Algemeen letterkundig lexicon

anastrofe

Etym: Gr. strofè = wending, omkering.

Omkering van de gebruikelijke syntactische woordvolgorde zonder dat de betekenis verandert; ook reversio genoemd. Zij komt vooral voor in poëzie, ter wille van ritme, rijm, metrum of klankeffecten, maar ook in prozataal, om nadruk te leggen. Anastrofe kan bestaan in de plaatsing van het subject na de persoonsvorm (inversie of omkering) of ook – vooral in de klassieke talen – van het voorzetsel na de bijbehorende naamval (postpositio = achter-plaatsing). Bijv. honoris causa (‘om reden van eer’).

Brengt de plaatsverwisseling een omkering mee van de (chrono)logische volgorde, dan spreekt men van een hysteron proteron. Een aan de anastrofe verwante stijlfiguur is het hyperbaton. (Zie ook: metathesis).

Een aardig voorbeeld komt voor in het refrein van een smartlap van de Zangeres Zonder Naam (cursivering van ons):

Ach vaderlief , toe drink niet meer
Ik vroeg 't al zo menige keer
Want moederlief huilt telkens weer
Ach vaderlief, toe drink niet meer.

anasta(l)tische uitgave zie reprint

anathema