 7 ß. 3 . en eē wijle tijds gedragen hebbende/bevindē den wegh te quaad / waaromme zy op andere dragers leggen 250 ℔ / ter gezetter plaatse gekommen zijnde / ontfangen voor hun behoorte ofte aanpaart 1 ℒ. 11 ß 0 15/$3 . vraghe hoe veel mijlen de leste dragers

[p. 271]

	haren last gedragen hebben? fac. 11 mijlen.
19	Item 2 last dragers/ neemen aan te dragen 600 ℔. 16 mijlen weegs t'hondert voor 7 ß. 3 . 5 mijlen gegaan hebbende/bevindē den wegh te quaad ontlasten sich zekere ponden ghewichts/ ende leggense op anderen dragers/op voorwaarde dat die na advenant loon hebben zullen: ontfangen voor haar aanpart 1 11 ß. 015/32 . vrage hoe veel ponden zy ontlast hebben ¿ fac 250 ℔.