Lelu! Lelu! Het lied der vervreemding

[p. 15]

Voorwoord

Mensen, er is iets moois gaan gebeuren: al die gedichten van me zijn vertaald. Eigenlijk zijn ze hervertaald. Vroeger gaf ik naast de originele Sranan-versie een vrij letterlijke vertaling in het Nederlands. Een aantal gedichten hoefde helemaal niet in een andere taal te worden overgezet, want... ze waren al in Bakra-tongo, het Nederlands, geschreven. Er zijn naast al die oude gedichten een heleboel nieuwe erbij gekomen. Dus behalve dat dit verzamelwerk een optelsom is van praktisch alles wat er was, is nog een ekstraatje erbij komen aanpowetiseren: een gloednieuwe kleine bundel, vervlochten in het grote werk. Nu hebben we dus powesie met ekstra! Wat wil een arme lezer nog meer dan? En?!

Maar voordat ik goed en wel ga beginnen te beginnen over al die epistelen van deze powesiebijbel (vol valse profetieën uiteraard!), wil ik graag een paar algemene dinges zeggen. Het eerste betreft mijn medeminderheidskunstbroeders en -zusters (Sranankulturuman):

Ik hou me mond niet voor ze, ik geef breedmondig me kritiek en tegelijk hartgrondig ook. Zo! Maar wat ik ook ga peperen voor ze, het gebeurt altijd vanuit liefde en respekt voor de mens achter de kunstenaar die sowieso een achtbare kultuur(uit)drager is. Zet dat asjeblieft in je achterhoofd, want Masra Cairo maakt het béésachtig met ze!

Soms had ik gewenst (‘had ik gewouwen’) dat ik niet zo genadeloos hoefde te zijn tegen degenen die elk zegje beschouwen als powesie. Of, ik wou wensen, dat ik de dingen minder met een snijtong kon zeggen. Het gevaar is dat de kritiek dan op de voorgrond komt te staan. En die waardering voor anderman, die je wel degelijk hebt, verdwijnt

[p. 16]

als schaduw naar achter. Dat zou jammer zijn. Want juist datgene wat ik ‘met de brede kant van mijn mond zeg’ is bedoeld als stimulans, niet om kwaad bloed te gaan staan kweken.

En nóg iets. Ik moet ze feliciteren en een aparte brasa, een omhelzing geven. En wáárom? Om het feit dat wij als moderne Surinamers, al of niet met een Hollands paspoort, wezenlijk de Kra, de geestdiepte van Sranan hebben weten te vertonen. Een ware prestatie, ondanks de langdurige koloniale druk en vervreemding. Vooral nu Holland goedkope praatjes houdt over mengkultuur en zo op een nieuwe ronde schijnakseptatie uit is. Ondertussen verwateren we als ik-weet-niet-wat en durven we zelf ook geen konfrontatie aan met het eigene. Want de negerfrustraties zijn nog lang niet voorbij.

Verder me grote dank aan mijn publiek, met name meerderheidspubliek: al die autochtone Nederlanders die mij via talloze lezingen en voordrachten toch wel in staat hebben gesteld om mijn werk, hier powesie (in de Surinaamse taal, met vertaling), en vooral de kulturele plus historische achtergrond ervan, te mogen kunnen komen staan belichten. Speciale aandacht voor hen die na mijn optredens - denk aan de sterk ritmische orale powesie - met meesterdrummer Zapata Jaw bij me kwamen om te zeggen: ‘We kregen er koude rillingen van’ of ‘De rillingen liepen mij als blanke over de rug, ik kreeg er kippevel van’ etc.

Dit schrijf ik om iets over de receptie, de ontvangst van de voordracht, te kunnen zeggen.

Let wel, zulke uitspraken kwamen met name van blanke toehoorders. Toch wel prachtig te mogen konstateren dat ook dát stukje uitgedragen (orale) kultuur in wezen iets voor de gehele mensheid inhoudt, gewoon: menselijke geesteservaring in de breedstlevende betekenis.

[p. 17]

De vrij uitgebreide (en naar alle kanten bitterbijterige) inleiding op de powesie valt, mijn orale traditie getrouw, uiteen in twee, elkaar aanvullende delen. Daarmee duid ik niet zo zeer op de indeling in paragrafen. Het gaat om het karakter van het inhoudelijke: het bezonkene gepaard gaande aan de aktualiteit. Wat zulks oplevert? Powesie ingeleid vanuit een blik op het blijvende, met name wanneer men let op de historisch-geografische kontekst van Suriname (toen) en Nederland. (Het is mij dan te doen om de plaats die dit soort werk langzamerhand gaat innemen in de Nederlandse letterkunde).

Powesie tevens ingeleid vanuit een blik op het aktuele gebeuren in Suriname (zeg maar, allerlei toestandjes van de afgelopen 20 jaar) en in Nederland (onze minderheidspositie). Al die beschouwingen zijn geschreven, juist vanuit mijn eigen ‘andere’ gevoel, vanuit die andere redeneertrant. Liefst nog met wat ekstra Cairojaanse pepersmaak, om niet te reppen van oorlogstamtam! Maar daarom niet minder serieus bedoeld. De Europeaan die dit boek leest wil misschien alléén ‘een keur van eeuwige gedichten’. Cairo geeft meer: literaire overzichten van mensen, gebeurtenissen en vooral van de sociale en kulturele kontekst waarin hij en zijn werk moeten funktioneren. Want vooral het aktuele van plaats, tijd, kunstbroeders, publiek, hoort - volgens dat ‘andere’ gevoel - erbij. Wel wreken zich in verband met de aktualiteit twee dingen.

Het eerste is het gebrek aan een eigen forum. We hebben geen eigen bladen om artikelen over minderheidsschrijvers kwijt te kunnen. Het is dus bedelen en voortdurend afgewezen worden bij de bakra's, de Hollandse tijdschriften, die zich nu eenmaal hemelhoog verheven voelen ten opzichte van ons.

Het tweede is het feit dat de minderheidsliteratuur helaas

[p. 18]

voor het overgrote deel bestaat uit dwergen van wie men met de beste wil geen wonderdaden kan opdissen of het moet fo-de-gek-houwerij zijn.

Vreest niet: indien zich literaire minderheidswonderen voltrekken zal Engel Cairo daarvan konde doen. In dát opzicht zal Lelu! Lelu! dus nooit voltooid mogen heten.

Aan de lezers en lezeressen tenslotte van mijn hartbodem af de waarschuwing: zo'n dikke verzamelbundel als deze leest men gewoonlijk niet in één keer. Dus koop die bundel, al is 't dik. Die inleiding is lang, maar er staan geloof ik mooie dinges in. Wie niet met veel woorden ingeleid wil worden, of wie de (weinige) moeilijke gedeelten écht niet begrijpt, mag overslaan, als hij maar niet meteen uitgeleid wil worden. Met andere woorden: zoek datgene wat je het begrijpelijkst en het mooiste vindt. Eén enkel gedicht dat je hart uit je borst weet weg te stelen maakt mij als dichter al gelukkig. Twee maken mij beslist hyperonsterfelijk!

En wat ook van gewichtig belang is: Masra Cairo heeft vooral de volkspowesie met al haar schoonheid en eenvoud niet vergeten op te nemen.

Dus deze bundel is grotendeels ook fo mensen die nie veel lezen of die nie van moeilijke dinges houden. Want powesie is, vind ik, bepaald geen hersenvoeding voor elitekoppen alleen. Ook de man zonder geschoold hoofd kan ze lezen, speciaal die gedichten die een stip hebben. Trouwens, die stip maakt het iedereen mogelijk om snel en makkelijk in het gehele werk thuis te raken, z'n geest gaat snel erin liggen. Dus nu zo eindig ik met te zeggen: lees baya, en geniet! Lelu! Lelu!