De helm van aarde

[p. 38]

6

Als één der eersten kwam ik bij het kongresgebouw aan. Twee suppoosten liepen met hun handen op de rug verveeld door de hall, op de manier van suppoosten die verveeld, met hun handen op de rug, het einde van de werkdag afwachten.

Weer was ik vroeg gewekt door kamer 114.

De conferentie duurde, buiten het weekeinde, vier dagen. De gedelegeerden moesten toegeven wat zij reeds voor het begin van de vergadering wisten: hun invloed was gering, zeer gering. Dat zij desondanks bijelkaar waren gekomen had te maken met hun verontwaardiging over de internationale situatie en met hun verlangen om er ergens anders dan binnen de eigen grenzen lucht aan te geven. Hun toespraken en pleidooien drongen ook tot enkele kranten van de machtsblokken en van aan de machtsblokken gelieerde landen door, zij het nooit als kopnieuws. Toch werd hierin een hoopvol teken gezien.

Het stond vast dat de bordjes noch politiek noch militair te verhangen waren, althans, zo dachten de meeste afgevaardigden erover. De Cubaanse afvaardiging die aandrong op een geheime vergadering over het inschakelen van de Derde Macht werd toegezegd dat die met de ‘liefhebbers’ aan het eind van de conferentie belegd zou kunnen worden. Tijdens de vergadering zon men op andere middelen.

De woordvoerder van Kenya stelde voor een televisieuitzending te co-produceren met als onderwerp: DE WERELD NA DE ATOOMOORLOG. Misschien zou een afschrikwekkend voorbeeld een aantal landen binnen de Machtsblokken op andere gedachten brengen. India kon met haar televisiesatellieten een wereldomspannende uitzending verzorgen. De delegaties gebruikten de vrije uren voor overleg met hun communicatiespecialisten.

[p. 39]

Om Van der Dusse als gesprekspartner zat ik niet in het minst verlegen, maar die Tsjechische Nederlander wilde ik wel ontmoeten. De Belg raakte opgetogen toen hij mij zag. Hij vertelde hoe eenzaam hij zich in Praag voelde en zei dat ik niet wist hoe blij hij was nog kontakt met mij te kunnen hebben:

‘Ik vraag me echt af wat ik hier doe. Voor die halve kolommetjes in twee Belgische kranten? Kom nou, dan heb ik wel betere tijden meegemaakt. Ik voel me net een overtollige ambassadeur die naar Haïti gestuurd is.’

‘Praag is toch een mooie stad.’

‘Man, ik ben hier een paar jaar terug al op vakantie geweest. Nee, ik heb alles wel gezien. Wat ik hier mis is het gezellig met een paar kollega's een pintje drinken, na of tijdens het werk, zoals wij in Brussel doen. Een beetje praten over voetballen en wielrennen, een kaartje leggen, mosselen eten, je kent dat wel. Maar hier... Weet je wat, we spreken vanmiddag af in Scala. Dat lijkt een beetje op Americain in Amsterdam, hoewel je er niet zoveel schrijvers tegenkomt. Ja, in Americain heb ik Harry Mulisch ontmoet. Dat was toen een belangrijk schrijver, maar ik heb in jaren niets meer van hem gelezen. Scala dus, laten we zeggen, om half vier.’

Wij waren nu omgeven door journalisten en congresgangers. Ik wilde op het aanbod niet ingaan, maar bruut weigeren was ook weer zo moeilijk. Van der Dusse was toch wel aardig. In Brussel zou ik zeker een ‘pintje’ met hem gaan drinken. Het leek mij het beste ter zake te komen.

‘Die Tsjechische Nederlander...’

De bel zoemde aan, de vergadering werd heropend.

‘Ga maar mee...’

Ik liep gedwee achter de stug bewegende Van der Dusse aan de

[p. 40]

galerij op.

‘Laten we hier maar even wachten, hij zal zo wel langs komen. Polanen heet hij...’

‘Ja, dat zei je.’

‘Of Pollanen, dat heb ik niet zo goed verstaan. Zijn vrouw zal dan Polanenova of Pollanenova heten, dat gaat zo met die Tsjechische vrouwelijke uitgangen.’

Martin voorkwam een mogelijk vervolg op de taalkundige beschouwing. Hij stormde de trap op, kriskras tussen zijn collega's door en vertelde mij hijgend (heb ik die jongen ooit niet hijgend gezien?) dat hij smoorverliefd was geworden. Het was èchte liefde, moorddadig. Vanavond ging hij met Kirsten naar het Nationaal Theater.

‘Een opera, weet ik veel welke. Maar het is fantastisch. Ik ga haar nu halen en breng haar dan naar het conservatorium.’

‘En de foto's?’, vroeg ik onhandig nuchter.

‘Komt best voor elkaar. Van alle gedelegeerden heb ik gistermiddag buiten al een plaatje geschoten en van de slotzitting maak ik met de panoramacamera overzichtsfoto's.’

‘Zien we elkaar nog?’

‘Vanmiddag, vier uur, Scala, goed?’

En weg was Martin. Achter mij stond Van der Dusse te praten. Toen ik mij omdraaide zag ik zijn gesprekspartner: een goede veertiger, bedeeld met een hoge rug, die echter bij nadere beschouwing geheel verdween. Van der Dusse stelde mij aan de man voor, het was Polanen. Terwijl de journalisten en waarnemers de trap op bleven komen en om ons heen verder stuwden, Van der Dusse als vanzelf meeduwend, stonden wij niets-zeggend tegenover elkaar. Even meende ik de hoge rug weer over de schouders heen te zien opbollen. Ik wilde deze suggestie doorbreken en zei:

[p. 41]

‘Ken ik uw naam niet van biljartwedstrijden in Nederland?’

Polanen draaide een shaggie, boog zich wat om het vloeitje dicht te likken (de rug stond nu werkelijk gebold) en wees daarna op een speldje dat op de revers van zijn uitgezakt, vaag bruin geruit colbertje was gespeld. Op het speldje de letters Z.B.V.

‘Dat klopt, lang geleden. Bij de Z.B.V., Zaanse Biljart Vereniging.’ Ik wilde hem vuur geven, maar het lucifershoutje brak voordat het vlam sloeg. Polanen stak de sigaret aan met een aansteker, terwijl ik naar het houtje keek en de tekening van het breukvlak bestudeerde.

‘Hebt u belangstelling voor biljarten?’

‘Nee, niet bepaald. Ik ken een paar namen, zoals de uwe, maar wat 47.1 is of libre weet ik niet.’

Polanen keek over zijn bril, die mij nu pas opviel. Ondanks een middelzwaar montuur was hij niet opvallend. Wanneer ik een moment geleden het signalement van Polanen had moeten geven, dan zou ik beslist de bril vergeten zijn.

‘Vanwaar dan deze vraag?’

Polanen sprak erg langzaam, hij zocht naar zijn woorden, resultaat wellicht van een te lang buitenlands verblijf.

‘Och, ik heb wel belangstelling voor sport in het algemeen en wanneer je een Nederlander in den vreemde ontmoet, probeer je altijd naar kontaktpunten te zoeken. Zoals ik zei, ik herinnerde mij uw naam.’

‘Ik ben geen Nederlander, niet meer. Statenloos.’

Wij schoven de perstribune in.

‘Komt u vanmiddag bij mij thuis. Om twee uur. Misschien kunt u wat voor mij doen. Hier is mijn kaartje.’

‘Afgesproken’, zei ik, hoewel de vergadering dan beslist nog niet afgelopen zou zijn. Toen Van der Dusse over Polanen sprak was

[p. 42]

ik nieuwsgierig naar hem. Waarom? En nu ging ik spontaan op het voorstel van de afspraak in. Ik bekeek het kaartje:

Y. Polanen

journalist

Janáčkovo Nábřeží 61

Praha-5

Twee dingen vielen mij op. De Y. (Ysbrand? Yul?) en het feit dat een journalist geen telefoonnummer op zijn kaartje zette. Misschien had Martin gelijk en kon ik er een verhaal van maken. De vergadering volgde ik met een half oor. Men was het er al spoedig over eens, dat kleurentelevisie het dramatisch effekt niet zou versterken, eerder zelfs zou ontkrachten. Kleur leidt af van wat er werkelijk aan de hand is. Kleur is irreëel. Kleur verzwakt. Kleur geeft aan de werkelijkheid een onwerkelijke glans. Argumenten genoeg. De voorzitter deelde mee dat hij in zijn land wel een belangrijk schrijver kende die in korte tijd een goed scenario zou kunnen schrijven. Uit de samenstelling van enkele commissies maakte ik op dat Senegal, Ghana en Kenya borg zouden staan voor het scenario; dat Tsjechoslowakije, Finland en Joegoslavië de opnamen zouden maken; dat Cuba en Chili het decor zouden leveren, terwijl India de technische realisering van de uitzending zou garanderen. Wat de andere vijf landen moesten verzorgen, ontging mij. Misschien zouden zij de mensen leveren die de rollen van slachtoffers van de oorlog moesten ‘spelen’.