Is dat goed Nederlands?

[p. 62]

XIV. Engels

1. Enige gebruikelijke anglicismen

Afwezig (absently), verstrooid, peinzend

Alarmeren (to alarm), verontrusten, onrust baren

Als regel (as a rule), in den regel

Boeken (to book a seat), een plaats bespreken

Dimmen (to dim), doven

Donderstorm (thunderstorm), onweer

Ernstig nemen (to take seriously), ernstig opnemen

Gedood worden [bij een ongeluk] (to be killed), omkomen

Handel (handle), kruk, knop

Hanteren (to haunt), bespoken, dreigend vervolgen

Kijk uit! (look out!), pas op!

Leven in een land, huis (to live), wonen; in een hotel: logeren

Meer of minder (more or less), min of meer

Naar voren brengen (to bring forward), zie bl. 79.

Neemt (takes), dat kost je een uur, daar doe je een uur over

Overlappen (to overlap), gedeeltelijk bedekken, samenvallen

Overvloedig (superfluous), overbodig

Realiseren (to realize), beseffen, inzien, begrijpen

Recht zetten (to put right), herstellen, verbeteren

Stap nemen, [een] (to take a step), een stap doen

Stomer (steamer), stoomschip

Suggestie (suggestion), voorstel, raad, wenk

Testen (to test), toetsen

Theepot (teapot), trekpot

Toekomst, [in de] (in future), voortaan, in het vervolg, van nu af aan

Uitputtend (exhaustive), uitvoerig, volledig

Uitvinden (to find out), vinden, ontdekken, te weten (er achter) komen, opsporen, uitvorsen

Vroeger of later (sooner or later), vroeg of laat

Wasfiguur (wax figure),

[p. 63]

wassen beeld

Werken (works), fabriek

Woonkamer (living room), zit-, huiskamer

Prominent wordt in de laatste jaren in navolging van het Engels verkeerdelijk gebruikt voor eminent, voornaam, eerste. Prominens (Lat.) is vooruitstekend (rots), eminens is uitstekend, uitmuntend.

Hospitaal, in goed Ned. uitsluitend militair ziekenhuis, wordt tegenwoordig vaak gebruikt ook voor burgerziekenhuis, naar hospital, dat beide betekenissen heeft.

Men lette ook op de verkeerde term een aardig uitziend meisje; to look is zowel kijken als er uit zien; a nice looking girl is dus letterlijk een er aardig uitziend meisje, beter gezegd: een meisje dat er aardig uitziet. Soms kan een synoniem dienen, bv. ‘Dit geheimzinnig uitziende (schijnende) geval werd spoedig verklaard’, of een omschrijving, bv. een deftig uitziend heer (een heer met een deftig voorkomen).

Over het angl. praktisch (practically, virtually) zie bl. 78, over rond voor om bl. 25.

2. Nauwelijks

Bijna niet is in het Engels hardly; nearly not komt niet voor. Zo vertaalt men bijna nooit (d.i. bijna niet ooit) door hardly ever, bijna niemand door hardly anybody, bijna nergens door hardly anywhere - ook in de omgangstaal. Nu heeft de pers hier kortelings de letterlijke vertaling der Engelse uitdrukkingen in de mode gebracht. Waarom? In de omgangstaal is deze nauwelijks Nederlandse wending gelukkig nauwelijks doorgedrongen; nauwelijks iemand zegt: nauwelijks iemand, nauwelijks iets, nauwelijks ooit - nauwelijks ergens in Nederland.

Hardly beantwoordt ook aan ons ‘eigenlijk niet heel’, bv. ‘That is hardly fair’. Wat dunkt u van de stroeve, letterlijke vertaling ‘Dat is nauwelijks redelijk’?

Dit onderwerp is nauwelijks minder belangrijk.	Dit onderwerp is bijna even belangrijk.
De bedoeling zal nauwelijks geweest zijn terug te keeren.	De bedoeling zal waarschijnlijk niet geweest zijn terug te keren.

[p. 64]

Zijn meening is nauwelijks van waarde.	Zijn mening is van weinig waarde.
In het Noorden is nauwelijks veel te regelen.	In het Noorden is niet veel te regelen.
Het is nauwelijks toevallig dat beide schrijvers hierdoor geïnspireerd werden.	Het zal wel niet toevallig zijn dat beide schrijvers hierdoor geïnspireerd werden.
Ze spreekt Frans nauwelijks met accent.	Ze spreekt Frans bijna zonder (eenig) accent.

3. Beter kunnen

‘Je kon beter’ is waarschijnlijk een navolging van het Engelse ‘you had better’ - je deed beter te, het is beter dat je, ik zou maar liever, enz.

Je kan beter thuis blijven.	Ik zou maar liever thuis blijven.
Dit kon beter gemist worden in een overzicht.	Dit behoort niet voor te komen in een overzicht.
De predikant kan beter vooraf met de gemeente kennis maken.	Het is wenselijk dat de predikant vooraf kennis maakt.
Men kan de correctie beter niet overlaten aan den schrijver.	Het is veiliger de correctie niet aan den schrijver over te laten.
De gulden weggeven? Dan had ik hem beter niet kunnen vinden!	Had ik hem dan maar niet gevonden!
Zulke dingen kan men beter niet meenemen, maar ter plaatse kopen.	Het is raadzaam zulke dingen niet mee te nemen maar ter plaatse te kopen.
Die opgeschoten jongens kunnen de bouw van een groot schip beter gadeslaan dan in een portiek hangen.	Het is beter dat zij - dan dat zij.

Het verkeerde van deze slappe, slecht Nederlandse wending blijkt duidelijk uit zinnen als de volgende:

Ze begreep dat ze beter kon doen wat haar gezegd werd.

Dit betekent: zij besefte dat zij het bevel op een betere manier kon uitvoeren. Maar de schrijver bedoelt: zij besefte dat het wenselijk voor haar was te gehoorzamen.

[p. 65]

4. Meer, meest

Een lenige, buigzame taal is een taal die veel buigingsvormen heeft. Dat is de onze. Zij kan daardoor grote verscheidenheid van vorm tonen, bv. aangenaam, aangenamer, aangenaamst - drie vormen. Verwaarloost men nu de mogelijkheid van verbuiging, dan vermindert men de afwisseling en vervlakt de taal. Dit is thans bij de trappen van vergelijking de mode: aangenaam, meer aangenaam, meest aangenaam - één vorm. Het is een navolging van het Engels, in welke taal gewoonlijk slechts de eenlettergrepige adjectieven verbogen worden: strong, stronger, strongest maar powerful, more powerful, most powerful. De moderne schrijvers verkiezen veelal de verkeerde vorm: een meer vriendelijke bejegening, de meest gunstige gelegenheid. Sommigen schrikken zelfs niet terug voor een meer goede verstandhouding en de meest grote teleurstelling.

Welluidendheidshalve omschrijft men de superlatieven van woorden als gerust en juist: Dit was niet het meest gepaste antwoord.
De woorden eindigende op een sisklank verdragen echter de verbuiging zeer wel; volgens de spellingsregel vervalt de s van de superlatiefuitgang: de wijste partij, de praktischte manier.

Worden twee eigenschappen van één persoon of zaak vergeleken, dan moet de comparatief omschreven worden:

Hij is meer ijverig dan knap. Uw opmerking is meer geestig dan hoffelijk.
N.B. Meer heeft hier de zin van eerder, veeleer.

5. Glimp

Een zeer gebruikelijk anglicisme is een glimp opvangen, de onjuiste vertaling van to catch a glimpse.

Glimpse = korte, voorbijgaande verschijning.

Glimp = letterlijk: gloed, gloor, glans; figuurlijk: bedriegelijk, schoonschijnend aanzien. Een glimp aan iets geven = letterlijk: doen glimmen; figuurlijk: iets lelijks

[p. 66]

een schoon voorkomen geven; een glimp aan een leugen geven, een leugen bewimpelen. Glimp betekent nooit een korte aanblik.

I caught a glimpse of is ik zag vluchtig, kreeg een kijkje op.

De verkeerde uitdrukking is in de mode gebracht door onkundige vertalers, die menen dat glimpse glimp is; maar glimpse is evenmin glimp als horse hor is. Glimp is in het Engels glimmer of gleam.

6. Verkeerde tijd

Een bijzondere vorm van anglicisme is het vervangen van het plusquamperfectum door het imperfectum. Dit is in het Engels geoorloofd, niet in het Nederlands.

Hij vertelde mij dat zijn vader hem als jongen naar Londen stuurde (gestuurd had) om de handel te leren.

De volgende zin toont deze fout door zijn inhoud:

Hier lagen vijfhonderd gesneuvelde Russen in de sneeuw, die poogden (gepoogd hadden) door de Finse omsingeling te breken.

7. Infinitief zonder te

Waarom te aarzelen? (waarom geaarzeld?) is goed Nederlands. Men laat thans veelal te weg, in navolging van het Engels. Why worry? is in het Nederlands: waarom te tobben? of: waarom getobd? De slecht vertaalde titel van een toneelstuk ‘Why Marry?’ luidt ‘Waarom trouwen?’

8. Is een -e

Als anglicisme is misschien ook te beschouwen de in elk geval zeer verwerpelijke wending: De bewerking door X is een vlotte, de indruk die hierdoor gewekt wordt is een zeer pijnlijke mijn bezwaar is een tweeledig, vgl. her taste is fortunately a good one, his life was a sad one.

9. Huisnummer

Een merkwaardig anglicisme is de onjuiste volgorde van straatnaam en huisnummer, bv. 25, Breestraat (Dd.). In het Engels zegt men He lives 25, Broadstreet, ook

[p. 67]

in de omgangstaal - ook de cockney zegt dat; bedenkt dit, o navolgers, die meent met die malligheid deftig te doen - en men behoudt dan terecht die volgorde in adresopgaven. In het Nederlands zegt men Hij woont in de Breestraat, no. 25 - logischer, want voor het vinden is de straat hoofdzaak; weet gij de straat, dan vindt gij den man misschien nog wel, maar weet gij alleen het nummer, dan weet gij niets. De deftige verplaatsing is dus een hinderlijke navolging van een verkeerd gebruik.

10. Hoofdletter

Een typografisch anglicisme is de overbodige hoofdletter in opschriften en titels; in het Engels krijgt daar elk woord - met een enkele uitzondering, zoals of en the - een hoofdletter: A Midsummer Night's Dream, As You Like It, All's Well that Ends Well. De Nederlandse spelling is Elk wat wils, Eind goed, al goed. Men tracht thans hier de Engelse spelling in zwang te brengen.