Algemeen letterkundig lexicon

leenwoord

Woord dat in zijn geheel ontleend werd aan een andere taal. In tegenstelling tot barbarismen worden leenwoorden niet beschouwd als foutief, maar deze appreciatie is uiteraard relatief en historisch. Ze is ook verbonden ook met ideologische opvattingen over de ‘eigen’ taal en over de ‘verrijking’ dan wel de ‘bedreiging’ die kan uitgaan van andere talen.

De spanning tussen het overnemen van ‘vreemde’ termen en het zoeken naar equivalenten in de ‘eigen’ taal (d.m.v. neologismen) kenmerkt ook de wetenschappelijke terminologie, zeker in de menswetenschappen. Dat blijkt o.m. uit het bijzonder groot aantal termen in dit Algemeen letterkundig lexicon die van Griekse, Latijnse, Franse, Duitse en (recentelijk vooral) Engelse origine zijn. Het verhaal van die vele ontleningen (etymologie) weerspiegelt tot op aanzienlijke hoogte de geschiedenis van de letterkunde zelf en van het vakgebied van de literatuurstudie.

Bij recente ontleningen is de vreemde origine van het woord nog duidelijk zichtbaar of hoorbaar, maar door het frequente gebruik en vaak ook door aanpassingen van hun klank of spelling en een enkele keer zelfs hun woordstructuur (volksetymologie) verliezen de meeste leenwoorden na verloop van tijd hun buitenlands aroma en worden ze in dat opzicht ‘gewone’ woorden in de taal. Voorbeeld: het woord 'tekst', dat via het Frans texte afkomstig is uit het Latijnse textus, maar al lang niet meer als een leenwoord ervaren wordt.

Voor het verwante begrip van de leenvertaling, zie calque.

Lit: N. van der Sijs, Van Dale groot leenwoordenboek. De invloed van andere talen op het Nederlands (2005) • J.W. de Vries, R. Willemyns & P. Burger (bewerkt en aangevuld door N. van der Sijs & R. Willemyns), Het verhaal van het Nederlands. Een geschiedenis van twaalf eeuwen (2009), p. 83-121 • S. Varella, ‘Lexicon and word formation’ in J. Darquennes, J.C. Salmons & W. Vandenbussche (red.), Language contact (HSK 45/1) (2019), p. 52-63.

leenvertaling zie calque

leerdicht