Logo DBNL
Vertaalde gedichten (1981)

Vertaalde gedichten

(1981)–G.A. Bredero–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Het onbewoonde eiland

De tweede Historie van Deel VI verhaalt van het ‘Grootmoedig hert van een Fransche Ionckvrou, die met haer man gheset was op een woest ende onbewoont Eylant der Zee, ende hoe sy daer van verlost wert’ (blz. 72-130).

 

De auteur begint het verhaal met een wijdlopige uitstalling van zijn geleerdheid en met de lof van de ‘moderne’ ontdekkingen: Alexander de Grote, Apollonias Thianeus, ‘den Kerthagenoischen Capiteyn Hanno’ (blz. 74) hadden weliswaar verre reizen ondernomen en Ptolemeus heeft als man van wetenschap werkelijke verdiensten; maar allen worden verre overtroffen door de reizigers en uitvinders van de jongste eeuw. Vooral de ontdekking van het kompas heeft onvermoede mogelijkheden voor de scheepvaart geopend. ‘De lust om weten ende verstaen, mitsgaders de begheerlijcheydt om rijck te worden, hebben vele luyden verweckt tot onderzoeckinghe vande wonderwercken der natuere, zoodanige als geweest sijn Christoffel Columbus van Genua, Americus Uespuccius Florentijn, de sone van Portugael, Vasco de Gama, Pieter Alvares, Lowijs Bartholome, ende onder die van de Fransche natie Iaques Cartier uyt Britannien, een uytnemende man, ende uytghekosen by den Grooten Coningh Fransois om te ontdecken de Noordtsche landen van Canada, Baccalaos, ende Florida. Ende ten tijde van Coningh Hendrick de tweede den Heere Uillegaignon’ (blz. 76). Niet iedereen trekt echter uit op ontdekkingstochten; sommigen hebben ‘maer't gaen tegen 'tkeren verwisselt, ende niet anders verovert dan tvolnoegen dat een edel hert scheppen can in tvoordeel dat hij boven andere heeft, te weten van grondelic ende door eygen versochtheit te verstaen tgene dat andere van hem moeten ontleenen, ende hem daer voor danc weten, ten ware dat sy sic vermetelic wilden toeschrijven een onverdiende eere, ende een ander sijn arbeyt ontstelen, om een kleyn ghedeelte daer van te hebben, in plaetse sy sick behoorden met het hare te bevredighen’ (blz. 77).

Aan de ontdekkingsreis, die Jaques Cartier ‘met de Noormannen ende Bretoenen’ (blz. 77) deed, had ook een Frans edelman deelgenomen ‘wiens naem my niet onbekent is, al hoe wel ic dien willens verswijghe’ (blz. 77). De lust van zee-

reizen had hem te pakken en hij liet een schip optuigen. Ook vrouwen maakten deel uit van de bemanning en zo nam de edelman zijn zuster mee. Een andere edelman, verliefd op de jonkvrouw, liet zich eveneens aanmonsteren; hij was niet allen bedreven in de wapenhandel, maar ook in ‘de goede konsten’ (blz. 81), dichten en musiceren.

De tocht begon. Eens zong de verliefde edelman met begeleiding van de luit ‘eenige vermakelijcke Veerskens’ (blz. 82), een uitvoerig Chanson de l'Amant(118 paarsgewijze rijmende octosyllaben, in ed. Rouen, 1604, Tome IV, blz. 78-81)dat evenwel in het Nederlands niet werd overgenomen. De jonkvrouw vermoedde en hoopte dat die ‘veerskens’ voor haar bestemd waren, maar hoe kon ze de waarheid achterhalen of haar liefde te kennen geven? Bovendien vreesde ze dat haar broer, ‘soo vermetel ende hoogh in sijn wapen’ (blz. 87), zich tegen een huwelijk zou verzetten.

Wat later, terwijl de kapitein met zijn bemanning beraadslaagde over de te volgen koers, speelde de edelman weer ‘zeer amoreuselic op de Luyt voor sijn weerde Meestersse’ en ‘onder't spel zong hy oock met der kelen een vermakelyck Liedeken’ (blz. 90): een lied van veertien zesregelige strofen (ed. Rouen 1604, Tome IV, blz. 89-92), waarvan evenmin een Nederlandse vertaling werd opgenomen. Nu bood de jonkvrouw hem de gelegenheid om zijn hart uit te spreken, wat hij dan ook deed. Al hield ze zich eerst wat weigerachtig, het einde was een trouwbelofte. Dadelijk wilde de man het huwelijk voltrekken, maar tot zijn grote ontgoocheling was de jonkvrouw daartoe niet bereid. Hij poogde haar ervan te overtuigen, ‘dat minnen sonder ghenieten een onvolmaecktheyt in de natuere was’ (blz. 96) en hij plaagde haar met een versje van ‘de Poeet’ (blz. 97), nl. Propertius:

 
Wat Vrouwe is of was soo goet (XXXII).

‘In somma hy wist so wel te praten, dat niet tegenstaende sy vreesde bevrucht te worden, sy evenwel tsamen haer houwelijc voltrocken, sonder Paep, sonder autaer, sonder sang, sonder spel, anders dan t'gheruysch van de winden, die de seylen even alsoo volden ende al op deden swellen, als den Edelman doen ter tijt den buyck van de schamele dochter, welcke meynende maer te spelen, korts daerna begon te ghevoelen de ghewoonlijcke siecte die de vroukens onderworpen sijn, wanneer sy ontfanghen, somtijts in onmacht vallende ende den etenslust heel verliesende, jae van verwe veranderende, ende gantsch bleeck ende onghesien wordende’ (blz. 98). Om aan de toorn van haar broer te ontsnappen wilden ze heimelijk ergens aan land gaan, maar een orkaan belette dit.

De broer ontdekte de zwangerschap. Eerst slingerde hij zijn zuster heftige ver-

wijten naar het hoofd, dan wist hij listig de naam van haar geliefde te achterhalen. Veinzend hun gunstig gezind te zijn bedacht hij een snood plan, waarbij de officieren beloofden hem te helpen.

Voorbij het eiland van de Ratten en dat van de Geesten, voeren zij langs een groot, bebost, onbewoond eiland; alleen wilde dieren doolden er rond. Daar liet de kapitein de verliefden achter; hij bezorgde hun wat mondvoorraad en aan de edelman-dichter ook inkt en papier ‘om te schrijven ende baladen te maken, waer met ghy de ghenade moght winnen van uwe schoone Goddinne, die ghy doch met uwe rijmen betoovert hebt’ (blz. 109).

In diepe verslagenheid bleef het jonge paar achter. Het kind werd geboren, maar het stierf omdat de moeder het niet voeden kon. De ‘ouders’ hoopten nog ‘haer saedt te vermenichvuldigen, hoe wel de middel, die sy daer toe noodig gebruycken moesten, niet lang en duerde, also den Edelman heel siec ende weeckelijck werdt, waer door hy niet bequaem ghenoegh en was om de lust van sijn tamelijck kloecke vrouwe te voldoen, die het onghemack van de woestijne kloeckhertich ghenoech verdroegh, waer over den armen man sick noch eeniger wijse vertroostede, ende moet greep, siende de groote volstandigheyt ende hoocherticheyt van sijn vrouwe, gheduerende, welcke vreughde hem in den sin schoot te dichten dese navolgende rijmen, die hy speelde ende song op sijn luyt, als een voorsegginge van sijne haest genakende dood’ (blz. 115-116):

 
Wat vreuchde hadde (nae dat't water alle ding (XXXIII).

Eer het jaar voorbij was, stierf de man van uitputting. Radeloos bleef de vrouw achter en voor er nog een jaar verlopen was, zag zij er totaal verwilderd uit.

Eindelijk erbarmde zich God over haar. Een Frans schip voer langs het eiland en bracht haar terug naar haar vaderland. Intussen was ook haar broer overleden. In standvastige liefde bleef zij aan haar overleden echtgenoot denken. De naam van die edelman kende de verteller tot zijn leedwezen niet, maar hij verdiende beslist alle eer! Deze geschiedenis heeft zich afgespeeld ‘niet veel meer als twintigh jaren gheleden’ (blz. 130), beweert de verteller, die nu op zoek gaat naar ‘nieu aes’ (blz. 130).

 

De verhalen van de delen VI en VII komen niet voor bij Bandello.



illustratie
Reproduktie op ware grootte van het frontispies van Deel VI, editie 1646 (en 1650). De tekening van Reinier van Persyn illustreert twee momenten uit het tweede verhaal: op de voorgrond blijven de geliefden achter op het eiland, terwijl het bootje terugkeert naar het schip; hoger een tafereeltje tussen de bomen: de jonkvrouw begraaft haar gestorven echtgenoot.


XXXII

 
Dy-moy quelle fut onc qui le lict nuptial
 
Paillarde ne viola, & ne fit onc nul mal?
 
Quelle Deesse fut qui seule fut contente
 
D'vn seul Dieu la baisant, sans auoir autre attente?

XXXII

 
Wat Vrouwe is of was soo goet1
 
Die in haer echt gheen ontrou doet,
 
Met quaed overspel, of schanden?3
 
Wat Goddin wasser oyt te vreen,
5
Met 'tkussen van een God alleen.5
 
Sonder na and're te branden?6

XXXIII

 
Quel plaisir eut apres le grand deluge
 
Le couple saint, qui alla pour refuge
 
Vers les saints lieux où Themis reposoit,
 
Et à chacun son destin predisoit?
5
Quell' volupté, puis que de leur semence
 
Ils ne pouuoyent donner vn peu d'auance,
 
Ains leur falut, esmeuz d'vn saint courroux,
 
Faire sortir les hommes des cailloux,
 
Selon les dits de la saincte Deesse?
10
Mais quel plaisir, repos ni alegresse
 
Auoyent ils lors, que le seul souuenir,

XXXIII

 
Wat vreuchde hadde (nae dat't water alle ding1
 
Begroef) het heylich paer, dat om raedt en hulp ging,2
 
Daer Themis haer verschuylt: in haer heylighe stede3
 
En yder kundicht al sijn noodts-gevallichheden?4
5
Wat vreuchde hadden sy: nadien s'in 't minste yet5
 
Wt haren sade doen en kosten teelen niet,6
 
Maer heylichlick vergramt soo moesten zy doen saeyen7
 
En menschen doen ontstaen, wt kygels en wt kaeyen8
 
Na des Goddins gesech? Maer wat blyschap, of wat9
10
Vreuchd' of Rust hadden sy? als maer alleenlijck, dat10
 
D'vn bien soudain, & desiré mourir,
 
Estant la mort le seul repos, & l'aise,
 
Qui des humains les angoisses appaise?
15
Ah! ah! le temps s'escoule lentement
 
Mais mon mal heur est tant plus vehement;
 
Comme ie voy que ma mort est tardiue,
 
Et que le iour dernier bien tard arriue
 
Pour assoupir le dueil qui vit en moy,
20
Et pour finir mon pleur, & mon esmoy.
 
Ie sens faillir peu à peu ma puissance,
 
Et mes efforts s'en vont en decadence,
 
Le sang n'a plus ni force ni vigueur,
 
Ni ce mien corps substance, ni chaleur:
25
Le coeur se deut, le sens est en martire,
 
L'ame defaut, & de moy se retire:
 
L'esprit esmeu par telle passion,
 
Et tout rauy en contemplation,
 
Veut s'esloigner de ce corps miserable
30
Pour voir ailleurs vn repos delectable,
 
Puis que le sang affoibly ne sçauroit,
 
Puis que le corps sans ce sang ne pourroit
 
Produire rien qui par sa compagnie,
 
Peust resiouyr la solitaire vie
35
De deux vnis par vn mesme vouloir,
 
Mais separez par vn grand desespoir,
 
De voir la vie en nos corps renaissante,
 
Par le moyen de quelque chose issante
 
De nos effaits: car l'vn est amorty
40
L'autre puissant, l'vn est aneanty
 
L'autre ioüist des forces de nature,
 
Gedencken van een haest gewenst en schichtich sterven,11
 
Naedien de doodt alleen de ruste doet verwerven.12
 
Och! och! den tijdt die gaet te langsaem en te bloot13
 
Door dien haer laeuheyt, laes! mijn teghenspoet vergroot,14
15
Want ick sie dat mijn doodt, de laetste van mijn daghen,15
 
Soo traechlick sendt om al mijn droefheydt te verjaghen,16
 
En om mijn tranen heet, en jammerlijck ellendt
 
Door een spoedighe val te helpen aen een endt.18
 
Ick voel mijn krachten laes! verslappen en verswacken,
20
De seenuwen ontleen en allengskens sy versacken,20
 
Mijn bloet en heeft geen macht, noch t'lichaem vocht of pit,21
 
Het harte is bedroeft: de Sinnen nevens dit22
 
Werden ghepijnicht seer: de ziele wil vertrecken23
 
Wt dit ellendigh dal, en veel saligher plecken24
25
Die d'opgetoogen geest vast innerlijck aenschouwt25
 
Daer zy veel soeter lust voor haer beschooren houwt26
 
Na dien 'tgekrencte bloet, noch 'tlichaem en kan teelen27
 
Gheselschap, dat nu mocht vertroosten met haer speelen28
 
Dit eensaem leven van twee-wel-vereende lien29
30
Maer die door wanhoop laes! haer doot gebooren sien30
 
Door middel van het gheen dat vloeyt uyt onse krachten31
 
Want d'eene die is doodt en d'ander bloeyt in machten32
 
Laquelle tend à ma mort plus que seure.
 
Que n'ay-ie l'heur de voir pour mon suport
 
Cy formiller vn escradon tresfort
45
De Mirmidons sortis à tas de terre,
 
Bons mesnagers, & hardis à la guerre?
 
Ou que ne puis en tuant par les bois,
 
(Comme il auient souuent & plusieurs fois)
 
Quelque farouche & rauissante beste,
50
Et deschirant la furieuse teste
 
Prendre ses dents, & les ayant semez
 
En voir sortir des cheualiers armez,
 
Lesquels entr'eux ne se battent ou tuent,
 
Et leurs efforts aussi soudain ne ruent
55
Morts, & sans vie, aussi tost que sur terre
 
Ont commencé, & acheué leur guerre:
 
Comme iadis les os ensemencez
 
Que toy puissant Iason as amassez
 
En conquestant la toison renommee?
60
Las! ma fortune est trop enuenimee
 
Pour escouter les complaintes, & pleurs
 
De welcke strect, na mijn, meer dan te sek're doot.33
 
Waerom heb ick t'geluck soo gunstich noch so groot
35
Van hier te mogen sien: Veel groot machtighe scharen,
 
Huyshouders goet en wijs, en ten oorloogh wel ervaren36
 
Ghelijck het mieren-volck dat uyter aerde quam?37
 
Of waerom mach ick niet verhit van moede gram38
 
Een woeste wilde stier vermoorden met mijn handen
40
En cloppen uyt zyn cop de wreede bitsche tanden,40
 
En saeyense in't landt, en saeyense in't veldt
 
Om te verwecken saet: ja mannen van gheweldt,42
 
Ghewapende Crijchslien: maer dese ridders moesten
 
Malkander niet verslaen, vernielen noch verwoesten
45
Gelijck de broeder-moort die Ovidius verteldt45
 
Der zaeyelinghen (die, by u ô grooten heldt46
 
Iason waren ghesaeyt: eer ghy 'tVlies had gewonnen)
 
Die leven, strijt, en doodt, ghelijckelijck begonnen.48
 
Maer mijn Fortuyne is te seer vergifticht, ach!49
50
Om te verhooren mijn beschreyelijck beclach,50
 
Que cause en moy ce Lerne de malheurs:
 
Et plus le ciel d'vne race pierreuse
 
Ne rend la terre, & feconde, & heureuse:
65
Ie ne suis point digne d'vn Mirmidon,
 
Et n'ay l'effort du vieil Deucalion,
 
Aussi ce boys, ce desert si sauuage
 
Ne suffiroit pour vn si grand lignage,
 
Veu qu'il ne peut nourrir tant seulement
70
Deux corps vnis, par vn mesme tourment.
 
Ah! ciel ialoux du plaisir de tous hommes,
 
Que mal-heureux & desastrez nous sommes,
 
Puis que l'enuie, le courroux, la rancueur
 
Peuuent soudain alterer ta douceur:
75
Puis que tu changes en vn moment ta face,
 
Et fais ainsi à qui tu veux la grace
 
De luy donner la vie à son plaisir,
 
Heurant ses iours à son vueil & desir:
 
Et puis qu'à moy tu denies cest aise,
80
Et rien du tien mon angoisse n'appaise,
 
Ains de fortune on me voit le iouet:
 
Pourquoy ne fais que le rude & fort foüet
 
D'vne mort fiere, & seiche & languissante
 
N'accable à coup ceste vie nuisante
85
A mon esprit? que ne donnes repos
 
A l'ame, & puis vn sommeil à mes os
 
Qui dureront en ce boys solitaire
 
Dat dese Lerna! poel van ongeluck en sneven51
 
Veroorsaect heeft ach las! en mijn ellendich leven:52
 
En d'hemel maeckt de aerd' niet meer soo rijck van dracht53
 
Noch soo gheluckich van een steenachtigh gheslacht.54
55
En oock soo ben ick gheen Mermidonier waerdich55
 
Noch oock Deucalions kracht van menschen winnen vaerdigh56
 
Oock souw dees woesten bosch, dees eenighe Woestijn57
 
Niet groot ghenoech voor een soo grooten volcke zyn,58
 
Want aengesien hy niet twee enckele lichamen59
60
Kan spijsen, die door liefd' vereenicht zyn te samen60
 
O Hemel! die den mensch sijn vreuchde soo benijt,
 
Hoe rampsalig syn wy? Naedemael dat de spijt62
 
V soetheydt soo terstondt in gramschap fel verandert63
 
Als ghy u aensicht in een ooghenblick verwandert.64
65
Doch ghy gheeft wederom u wel ghewilde mensch65
 
Een leven vol gheluckx nae sijnder herten wensch,66
 
Ghy weyghert my alleen soo veel ghemacx t' ontmoeten67
 
Dat ick mijn bitt're angst een luttel mach versoeten.68
 
Waerom en maect ghy niet dat dees geessel, of roe69
70
My door een dorre doot op een sprong smaken doe70
 
De ruste van mijn ziel en 't slapen van mijn beenen?71
 
Die in dit eensaem Wout en moerachtighe veenen,72
 
Tant que la mort ne les sçauroit deffaire,
 
Ayant miné la chair, qui s'escoulant
90
Va de mes sens les forces assaillant,
 
Et me rauit, non de mourir l'enuie,
 
Mais les desirs d'vne plus longue vie?
 
Car en ma mort gist l'heur de mon desir,
 
Et ce que plus ie quiers pour mon plaisir,
95
Viuent ces boys feuillus & ombrageux,
 
Tesmoins du soin de deux coeurs amoureux:
 
Viuent les eaux de ces claires fontaines,
 
Qui ont souuent de leurs bouillantes veines
 
Esteint l'ardeur d'vn chaud qui nous pressoit:
100
Viue le coeur de celle qui me voit
 
Ià languissant & prest à rendre l'ame,
 
Et qui sur moy ay emprainte la flamme
 
Qui embrasa nos coeurs de cest amour,
 
Lequel ingrat à ioüé vn faux tour
105
Aux plus loyaux que iamais peut cognoistre
 
Le cler soleil, alors qu il fait paroistre
 
Ses doux rayons sur les flots escumeux
 
De l'Ocean: ah! ô Pere amoureux
 
Pere Ocean puis qu'il faut que ie meure,
 
Doch sullen quijnen, tot sy vlees'loos zyn vervormt.73
 
Mijn sinnen, krachten, oock allengskens soo bestormt74
75
Dat sy my niet den lust van sterven doen begeven,75
 
Maer die begeerlijckheyt van een veel langher leven:76
 
Want mijn gheluck dat leyt in mijn doodt allermeest
 
Die ick begheerich wensch in mijn beneepen gheest.78
 
Lang moeten leven doch, dees dicht geblade bosschen,79
80
Van schaduwen soo milt, en locken ruych bewosschen;80
 
Getuyghen vande smart, van ons verliefde twee.
 
Langh moeten leven oock dese reviere mee.82
 
Wiens spring-aderen klaer ons banghen brant bespoelde83
 
Als wy met water 't vyer dat ons verteerde koelde.84
85
Lang moet oock leven 't hert der gheender die my siet85
 
Allengsjens vast vergaen en smelten heel tot niet,86
 
En die ons herten eerst tot dese liefde troonde;87
 
Welc ondancbare liefd', haer valsheydt groot vertoonde88
 
Aen die getrouwtste twee die oyt Sonne bescheen,89
90
Oyt kende, ofte sach: al gaen sijn straelen heen90
 
Over den Oceaen sijn wit bruysende baeren91
 
O lieve vader! ach! vader Oceaen wilt spaeren92
110
Et qu'assez proche en est le terme, & l'heure,
 
Souuienne toy de ma sainte moitié,
 
Et s'il y a en toy quelque amitié,
 
Si dans ton onde est encores grauee
 
D'vne Venus belle & chaste l'Idee,
115
Fais que moy mort, tu guides quelque nef
 
Pour deliurer de malheur & meschef,
 
Et de la mort ceste dame assez belle,
 
Ceste prudente & chaste Damoiselle:
 
Afin qu'on oye encores de sa voix
120
Compter ma mort au Royaume François,
 
Et qu'on cognoisse au vray quel est le frere
 
Meurtrier du sang illustre de son pere.
 
O Dieu qui vis eternel tout puissant,
 
Voy en pitié cest homme languissant,
125
Et ne permets qu'vn desespoir l'accable
 
Pour à iamais le rendre miserable:
 
Reçoy, Seigneur, de mon coeur le pur don,
 
En me donnant de mes fautes pardon:
 
(Na dat ick stervend voel de laetste uyr van mijn)93
 
Mijn heyl'ge weder helft: wiltse gedachtich sijn.
95
Soo in u golven noch soo vriendelyck ghesneen, is95
 
De beeldenisse van een schoone kuysche Venis?96
 
Soo maect dat na mijn doot een schip sich herwaerts spoet97
 
Die van ong'luck en smert, verlost en wel behoedt98
 
Dees Wijse jonghe vrou brengt in ons Conincx palen:99
100
Soo mach sy't Fransche rijc myn droevich ent verhalen;100
 
En soo wert oock erkent den moorder snoot verwoet101
 
Van myn doorluchtich huys, en van haers vaders bloet:102
 
O levendige Godt! Eeuwich! goet! en almachtich!103
 
Aenschouwt melyelyck: my droeve, en neerslachtich104
105
En wtghequelde man, van soberen ghestalt:105
 
Gedoocht niet dat hem nu de wanhoop overvalt;106
 
Die doch een vyandt is van u goede genade,107
 
Want sy mijn arme siel sou eeuwelycken schade:108
 
Ontfangt o Heere! doch het suyverst' van mijn hert,
110
Geeft dat mijn sonden mijn niet toegerekent wert:110
 
Fais que les maux, & longue penitence
130
De nous icy, me serue d'allegeance,
 
Et que le sang de ton fils bien aymé
 
Soit mon garant: ah! ie suis consumé
 
Et vais entrer la voye vniuerselle
 
De toute chair, ie n'estriue ou querelle
135
Rien contre toy, il me plaist de mourir
 
Si tu 1e veux, & si c'est ton plaisir:
 
Car tu m'as fait, & si peux me deffaire,
 
Et puis soudain d'vn seul rien me refaire,
 
Entre tes mains, ie vais rendre, seigneur
140
Mon pauure esprit, c'est à toy, ô sauueur!
 
A qui mon sens tous ses desirs adresse,
 
Et qui ne veut autre ioye ou liesse,
 
Que de iouyr d'vn repos long & doux
 
Auec ce Dieu de mon ame l'espoux.
 
Maect dat dit lang verdriet en smarte van ons beyden
 
My tot verlichtingh streck nu in mijn droef verscheyden112
 
Ach! dat u lieven soon met sijn onschuldich bloedt
 
Voor mijn ken-schuldighe de borchtocht voldoet.114
115
Och! ick ben uytgheteert en gae met smart betreden,
 
Den alghemeenen wech van d'ouwde langh verleden.116
 
O Heere! ick kijve niet, noch hadder niet met u,117
 
Het sterven is mijn lief. Ist u, behaghelijck nu?118
 
Want ghy hebt my ghemaeckt, en moocht my weer ontmaecken
120
Wanneer 't u wel gevalt. O God! voor alle saecken
 
Beveel ick u, mijn siel. O Salichmaecker goet!121
 
Ick geern geen ander vreugd, ick soeck geen ander soet122
 
Geen ander blytschap ach! noch oock gheen liever lusten,123
 
Als by den Bruydegom van mijnen ziel te rusten.124

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels