Vijftigh lustighe historien oft nieuwigheden Joannis Boccatij

[p. P1v]

Constance hadde lief Martuccio Gomito, die doot werdt gheseydt, dies zy van vertwijffeltheydt alleen ginck in een Barcke, daer mede zy vanden windt ghedreven werdt tot Suse in Barbarijen, van waer zy voorts quam tot Thunis, daer zy haer lief noch levendich vant ende hem haer selven te kennen gaf. Daerom hy, van grooter achtbaerheyt in des Conincx secreten raet zijnde, dese selfde Constance troude ende trock wederomme met haer rijck zijnde int Eylandt van Lipare.

De twintichste Historie.

Om te doen blijcken de stantvasticheydt van oprechte minne oock mede dat de Fortuyne de menschen somtijdts vernedert om de selfde ten laetsten in hoogher state te verheffen.

ONtrent Sicilien leyt een cleyn Eylandeken genaemt Lipare, daer eertijts een schoone jonge Dochter woonde geheten Constance, die van seer eersame lieden in dat selfde, Eylandeken gesproten was, Van dese maget is amoureus gheworden een jongelinck vant selfde Eylant, genaemt Martuccio Gomito, die bevallijck van goede zeden ende verstandich in zijnder hanteringhe was die oock mede vander maghet bemint werdt, in sulcker wijsen dat zy geen vreucht en hadde dan als zy hem sach. Martuccio haer tot eenen echten wijve begeerende, heeft haer vader vant houwelijck doen aensoecken: de welcke hem antwoorde dat hy al te arm was, ende dat hyse hem daeromme niet gheven en wilde. Dese weygheringhe door armoede, heeft Martuccio uytter maten seer gbespeten: dies hy met sommighe zijnre vrienen ende maghen een cleyn scheepken van oorloghe toe ruste: sweerende nemmermeer wederom tot Lipare te keeren, ten waer dat hy rijck ware. Also is hy van daer gevaren, ende began eens Zeeroovers hanteringe drijvende, hem te houden lancx de stranden van Barbarijen: daer hijt al ruyte ende roofde dat hy te machtich was, waer inne hy de Fortuyne seer jonstich tot hemwaerts bevandt, indien hy sijnen voorspoet maer wel hadde connen ghebruycken. Maer want hy ende sijn ghesellen nu binnen corten tijdt seer rijck geworden zijnde, sonder hem daer mede te ghenoeghen, nae noch grooter rijcdommen staende, zijn sy al 'tsamen genomen van sommighe Sarazijnsche Schepen: daer hunlieden, mae dat sy hen langhe te vergheefs gheweert hadden, alle heur gheroofde goedt ghenomen werdt, het meestendeel van hunluyden verslaghen bleven, heur schip inden gront geboort was, ende het overblijfsel van volck tot Thunis ghebracht, inde ghevangenisse gheleyt, ende in grooter ellendicheyt behoedt werdt. Hier af is tot Lipare tijdinghe ghecomen, niet van een alleen, maer van vele, dat alle die op het cleyne Scheepken met Martuccio uyt waren gevaren, verdroncken waeren. De jonghen Dochter dit hoorende, die om zijn wechvaren uytter maten ghetreurt hadde, heeft langhe metten anderen geweent, ende werdt van sinne niet langhe te willen leven: maer want haer herte niet verdraghen en mochte haers selfs met eenrehande ghewelt te dooden: bedacht zy een nieuwe maniere om noodtsakelijcheyt haers doots te vinden. Also is zy op eenen avondt heymelijck uyt haers vaders huys ghetreden ende naer de haven ghegaen: daer zy by ghevalle een cleyn visschers barcxken vandt, dat vanden ander schepen verscheyden lach. Hier waeren ter selver stonden de Visschers wtgegeaen: dies zy dat met mast, met seyl ende met riemen voorsien vant: daeromme, terstont daer inne ghetreden

[p. P2r]

is: ende heeft haer selfs een weynich wter haven inde ruyme Zee gheroeyt. Ende want zy haer wat vant seylen verstont, soo ghemeenlijck alle de Vrouwen van dat Eylandeken doen, heeft sy den mast weder opgherecht, het seyl metten spriet inden toppe ghestelt, schoot ende gaert opt ruymste gheviert, ende haer selven gantselijck den winden bevolen: ende dit al overmidts zy in haer selven dachte nootelijcken te sullen ghevallen, oft dat de onghelaten barcke sonder stier-man zijnde, vanden winden omgestolpt soude werden: oft dat de winden die aen eenighe clippen drijven ende aen stucken slaen souden: sulcx dat zy (oft zy dan noch al wilde) heurs selfs niet en soude connen bergen, maer nootlijck verdrincken soude moeten. In dit voornemen heeft zy haer hooft in haer cleedt bewonden, ende ghinck al weenende beneden inden barcke neder liggen. Maer het geviel al anders dan sijt ghewaent hadde. Want daer waeyde op die tijdt soo soetelijcken sachten Noorden windt dat de Zee by nae spieghel slecht lach: ende heeft dese barcke van dien avont dat zy daer inne tradt tot dies anderen daechs tegen den avont ghedreven meer dan dertich mijlen waters boven Thunis aen een plaetse ontrent een Stadt ghenaemt Suse. De jonghe Dochter en werdt des niet gheware oft zy aent landt dan oft zy op Zee was: als de gene die om geenderley gevalle haer hooft hadde willen opbeuren, noch en meynde dat oock nemmermeer te doene. Ter selver tijdt als de barcke daer aende strant quam ghedreven, was daer by gheval een schamel vrouken doende met de Visschers netten wter Sonnen te nemen: welck vrouken dese barcke siende, seer verwonderde datmen de barcke alsoo met vollen seyle hadde laten stranden: dies zy meynende dat de visschers daer binnen mochten in slape liggen, daer inne geclommen is, al waer zy niemandt en vant dan dese jonghe Dochter: de welcke zy soo menichmael toe riep, overmidts die selfde vastelijck sliep, dat zy ten laetsten wacker is geworden. Als nu dit vrouken aen des maechts ghewaede vermerckte dat het een Christinne was, heeft zy haer int Latijn aenghesproken ende gevraecht hoet mogelijck mochte zijn dat zy daer alleen met de barcke aenghecomen was. De maghet de Latijnsche sprake hoorende, werdt beducht dat haer eenich ander wint wederom int Eylandt van Lipare ghedreven mochte hebben, dies zy haer hooft haestelijck opghericht ende rontsomme gesien heeft: maer als zy het lant niet en kende ende haer selfs aen de strandt sach vraechde zy dat goede vrouken waer dat zy was. Het vrouken antwoordenbe sprack: ghy zijt hier, dochter, by Suse in Barbarijen. Door dese antwoorde wert de maghet innerlijck bedroeft, dat Godt haer den doodt niet en hadde willen seynden: ende beduchtende eenighe oneere te sullen ghedooghen, en wist zy niet wat bestaen: maer ghinck opt eynde van haer barcke deerlijcken sitten weenen. Het oude vrouken dit siende, werdt met haer te lijden, ende badt haer soo vele dat zy mede ginck in haer cleyne hutken, daer zy de maget so lange smeeckte, dat zy wt haer verstondt hoe de selfde daer aengecomen was. Doe dit vrouken wiste dat zy noch nuchteren was heeft zy haer voorghestelt het broodt met wat vischs ende een dronc waters ende sprac de maget so lief dat zy een weynich adt. Constance hoorende dat dit oude vrouken aldus Latijn sprack heeft haer drex nae gevraecht wie zy was. Daer op het vrouken antwoorde te wesen van Trapany, ende haren naem was Chereprijse, dats waerde buyten int duytsch te segghen: ende seyde daer noch by dat zy in dit Landt eenighe Christen Visschers diende. Al hoe wel dese Maghet nu seer bedruckt was, soo heeft zy nochtans dese benaminghe van Chereprijse voor eenrehande gheluckich teecken gheacht sulcx dat zy sonder te weten wat haer

[p. P2v]

daer toe porde, yet wat began te hopen, twelc zy noch selfs niet en wiste wat het was: daer door zy oock wat ophielt om den doot, so zy te voren gedaen hadde, te wenschen. Voort heeft zy, sonder verder te openbaren wie oft uyt wat landt zy was, dat oude vrouken hoochlijc om die minne Godts gebeden doch mededoogen met haer jonckheyt te willen hebben, ende haer eenigen raet te geven, door welcken zy mijden mochte dat haer gheen overdaet en geschiede. Dese Chereprijse was een goedt vrouken, het welcke dit gehoort hebbende de Maget liet blijven in haer hutken, ende ginc hastelijcken de netten binnen halen die sy daer inne sloot. Hier na bedecte ende bewimpelde zy de maget gantschelijcken met haer eyghen mantel, ende heeft haer gebracht binnen Suse. Daer ghecomen zijnde sprack dit goede vrouken tot haer. Ick sal u, mijn lieve Constance, brengen ten huyse van een goede Sarazijnsche Vrouwe, dien ic dickwils int gene zy my beveelt, dienste doe: dit is een oude ende goedertieren Vrouwe, in wiens goede jonste ick u (soo ick aldermeest sal mogen) bevelen sal: ende ben seker dat zy u soo gheerne ontfanghen sal, als oft ghy haer eyghen dochter waert. Maer als ghy dan by haer sult zijn, moet ghy oock u alderuyterste naersticheyt doen om met wel dienen haer jonste te verwerven, ter tijt toe dat u van onsen Heere beter avontuere toegesonden wert. Daer nae heeft dit goede Vrouken gedaen alsoo zy gheseyt hadde. Dese Vrouwe was nu al out van jaeren: de welcke Chereprise ghehoordt hebbende, de Maget int aenghesichte sach ende began te weenen. Voort heeft syse ontfangen, aen haer wanghen ghecust ende metter handt binnen haer huys ghebracht: daer noch een deel ander Vrouwen, sonder eenich mans persoone met haer woonden: de welcke van sijde, van leder ende van palme ende van veel ander dinghen verscheyden constige wercken met haer handen maecten: waer af Constance oock eenighe leerde binnen luttel daghen, ende began met haerlieden te wercken. Daer werdt sy door haer willighe bediensticheydt ende naersticheydt van de Vrouwe ende van alle de anderen hertelicken bemint ende in grooter waerden ghehouden: ende leerde noch daer en boven uyt teeckenen ende anders haer luyder spraecke binnen weynich tijts. Terwijlen dese Maget aldus tot Suse woonde ende binnen haer Vaders huys al voor doot ende verloren te wesen beschreyt was, ist ghevallen, als tot Thunis een Coninck was genaemt Mariabdele, datter in Granaden een jonck machtich Heere van grooten gheslachte was, dewelcke seyde het Conincrijck van Thunis hem toe te behooren. Daeromme hy een groot heyr versaemt heeft ende quam den Coninc bespringen om den selfden wt het rijc te verdrijven. Dese mare quam ten ooren vanden gevangen Martuccito Gomito, die goede Barbarische sprake conste: dies hy verstaende dat de Coninck groote machtige gereetschappe maecte tot sijn beschermenisse, aldus ghesproken heeft tot een vanden genen die hem met sijne gesellen in hoede hadden. Mochte ick den Coninck spreken, ick versekert u dat ic hem sulckdanighen raet soude geven, dat hy de batalie haest gewonnen soude hebben. Dese wachter heeft sijn Meester dese woorden geseyt, de welcke sulcx terstont den Coninck ginck vercondighen: daer door oock vanden Coninck gheboden wert datmen Marcuccio stracks voor hem soude brenghen, den welcken hy vraechde wat sijnen raedt was daer af hy gesproken hadde. Heer Coninc (sprac Martuccio) ic hebbe wel acht genomen (terwijlen ick hier int Landt ben gheweest) opte maniere die ghyluyden int strijden pleecht: daer ghy soo my dunct, meer Schutters dan eenich ander crijgsvolck ghebruyckt: sulcks dat ghy lichtelijck d'overhant soudet behouden, indien daer middel mochte gevonden werden,

[p. P3r]

dat u volck overvloedt van pijlen, ende u vyanden pijlen gebreck hadden. Sonder twijfele (sprack de Coninck) mocht dat gheschieden, ick soude wel meynen de verwinner te wesen. Doen sprack Martuccio, sulcx mach wel zijn, Heer Coninc, indient u maer en belieft, ende sal u de middel segghen waer door. De coorden oft pesen van u booch-schutters suldy vele dunder ende smalder doen maken dan zy die gewoone zijn te gebruycken, van ghelijcken oock de tinten van heur pijlen soo enghe dat zy op geen andere dan op sulcke dunne pesen en moghen ghestelt werden: maer dit moet soo verholentlijck gheschieden dat u vyant dies niet en verneme, oft hy soude daer inne voorsien. De reden waeromme ick dit voor goet houde, is dese: Nae dat u vyanden, oock mede u volck al heur pijlen verschoten sullen hebben: soo sullen u vyanden, nootlijck de pijlen die op heur gheschoten zijn, weder op moeten lesen (doo ghy dat wel weet) om die weder in u volck te schieten soo langhe als den strijdt sal ghedueren: van ghelijcken sal u volck mede doen met der vyanden pijlen. Maer dan sullen hen de vyanden eerst recht bedrogen bevinden te wesen ghemerckt zy niet een van uws volcx pijlen en sullen mogen ghebruycken: overmidts de tinten van dien smal ende hunlieder pesen dick sullen zijn: het welcke recht anders sal gevallen met u volck, welcker dunne pesen die wijde tinten wel sullen moghen ontfanghen: sulcx dat u volck pijlen ghenoech, maer dat u vyanden die ghebreck sullen hebben. Desen raedt heeft den Coninck uytter maten wel behaecht: de welcke, als een wijs Prince (so hy was) dien selfden aert gantschelijcken naghevolcht heeft: ende bevant int eynde dier oorlogen dat zijn vyandt daer door van hem overwonnen was: daer door oock Martuccio hooghelijcken in sijn gratie, ende door dien oock tot hooghen staete ende machtighe rijckdommen ghecomen is. Het gheruchte alle deser dingen is terstont over het gheheele landt ghevloghen: sulcx dat oock ten ooren van Constance de fame quam, hoe dat Martuccio Gamito (dien zy langhe doot gewaent hadde) noch int leven was, daeromme de liefde, die zy tot hem droech ende nu al by nae uytghebluscht was, met een haestige vlamme wederomme in haer herte ontsteken wert: door welcx vernieuwinghe den hoope weder verweckt is gheweest, die nu al gantsch doodt in haer gheschenen hadde te zijn. Aldus heeft zy alle haer ghelegentheydt de goede Vrouwe, daer zy mede woonde, altemale vertelt, segghende dat haer verlangde na Thunis te gaen, om haer ooghen te versaden met het ghene, daer zy doort ghehoor van haere ooren begheerlijck nae geworden was.

Dese goede Vrouwe heeft sulck begeeren seere gepresen: ende is met haer (recht oft haer Moeder waer gheweest) in een barcke gheseten ende nae Thunis ghevaren: daer zy met oock Constance om haren wille seer eerlijck ten huyse van een haerder nichten ontfangen waeren. Nu hadde zy Chereprise oock met haer ghenomen, die zy sant om te vernemen wat men daer seyde van Martuccio: de welcke verhoort hebbende dat hy noch levendich ende in groote state was, haerlieden sulcx quam vercondighen. Doen heeft de goede Edele Jofvrou selfs de gene willen sien die Martuccio de tijdinghe soude brenghen dat sijn alderliefste Constance aldaer ghecomen was, om hem te soecken, ende is teender plaetsen ghegaen daer hy was, tot hem segghende: Martuccio, tot mijnen huyse is gecomen een dien u dienaer is ende van Lipare comt, de welcke u wel int heymelijck soude willen spreecken: dus ben ick selfs (om dat niemandt anders te betrouwen) al hier ghecomen u alsulcks te segghen ende dat door zijn begeerten. Martuccio heeft haer seer ghedanckt, ende is haer nagevolcht ten huyse daer

[p. P3v]

zy geloogeert was. Als de Maghet hem eerst sach, en scheeldet niet veele dat zy niet van grooter vreuchde en sterf: ende niet machtich zijnde haer selfs te bedwinghen, is sy hem om den halse ghesprongen, hem met open armen omhelsende, so dat zy doort herdencken haers voorleden verdriedts, ende deser teghenwoordigher vreuchden heete tranen began te weenen sonder een eenich woordt te mogen spreecken.

Martuccio zijn alderliefste daer siende, werdt oock soo seere verwondert dat hy een wijle stondt sonder te weten wat hy soude segghen, ende heeft noch ten laetsten swaerlijck versuchtende gesproken Och armen mijn lief Constance, zijde dan noch int leven? het is nu langhe geleden dat ick hoorde seggen dat ghy verloren waert, soo dat men in onsen huyse noyt zedert dien tijdt tijdinge van u vernomen en heeft. Als dit gheseydt was, weende hy jammerlijck ende heeft haer omgehelst ende vriendelijc gecust. Doen verstelde hem Constance alle haer ovontuere, ooc mede de eere die haer van die edole Jofvrouwe (daer mede zy inwoonde) bewesen was. Nae sommige coutinghen die sy noch te samen hadden, is Martuccio van haer ghescheyden ende ginck by sijnen Heere den Coninck, dien hy alle dit vertelde. Hier af was de Coninck met allen seere verwondert, ende dede die Dochter voor hem comen, van de welcke hy mondelijck hoorde t'ghene dat hem van Martuccio verteldt was, dies hy tot haer seyde: Ghy hebt hem Dochter ter goeder trouwen wel verdient tot eenen Man te hebben. Daer naer heeft hy groote ende rijckelijcke gaven doen brenghen: waer af hy Martuccio d'een helft ende Constance dander helft gheschoncken heeft: ende gaf hunlieden oorlof onderlinghen te doen t'gene dat hen alderbest ghelieven soude. Doen wert oock de edele vrouwe, by de welcke Constance ghewoont hadde, groote eere bewesen van Martuccio: die haer hoochelijck danckte vande betoonde weldaet ende met aenghenaeme giften beschenckte: de welcke daer nae aen Constance oorlof nemende, ende dat niet sonder, haer te Gode bevolen heeft. Oock hebben zy selfs aenden Coninck oorlof ghenomen, ginghen in een cleyne barcke sitten met Chereprijse ende keerden met goeder winde wederom tot Lipare, daer zy met onwtsprekelijcker vreuchden ontfanghen waren. Daer troude Martuccio zijn bruyt Constance, hielt een groote ende rijckelijcke Bruylofte, ende gheniete met haer hunlieder onderlinghe liefde ghesamentlijc in ruste ende vrede.