Vijftigh lustighe historien oft nieuwigheden Joannis Boccatij

Door verlieft te zijn werdt Chymon verstandich, ende wan met macht zijn lief Ephigene opter Zee, dies hy tot Rodes gheworpen wert inde gevanckenisse, daer hy uyt verlost wert van eenen ghenaemt Lismache, metten welcken hy wederomme Ephigene ende Cassandra, midts uyt haer bruyloften ontschaeckte, daer mede sy in Candien vluchtende, sulcks dat sy wederomme (na dat zy die getrout hadden) in heur wooninghen ontboden waren.

[p. O1v]

De neghenthiende Historie.

Waer inne verclaert werdt dat liefde den mensch dickmael verstandich ende vroom maeckt.

INt Coninckrijck van Cypers, soo wy over langhen tijden inden ouden Cyperschen Historien ghelesen hebben was een man ghenaemt Aristippe de rijckste in alle aertschen goeden van alle anderen int gheheele landt: sulcx dat hy hem wel gheluckigh boven alle anderen soude hebben moghen achten, indien hem t'ongeluck in een saecke niet bedroeft en hadde. Die was, dat hy onder zijn andere kinderen een Soon hadde, die in grootheydt ende schoonheyt allen anderen jonghe knechtkens diemen sien mocht, te boven ginck: maer hy was by nae sot, ende sulckx datter niet goed is uyt te hoopen en stondt, ende was ghenaemt Gallois. Nochtans overmidts men hem noyt door eenich Meesters arbeydt, door sijns Vaders smeecken oft gheesselen noch door yemandts cloeckheyt lesen, schrijven oft eenighe abele zeden en hadde connen doen leeren, maer ter contrarien hy een grove ongheschicte stemme, zeden ende manieren hadde die bat een best dan een mensche betaemden, soo werdt hy van elckerlijck spotwijs ghenaemt Chymon, twelck in hunlieder spraecke soo veele te segghen is, als grove beesten inden onsen. Nu droech de vader het verloren leven van desen sone met grooter hertseere: ende want hy nu alle den moedt datter yet goets uyt hem comen soude al verlooren hadde ghegeven, beval hy Chymon (om d'oorsaecke zijns verdriets niet altijdt voor ooghen te hebben) op een Dorp dat hem toe behoorde te gaen ende daer te landtwaerts onder sijn boeren te woonen. Dit was Chymon seer aenghenaem, overmidts hem de zeden vanden groven boerachtighen lieden bat behaechden, dan vanden stede-lieden. Als Chymon nu in zijns vaders Dorp woonde ende landt-werck hanteerde, soo ghevieldt op eenen dach nae der noenen dat hy met eenen stock over zijnen halse vanden eenen acker door den anderen gaende, ghecomen is in een cleyn Bosschageken, twelc indien hoecke Landts voor seer schoone wert geacht, ende stont oock dicht van bladen, alsoot inden Meye was. In dit Boschken gaende, quam hy vander Fortuynen ghestiert zijnde, in een beemdeken dat rontsomme met seer lustighe boomen bewassen was: in welcks eene hoecke een claere ende coele Fonteyne stondt, waer benevens hy een overschoone jonghe dochter vant ligghen slapen int groene gras, ghecleet zijnde met sulckdanighen ontbonden ghewade, datter by nae niet met allen dan die blancke vleeschachticheydt onder verborghen en scheen te wesen ende en was beneden den gordel af niet gecleet dan met een gestickte ceursse wit als sneeu ende ontbonden, ende aen haer voeten sliepen van ghelijcken twee van haer Jofvrouwen met oock een van haeren knapen. Soo haest Chymon dese Dochter vernomen hadde began hy al lenende op sijne stock haer alsoo neerstelijcken (sonder een woordt te spreken) met soodanigher verwonderinge te aenschouwen, als oft hem noyt zijn daghen eenich vrouwen beeldt voor ooghen ghecomen en waere gheweest. Al was nu zijn verstandt soo hert ende boerachtigh dat daer noyt te vooren noch door leeringhe noch door eenich onderwijs, datmen hem hadde moghen doen, eenrehande indruxel van eerbaere beleeftheydt inne en hadde moghen cleven: soo ghevoelde hy nochtans een ghedachte die hem in zijn groove ende materiale sinnen seyde dat dese Dochter het schoonste dinck was dat oyt levendich mensch aensach. Doen began hy de deelen haers lichaems te onderscheyden. Hy prees des Dochters hayr, dwelck hem fijn

[p. O2r]

gout-draet dochte, hy prees haer voorhooft, haren neuse, haer mondeken, haer keele, haer armen ende boven alle dinghe haren schoot, die alleenlijck began te prickelen: sulcx dat hy van een grof lantman schielijcken veranderde in een oordeelder van schoonheydt ende werdt sonderlinghe begeerlijck om haer ooghen te sien, die zy metten slape bewaert zijnde, dicht toe ende ghesloten hielt: dies hy om die te moghen sien, dickmael van wille werdt haer te wecken: maer wantse hem sonder alle ghelijckenisse verre de alderschoonste dochte van alle ander vrouwen die hy oyt ghesien hadde, waende hyt eenrehande Goddinne te wesen. Ende hier inne hadde hy noch soo vele kennisse dat hy hem liet beduncken dat die Godlijcke dingen boven de menschelijcke behooren geeert te werden: daeromme hy hem oock bedwanck ende bleef staen wachten tot dat zy van selfs ontwaecken soude. Al hoe wel hem nu dit vertoeven al wat te langhe dochte, soo ghevoelde hy nochtans so ongewoonlijcken wellusste, dat hy van daer niet en conste scheyden. Also ist gevallen na een goede wijle tijdts dat dese jonghe Dochter (wiens naeme was Ephigene) wacker werdt voor yemants anders vanden heuren: de welcke haer hooft op gheheven ende haer ooghen gheopent hebbende, Chymon voor haer sach staen lenende op sijnen stocke daer inne zy seer verwonderde ende hem vraechde: seght doch Chymon wat gady te deser uren int bosch soecken? Chymon, die soo door zijn ghelaedt als door zijn ruytheydt oock mede door zijns vaders edeldom ende rijckheyt by na van alle de lieden binnen dien lande bekendt was, en antwoorde niet met allen op de woorden van Ephigene, maer soo haest hy haer ooghen open sach began hy die ernstelijck te aenschouwen: ende liet hem beduncken dat daer een soeticheyt wt scheen die hem vervulde met een wellust, de welcke noch noyt te vooren van hem ghesmaeckt en was. De dochter dit siende began te duchten dat hem dit doorsichtich aenschouwen tot eenrehanden dorperheydt mochte verwecken te doene, dwelcke tot haerder oneeren strecken soude moghen: daeromme zy haer Jofvrouwen geroepen hebbende ende opgeresen zijnde tot hen seyde, zijt Gode bevolen Chymon. Doen heeft haer Chymon geantwoort segghende, ic sal met u gaen. Ende al hoe wel dese jonghe dochter zijn gheselschappe weygerde, als die altijdt bevreest was: soo en conste zy nochtans noyt so vele doen dat hy haer geselschappe wilde verlaten tot dat hyse aen haers vaders huys geleydt hadde: ende is oock van daer voorts ghegaen in zijns vaders huys, seggende dat hy om geenreleye saken meer inden dorpe en wilde keeren. Het is wel soo dat de vader met alle de vrienden hierinne t'onvreden waren, nochtans hebben zy hem ten laetsten gedoocht thuys te blijven: om te verwachten wat oorsake hem doch van sijnen voornemen hadde doen veranderen. Als nu also tot binnen Chymons herte, daer noyt eenighe leeringhe en hadde mogen in comen, een pijle van minnen ghevloghen was, ende dat door de schoonheydt van Ephigene, soo heeft hy van d'eene gedachte in d'ander comende zijn vader, zijn magen ende alle die hem kenden, in weynich tijts zijnent halven seere doen verwonderen. Want inden eersten versocht hy aen zijnen vader hem docht te willen doen cleeden ende met soo eerbaren ghewade voorsien als zijn ander ghebroeders droeghen, het welck de vader seer gheerne dede. Doen began hy't gheselschappe van eerlijcke jongelingen te hanteren: ende vermerckende de zeden die den Edellieden betaemen, oock sonderlinghe den gheenen die amoureus zijn, heeft hy inden eersten ende dat in seer corten tijt met elckerlijcx verwonderinge geleert lesen ende schrijven, ende werdt daer en boven noch onder de verstandichsten seer verstandich in Philosophie. Van alle ditte was zijn liefde die hy tot Ephigene droech de ee-

[p. O2v]

nighe oorsake: zo dat hy hier nae niet alleenlijck sijnen boerachtighen stemme in een soete ende wel luydende en veranderde, maer hy wert oock een volmaeckt Musicien ende meesterlijck speelder opte Instrumenten. Hier en boven werdt hy oock gheheel versocht int wel nopen ende handelen van een paert: ende oock vroom ende manlijck in allen Crijchsgebruyck, soo wel te water als te Lande. Entlijck om cort te maken ende metten verhaele al zijnder deuchden ende abelheden bysonder mijnen tijt niet vergeefs te slijten, soo en was het vierde jaer van dat hy amoreus wert noch niet verloopen: oft hy en maeckte hem bekent voor de eersaemste edelmans van goede zeden, van sonderlinghe abelheden, diemen int gantsche Coninckrijck van Cypers conste ghevinden. Wat sullen wy hier dan van Chymon segghen? Voorwaer anders niet dan dat de hooghe Hemelsche crachten, die in zijn edel herte ghestordt waren, door eenrehande nijdich ongheluck vast ghebonden ende besloten moesten zijn gheweest erghens binnen een cleyn hoecxken van sijn herte: de welcke nu al ghebroken ende ontslooten waeren door de liefde, die de Fortuyne in machte verre te boven gaet: want hy als een verwecker der slaperighe geesten met alle sijne crachten die selfde gaven uyt die wreede duysternissen, daer inne zy verdonckert laghen, gedruckt ende int clare licht gebracht heeft: daer mede claerlijck betoonende uyt wat plaetsen hy de verworpen Geesten tot hemwaerts treckt, ende waerwaerts hy die met zijn gheschut can leyden. Al wast nu so dat Chymon hem int beminnen van Ephigene noch somtijdts erghens inne te buyten ginck: soo en wert sulcx niet alleen goetelijck door den vingher ghesien van sijnen Vader Aristippe als die wel vermercte dat hy door de liefde uyt een schaep in een mensch verandert was: maer die riedt hem oock in dien te doene tgheene dat hem alderbest luste. Nochtans Chymon (die nu niet meer Galois geheeten en wilde zijn) overmits hy ghedachtich was dat hem Ephigene Chymon ghenoemt hadde, verlanghende een eerlijck eynde zijnder begheerten te verwerven, heeft de Vader van Ephigene Chripse ghenaemt, dicwils doen aensoecken om zijn dochter te mogen in houwelijcke gecrijgen: daer op Chripse dan altijdt voor antwoorde gaf dat hy die een Edelman van Rodes Pasimonde gheheeten toegeseyt hadde, den welcken hy zijn gheloften niet breken en wilde. Als daeromme de tijdt ghecomen was, die zy besteldt hadden totter Bruyloften van Ephigene, ende de Bruydegom gesonden hadde om haer te halen, so sprack Chymon in hem selfs: nu ist tijt om te betoonen, alderliefste, dat ic u beminne. Door u ben ick een mensch geworden: maer ick en twijfele niet oft ick en sal (ist maer dat ick u eens verwerven mach) looflijcker werden dan alle die levende Goden: ende u sal ick voorwaer noch hebben, oft mijn leven daer voor laeten. Nae dit voornemen heeft hy sommige jonge Edelluyden tot syner begheerten verwillicht dede heymelijck ende buyten yemants weten een schip ten oorloghe doen bereyden ende is daer mede in Zee gevaren, verwachtente zijn schip) waer mede sijn lief Ephigene by haeren Bruydegom tot Rhodes ghevoert soude werden. Dese is nae vele vriendtschaps ende groote eere die haer Bruydegoms maghen van haer Vader bewesen was, met henlieden op de Zee gheslagen, die heuren cours na Rodes nemende heurs weechs gevaren zijn. Chymon en sliep niet maer heeftse des anderen daechs met sijnen Schepe gheachterhaelt al waer hy op 't voor Casteel staende met luyder stemmen gheroepen heeft tot de gene die by Ephigene waren, Hout stille strickt u seylen, oft weest ghetroost ghevanghen ende inder Zee verdroncken te werden. Chymons vyanden stonden met blooten geweer aent scheeps boordt ende bereyden hen om heur te ver-

[p. O3r]

weyren, daeromme greep Chymon een yseren dregge die hy, nae dese woorden, met grooter kracht gheworpen heeft op de compaigne vanden Rodiers die al hastelijcken haeren wech voorderden: ende heeft de compaigne met gheweldigher macht aent voorcasteel van sijnen schepe gheentert. Daer nae sonder te mercken oft hy oock van yemandt vanden sijnen nagevolcht werdt, is hy soo fier als een Leeuwe inder Rodiers Schip ghespronghen, recht oft hy van alle sijn vyanden geen werck ghemaeckt en hadde: ende aengeprickelt zijnde vander liefden, tradt hy met wonderlijcker vroomheydt (het naecte sweert inder hant hebbende) mits onder sijn vyanden, daer hy nu den eenen dan den anderen slaende, dat volcxken niet anders dan een deel schapen ter neder velde. De Rodiers dit siende hebben heur gheweer voor sijn voeten neder laten vallen, ende hem ghelijckelijck by nae met eender stemmen ghevangen gegeven: totten welcken Chymon doen gesproken heeft. Dat ick uyt Cypers ghescheyden ende hier met ghewapender hant gecomen ben om u te bespringhen, en is niet geweest (vrienden) uyt begeerte van roof, noch oock niet door eenighen hate die ick u lieden draghe: maer is een groote saecke voor my indien ickt ghene dat my hier toe gheproeft heeft, sal mogen segghen metten swaerde ghewonnen te hebben, twelck u lieden noch ghemackelijck sal vallen my met vreden te geven: dats te weten, ick begheere te hebben Ephigene, die ick boven alle dinghen beminne ende my niet met vriendtschappe vanden Vader te wijve ghewerden en mochte. Het is liefde die my ghedwonghen heeft die selfde met ghewapender hant op u lieden, als op vyanden te winnen: dus is mijn voornemen haer te verstrecken het ghene dat Pasimonde haer soude gheweest zijn: daeromme sult ghyse my leveren ende meucht dan voorts ter goeder uren uwen wech volstrecken. Die jonge lieden zijnde meer ghedwonghen dan goetwillich, leverden hem Ephigene metten tranen in haren oogen. Totten welcken Chymon ziende dat zy weende gheseyt heeft: en wilt niet treuren, Edele Vrouwe, ic ben u Chymon die beter verdient hebbe u te hebben dan Pasimonde, overmits de lange liefde dien ick t'uwaerts gedragen hebbe, ende dat ghy maer simpelijck aen hem belooft zijt. Daer na heeft hy haer doen in sijn Schip treden ende is met haer by sijn gesellen ghekeert, sonder yet te nemen oft aen te roeren van dat den Rodiers toe behoorde, de welcke hy voort heurs weechs liet drijven. Also was Chymon om sijnen waerden roof dien hy den vyanden ontschaeckt hadde de vrolijkste die daer leefde: de welcke een deel tijdts overghebracht hebbende om de schryende Ephigene te vertroosten, met zijne ghesellen te rade wert, dat het niet goet en waere op die tijdt in Cypers te keeren: dies hebben sy met eendrachtigher tsamenstemminghe heuren cours genomen na Candien: daer yegelijck ende oock mede Chymon wel veylichlijck met Ephigene meynde te mogen blijven: soo om de oude ende nieuwe maechschappen, als oock om de jonstige vrienden die hy daer hadde. Maer de Fortuyne die Chymon den buyt van die schoone vrouwe met grooter vreuchden gejont hadde veranderde haestelijck (als onghestadich) de onghelooflijcke blijtschappe van desen jonghen minnaere in treurich ende bitter gheween: want het en leet gheen vier uren nae dat Chymon den Rodiers verlof ghegheven hadde, oft den nacht quam opter hant, de welcke hy nu by sijn alderliefste zijnde, de aldergheluckichste voor hem te wesen verhoopte dien oyt mensche ghenoten hadde: maer daer is soo vreeslijcken onweder, t'welck soo vol sware stormen was, opgeresen dat de Hemel met dicke swerte wolcken ende de Zee met ruysschende winden vervaerlijcken bedeckt ende ontstelt werdt: sulcx dat daer niemandt en was binnen den Schepe die bedencken

[p. O3v]

conste wat hem te doen stont oft waer hy hem stellen soude jae dat oock niemandt op't schip staende mochte blijven om eenich weyr tegens den storme te bieden. Hoe seere Chymon dies tonvreden was en behoeftmen niet te vragen: want hem anders niet en dochte dan dat hen de goden zijns herten wensch gejont hadden, alleenlyc om dat hem de doot, die hy te voren sonder dese begeerte niet en achte, dies te verdrietiger soude wesen. Van gelijcken waren ooc alle sijn gesellen geheel bedruct, maer boven al noch Ephigene, de welcke niet op en hielt van schreyen ende wonderlijck te misbaren: want zy voor elcken bare die aen den schepe sloech (beancxt zijnde met treuriger clachten) Chimons liefde, so vele als zy mochte vervloeckte: ende sijn stoutheydt grootelijc scheldende seyde zy dien ongeluckigen storme nerghens anders door gecomen te wesen, dan dat der goden wille niet en waere, dat hy, die haer ondancks der goden te wijve wilde nemen, zijn overdadige begeerte verwerven soude: maer dat hy haer eerst soude sien sterven ende daer nae ooc mede ellendelijck verdrincken. Met sulcdanige ende ander diergelijcke ooc meerder clachten met verbaestheyt der schipperen: die niet en wisten wat te bestaen, ende met versterckinge van ure tot ure der winden, zijn zy ten laetsten, sonder te weten waer dat zy waren, aengecomen ontrent het Eylandt van Rodes, ende noch niet merckende dat zy daer soo dicht by waren, als zy waren, deden zy heur wterste beste om metten lijve (indien mogelijck waer) op dat Eylant te lande te moghen comen, Hier inne was henluyden het avontuer jonstich: het welcke heur dede Landen in een cleyne arm vander Zee, waer binnen de Rodiers, den welcken Ephigene van Chymon benomen hadde gheweest, onlanckx daer voor oock met heur Schip aenghecomen waeren: ende en vernamen niet dat zy in dit Eylandt aenghecomen waren, voor dat de dagheraede (die den Hemel wat verclaerde) aenquam, ende zy luyden hen selfs ontrent een booch scheut weechs bevonden vant Schip daer af zy den voorleden dach in Zee ghescheyden waeren. Hier door was Chymon wter maten seere bedroeft: de welcke duchtende voor 't gene dat hem ghebeurde, zijn volcxken beval alle moghelijcken vlijte te doen om van daer te gheraecken, ende dan voorts van der Fortuyne ghedreven te werden daert haer soude believen: want zy in gheen ergher plaetse dan die voor hunlieden was, landen en mochten. Aldus werdt daer seer grooten arbeyt gedaen om daer weder uyt te comen, maer dat al te vergheefs: want de wint was gheweldich, die henluyden altijt wederomme te ruggewaerts dreef: sulcx dat zy niet alleen met list noch met crachte uyt dien arm oft boesem comen en conden, maer werden oock oft sy wilden dan niet, vanden wint aenslandt gheworpen: daer zy in hun eerste aencomen bekent zijn gheweest vanden Rodier Schippers die uyt heuren schepe op't lant getrocken waren. Terstont is yemant vanden Schippers snellijck gheloopen in een dorpken daer ontrent, daer de Rodier edellieden ghegaen waren: den welcken hy de maere bracht hoe dat Chymon met Ephigene in sijn schip daer ooc met gelijcker avontueren vander Zee als zylieden, aenghecomen waren. Dies verblijdt zijnde hebben vele mannen uyten dorpe tot hen genomen ende zijn daer mede nae den Zee toe gheloopen. Daer hebben zy Chymon ghevangen ghenomen die nu al met alle zijn volck op't landt ghecomen was met voornemen om in eenich nae by ghelegen wout te vulchten, ende namen oock mede al sijn gheselschappe, van ghelijcken oock Ephigene, al de welcke ghelijckelijck ghebracht waeren in dat selfde Dorp ende van daer voorts tot Rodes. Daer gecomen zijnde is de Bruydegom Pastmonde, die nu de tijdinghe al vernomen hadde, zijn clachten terstondt gaen doen voor den raet: de welcke metter daet een Rodier Edelman ghenaemt

[p. O4r]

Lisimache, diet hooft van de Justitie was tot Rodes, belast heeft met veele volckx wel ghewapent te gaen om Chymon met alle zijn geselschappe te nemen ende die inder ghevanckenisse te stellen, het welcke soo ghedaen werdt. In deser wijsen heeft dese ellendige minnaer Chymon zijn lief, die hy onlanckx daer voor gewonnen hadde, sonder yet anders van haer genote te hebben dan sommige schamele monteuskens wederomme verloren. Aengaende van Ephigene, die wert van vele Rodier Edelmans ende Jofvrouwen wel ontfanghen ende vertroost: soo vant verdriet haerder ontschakingen, als vant ongemack vander Zee: ende is daer by sommige edele Jofvrouwen gebleven, totten beteeckende dach vander bruyloften. Als wast nu soo dat Pasimonde zijn uyterste best dede int vervolgen, om Chymon met zijn mede gesellen te doen dooden: so wert henlieden nochtans het leven versekert ter begeerten van de jonghe Rodier edellieden die den voorleden dach van Chymon gespaert hadden geweest: sulcx dat mense alleenlijc veroordeelde inde eewige kercker, daer inne sy (soo licht te dencken is) droevich en treurich bleven sonder eenigen hope te hebben van ymmermeer daer uyt te gheraecken. Maer ter wijlen Pasimonde nae al zijn vermogen naerstich doende was int geene te doen bereyden dat totten Bruyloften van noode was: soo heeft de Fortuyne (als oft sy over de onvoorsiene overdaedt door haer aen Chymon bedreven, berou ofte leetwesen hadde ghehadt) een nieu middel voortghestelt tot zijnder behoudenisse ende was dese. Pasimonde hadde een broeder die minder van jaren, maer meerder van deuchtsaemheyt was genaemt Hormisde: de welcke langhe woorden hadde omme tot een Huysvrouwe te trouwen een edele jonge jonckvrouwe van Rodes geheeten Cassandre: welcke maghet van Lisimache seere bemindt werdt, ende was dit houwelijck dickmael door verscheyden ghevallen behindert geweest. Pasimonde dan aenmerckende dat hy dese Bruyloft met grooter vreuchden ende costen wilde doen houden, dacht by hem selfs seer goet te sullen wesen, oock mede een besparinghe van meerder costen van ander Bruyloften te houden, indien hyt soo conde bestellen dat zijn Broeder Hormisde in dese selfde feeste Cassandre mochte trouwen: waeromme hy dese sake den vrienden vande Dochter weder aen gaf, de selfde ten eynden bracht ende met henluyden besloot dat opten selfden dach als hy Pasimonde zijn bruyt soude trouwen, Hormisde van gelijcken de sijne trouwen soude. Als Lisimache dit vernam werdt hy dies uytter maten seere t'onvreden: alsoo hy ontwijselijcken wel sach zijnen hope, van Cassandre te trouwen, gantsch verloren te wesen: by alsoo verde die doen ter tijdt van Hormisde getrout wert. Nochtans heeft hy als een verstandighe, soo hy was, zijn verdriet bedeckt: ende began in hem selfs te overlegghen, door wat middel hy deser saecken voortganck best soude moghen behinderen: maer hy vant sulcx voor hem gheheel onmoghelijck ten waer hy die schaeckte. Dit scheen hem wel licht om te doen overmidts het ampt dat hy bediende: maer het dochte hem dies oock oneerlijcker dan of hy des niet ghehadt en hadde. Dies niet teghenstaende moeste noch, nae langhe overlegginghen, de eere voor de liefde wijcken: ende nam voor hem in zijn herte zijn lief te schaecken, Godt gheve oock watter af comen mochte. Daer nae int overdencken op't gheene dat hem noodich was tot het beledt deser saecken, ende oock mede hoe hy die beleden soude, werdt hy denckende op Chymon dien hy met zijne ghesellen in ghevanckenisse hieldt: ende liet hem bedencken dat hy in desen handel gheen beter noch ghetrouwer gheselle, dan Chymon was, hebben mochte. Daeromme heeft hy hem den naestvolghenden nacht heymelijck by hem in zijn camer doen comen, ende began tot

[p. O4v]

hem te spreken in deser manieren. Recht als de goede (o Chymon) den menschen alle dinghen mildelijck ende in grooter overvloedicheydt gheven, alsoo connen zy oock seer wijsselijck der menschen deuchden beproeven: ende maecken dan de gene als vrome Menschen noch meerder gaven weerdich: die sy in alderley toevallen die hun op comen mogen stantvastich ende volstandich bevinden. Nu hebben zy al veel ghewisser proeve willen nemen van uwer deucht dan die ghy soudt hebben moghen bewijsen sonder buyten den dorpel van uws ouders wooninge te comen: het welcke my niet verborghen en is, vol rijckdommen ende weelden te wesen. Want inden eersten hebben sy u (soo ick verstae) door de prickelende sorchvuldicheden der minnen uyt een onvernuftich dier in een mensche verwandelt. Daer nae hebben zy door een swaer tegenspoet ghewilt, ende willen nu teghenwoordelijck door een haetelijcke ghevanckenisse versoecken, oft uwen moet niet verandert vant ghene die selfde in uwen moet onlancks op ghestelt was als ghy een seer cleyne tijdt vernoecht waert met uwen ghewonnen roof. Aldus dan indien uwen moet noch also staet als die ghestaen heeft: so en gaven u de Goden noyt so aengenamen sake, als het gheene dat sy nu voor handen hebben om u te geven: het welcke (op dat ghy weder tot u ghewoonlijcke crachten soudet comen ende wederomme eenen moet sult mogen nemen) ick nu voorgenomen hebbe u te openbaren. Dat is, Pasimonde, die soo blijde in u ongeluck ende so ernstigen vervolger uws doodts was, haest hem nae alle vermoghen om bruyloft te houden met u alderliefste: op dat hy den roof soude moghen ghenieten die u dander Fortuynen, als zy u toe lachte, eerst gegeven ende stracx daer nae als zy toornich tegen u was, wederomme benomen wert. Ist nu saecke dat ghy so ic meyne, verlieft zijt: soo can ick wel bedencken hoe seer hertelijcken u sulcks verdrieten moet ende dat by my selven: den welcken Hormisde zijn Broeder bestaet op een selfden dach dierghelijcke overdaet te doen, ende my mijnen Cassandre (dien ic boven alle datter leeft beminde) te benemen. Om nu sulcken ongeluck en so grooten verdriedt te voorcomen, en mercke ick niet dat ons vanden Fortuynen eenich ander middel open ghelaten is, dan de vroomheydt van dese stoutmoedicheyt ende de crachte van onse rechte armen, daer inne wy ons wapenen moeten gereet hebben, ende ons eenen wech te bereyden: ghy tot u tweede ende ick tot mijn eerste ontschakinghe van onse beyder minnekens. Hieromme dan indien ghy groote begeerte hebt om wederomme te veroveren, niet alleen u vrijheydt, daer op ick u sonder uwen lief te hebben, niet seer vermoede te achten, maer oock mede u alderliefste: so meuchdy mercken dat u de Goden alsulcks weder in uwen handen hebben gestelt, by also verde ghy mijn voornemen maer en wilt volghen. Dese woorden gaven Chymon wederomme hert ende moet: dies hy sonder eenich tijdt te nemen van beraedt gheantwoort heeft aldus: Ghy en meucht, Lisimache, in desen handel gheen vromer noch getrouwer gheselle verkiesen, dan my: sonderlinghe indien my ghebeuren mach t'gene dat ghy daer seght, daerom meuchdy my bevelen tghene u bedunckt dat ick behoore te doen: ende ghy sullet my stoutmoedelijc sien volbrengen. Doen sprack Lisimache weder tot hem. Van heden af in drie dagen sullen de Bruydts haer Bruyloften houden in de huysinghe van haeren Bruydegoms: daer ghy met uwe ghesellen ende ick met sommighe vanden mijnen dien ick seer wel betrouwe binnen sullen comen alst doncker gheworden sal zijn: ende elck de sijne mids uyt de feeste ghenomen hebbende sullense brenghen in een schip, al heymelijck door my daer toe bereydt, ende verslaen de gheene welcken verwaentheydt sal dorven bestaen ons alsulcx te belet-

[p. P1r]

ten. Desen aenslach behaechde Chymon met allen wel, de welcke totten bestelden tijde toe inde ghevanckenisse bleef ligghen, sonder yemandt van sijn ghesellen een woordt daer af te segghen. Als den dach vander Bruyloften gecomen was began de Feeste groot ende heerlijck, soo datmen niet een hoecxken en vant inde huysinghe vande twee ghebroeders, dat niet vol vreuchden en was. Na dat Lisimache alle dat tot sijnen aenslach nootdruftich was versorcht hadde, zijn bestelde ure ghecomen was, ende hy nu Chymons ghesellen, van ghelijcken zijn Vrienden, die al tsamen onder heur cleederen gewapent waren, met vele woorden een hert aenghesproocken hadde, tot zijn voornemen, heeft hy dit volc in drie deelen gedeylt: waer af hy het eene deel heymelijcken sant aen de haven, op dat hun niemant (alst noodich soude zijn) behinderen en soude moghen int Schip te comen: ende met de twee ander deelen comende aent huys van Pasimonde liet hy het tweede deel aen de poorte vanden huyse, op dat hem niemandt daer inne besluyten noch het weder uyt comen beletten en soude: ende is voort met Chymon ende met het derden deel van hun selschappe de trappen opwaerts ghetreden. Alsoo haest zy nu ghecomen waren op de saele daer de Bruydts met veel andere Jofvrouwen nu by ordene ter Tafelen waren gheseten, sijn zy flucx voort ghespronghen, wierpen de Tafelen ter aerden, grepen elck zijn lief, gaven die in handen van heur ghesellen, ende bevolen die eens gancx te brenghen in het schip dat daer bereyt lach. De Bruyts bestonden te weenen ende te crijten, soo deden oock de andere Wijven ende Dienaers, sulcks dat het gantsche huys in eenen ooghenblick vol roepens ende geruchts was. Maer Chymon, Lisimache ende heur ghesellen de bloote swaerden inder hant hebbende deden hun wel sonder yemandts wederseggen ruym bane maken, soo dat sy wederom aen de trappen quamen. Int afcomen is henlieden tegens ghecomen Pasimonde, die met eenen grooten stoc inder hant quam gelopen om te besien watter te doene was: de welcke van Chymon soo dapperlijck op sijn hooft werdt ghetreft, dat het in tween gheclieft werdt, ende hy doot voor Chymons voeten neder storte. Hormisde daer comende om zijn Broeder te ontsetten heeft ooc van Chymon eenen slach uytten hoop ghecreghen daer hy doodt bleef: van ghelijcken waren daer oock sommighe andere, die de ghesellen van Chymon ende Lisimache ghenaecken wilde, van hunlieden ghewont ende afghedreven. Alsoo verlieten zy dat huys vol bloedts, vol gheruchts, vol geweens ende vol droefheyts: ende hen selfs dicht in een sluytende, sijn zy met heuren roof ghecomen aent schip: daer zy de twee vrouwen binnen brachten, oock mede selfs met heure ghesellen inne traden. Als sy nu saghen dat den oever aen alle canten vol ghewapende mans wert, die om de Vrouwen te ontsetten quamen, sloeghen sy heur riemen int water ende ginghen blijdelijck heur dinghen doen in Candien. Daer ghecomen zijnde waren zy vrolijcken van veele hunlieden vrienden ende Maghen ontfangen: ende hebben daer elck zijn alderliefste ghetrout, groote vreuchde bedreven ende weeldelijcke hunlieden roof ghenoten.

Om deser ontschaeckingen resen daer geen cleyne tweedracht tusschen die van Rodes ende Cypers, die al een wijle geduerde: maer ten laetsten werdt daer door tusschen spreken der vriende over weer sijden, die hen desen handel onderwonden, eenen middel ghevonden: so dat na sommighe bannissementen Chymon met zijn Ephigene in Cypers ende Lisimache met zijn Cassandre tot Rodes blijlijcken weder ghekeert zijn: daer elck met zijn lief noch lange in grooter ghenoechten leefde.