De helm van aarde

(1970)–Wim Hazeu– rechtenstatus



[pagina 49]
8 Om precies twee uur, althans volgens mijn horloge, stond ik voor het huis in de Janáškovo Nábřeží. Het was een hoog pand, statig, om niet te zeggen monumentaal. In de grote dubbele deur zat een klein deurtje. Ik ging er door naar binnen en stond weer buiten. Op een binnenplaatsje. Een brede trap wentelde, of beter gezegd hoekte naar boven. Nummer 61 bestond uit verschillende deuren op de hoeken waar de ene trapwending in de andere overging. De eerste deur droeg geen naambordje. De tweede deur, die op een kier stond en waardoor ik iemand voelde gluren, ook niet. De derde en vierde deur, tegenover elkaar op het tweede portaal, waren in oorlogsgroen geverfd. Spinnewebben hingen aan de deurknoppen. Zouden er nog mensen zijn, bijvoorbeeld voor dood zittend in hun stoelen? Op het derde portaal wachtte Polanen mij op. ‘Mooi op tijd,’ zei hij. ‘Och, het was gemakkelijk te vinden, behalve de juiste deur dan.’ ‘Ja, het is een groot huis. Er wonen nu zo'n zes, zeven gezinnen in. Vroeger werd het gehele pand bewoond door de lijfarts van Thomas Masaryk.’ Hij liet mij voor gaan en sloot de deur achter zich. Het was donker in de gang, die bleek uit te komen op een slaapkamer. ‘Vera is niet thuis. Aan het werk.’ ‘Jammer... ik had graag met haar kennis gemaakt,’ zei ik beleefdheidshalve (wie was Vera?), maar hij scheen het antwoord ernstig te nemen. ‘Om vijf uur komt ze thuis. Als u zo lang wilt wachten.’ We bleven in de slaapkamer staan. Op het bed stond een broodtrommel en lag een klein strooien popje met een dorsvlegeltje in een handje. ‘Komt u verder’, zei Polanen, terwijl hij uitnodigend een deur
[pagina 50]
tegenover de gangdeur opende. De woonkamer werd bijna geheel in beslag genomen door twee bureaus. In de vlakte daartussen stonden twee stoeltjes (rotan?), met het zitvlak gedraaid naar een klein televisietoestel. Hoewel je door het grote raam de Moldau zou moeten kunnen zien, over de boomtoppen heen, hing er dikke, vergeelde vitrage voor, wat de kamer onnodig donker maakte. ‘Gaat u zitten.’ Ik nam plaats in één van de stoeltjes. Polanen draaide een sigaret en ging naast mij zitten. Wij spraken voor ons uit, tegen de gedoofde beeldbuis aan. Biechten. ‘En hoe bevalt Praag?’ Polanen zei het niet vriendelijk of belangstellend, maar nuchter, konstaterend. ‘Een fantastische stad.’ ‘Fantastisch in vergelijking waarmee.’ ‘Met Parijs, met Kopenhagen, met Brussel, met Rome.’ ‘Met Amsterdam?’ ‘Dat weet ik nog niet’, antwoordde ik voorzichtig. Ik voelde dat de opsomming van steden pedant klonk. ‘In ieder geval bent u een bereisd iemand.’ Nu Polanen mij door had, althans dat gevoel wat achteraf bij mij opkwam beantwoordde met deze wat ironisch gemaakte opmerking, verloor ik het dagend schaamtegevoel gelukkig weer. ‘Dat valt wel mee’, zei ik en ik vond dat ook. Verder dan de genoemde steden was ik nooit gekomen. Onze blikken ontmoetten elkaar vaag in het beeldglas. ‘Weet u,’ zei Polanen zonder zijn blik af te wenden, ‘ik heb wel eens heimwee naar Holland, maar...’ ‘Maar liever heimwee dan Holland’, vulde ik aan.
[pagina 51]
Polanen draaide zich nu naar mij toe en vroeg niet begrijpend: ‘Hoe bedoelt u?’ Ik schaamde mij nu echt voor mijn pedanterie, maar kon er niet meer onderuit. Ik moest verder gaan: ‘Dat is een uitspraak van een Nederlands dichter die al jaren in Amerika woont.’ ‘Hoe heet die dichter?’ ‘Leo Vroman.’ ‘Ah, juist. En was het Marnix Gijsen niet die in de Women's Faculty Club of Columbia University in New York in 1953 een lezing over dit thema hield tijdens een bijeenkomst van de Netherland-American University Leage?’ De vernedering was totaal. Ik kon niets anders doen dan ‘precies’ te mompelen en ook dat was verkeerd, hoewel ik van deze feiten op de hoogte was. Ontkennen was beter geweest. Polanen keek weer naar het televisiescherm, zijn hoofd wat vooruit gestoken alsof er iets te zien was. Ik durfde niet opzij te kijken, maar ik wist dat zijn rug weer bolde. ‘Bevalt het eten en het slapen u?’ Over het heimwee werd niet meer gesproken. ‘Ik overnacht in Hotel International.’ ‘Ja, in kamer 112.’ Hoe wist hij dat? ‘Een rustige kamer?’, vervolgde hij. ‘Dat wel, behalve...’ Wat ging het hem eigenlijk aan? ‘Behalve?’ ‘Behalve dan dat ik de badkamer moet delen met kamer 114. Dat is op zichzelf natuurlijk geen ramp, maar de bewoner van deze kamer heeft een hinderlijke gewoonte: hij duikt 's morgens tegen
[pagina 52]
half vijf het bad in.’ ‘Bewoner? Weet u zeker dat het een hij is?’ ‘Nee, het kan ook een bewoonster zijn. Natuurlijk. Maar ik ga er vanuit dat ze bij het hotel wel rekening houden met het geslacht van de mensen die van hetzelfde bad gebruik moeten maken.’ ‘Dan zal kamer 114 wel een vrouw zijn.’ Polanen stond op en liep naar het bureau bij het raam. Uit een van de laden haalde hij een foto en gaf hem aan mij. ‘Kent u de man op deze foto?’ De foto leek mij een vergroot detail van een van grote afstand genomen opname. Er stond een korrelige man op, in een, naar ik meende, loden jas. Zijn handen hield hij in de zakken. Hij keek alsof hij uitzag naar een tram of bus, een beetje gehaast, maar ook weer een beetje lui, te lui om te lopen. Ondanks het grove raster zag ik dat de man een zeer glad gezicht had. Nauwelijks of geen oogwimpers en wenkbrauwen. ‘Ik ken hem niet’, antwoordde ik naar eer en geweten. Polanen ging weer zitten en knorde instemmend, alsof hij dit antwoord verwacht had. ‘Wie is het?’ ‘Ik zei u dat u iets voor mij zou kunnen doen. En u wilt iets voor mij doen, anders was u hier niet gekomen.’ Of het komen nu tevens een iets-doen inhield was voor mij nog de vraag. ‘De foto is uit 1967. Maar Peter is herkenbaar aan zijn volkomen gladde gelaat, zonder wenkbrauwen, zonder oogwimpers, zonder hoofdhaar. Als hij transpireert loopt het zoute zweet direct in zijn ogen en traant hij, net een albino. Hij kan...’ ‘Hij heet dus Peter. En verder?’ ‘Peter, de man op de foto, is een Tsjech die in 1968 via Wenen en Amsterdam naar Amerika gevlucht is. Zijn naam is voluit Peter
[pagina 53]
Vondra. Hij zal nu tweeënvijftig zijn.’ Ik keek nog eens naar de foto. De man droeg een donkere flaphoed. Dat viel mij niet het eerst op. ‘Draagt hij een hoed?’ ‘Hij kan natuurlijk ook een pruik dragen, maar dat lijkt mij niet waarschijnlijk.’ ‘Dat ligt toch voor de hand?’ ‘Voor Peter niet. Zijn kaalheid is juist zijn charme. Ik vernam via kennissen dat hij een half jaar geleden nog kaal in New York werkte.’ ‘Moèt ik hem kennen?’ ‘Nee, u kunt hem niet kennen. Maar volgens mijn informaties is hij terug in Praag. Hij gebruikt het kongres als dekmantel om een visum te krijgen.’ ‘Wat zoekt hij hier? Ik bedoel, waar maakt u zich zo druk over?’ ‘Dat is mijn zaak, voorlopig. Misschien komt u er nog achter. Alles wat ik van u vraag is naar hem uit te kijken en mij te waarschuwen, zodra u hem ziet.’ ‘U hebt geen telefoon.’ ‘Nee, dat klopt. Maar ik ben bijna elke avond thuis. Mocht u na negen uur komen, dan is de poort afgesloten. U gooit maar een steentje tegen dit raam.’ ‘Welk raam is het precies?’ ‘Het is, als u met het gezicht naar de gevel gekeerd staat, vanaf de poort gerekend, het tweede raam links op de derde verdieping.’ Polanen zweeg nu en staarde in de beeldspiegel. Hij beschouwde het gesprek duidelijk als beëindigd. ‘Nu, ik stap maar weer eens op.’ ‘Ja.’ We stonden op, hij liep gebogen voor mij uit. Bij de deur tussen
[pagina 54]
slaap- en huiskamer stond hij stil. Hij keek mij tussen mijn ogen: ‘Ik weet zeker dat Peter hier onder een andere naam leeft.’ Zijn ogen trilden achter het glas. Was dat angst? ‘En van die pruik is helemaal niet zo'n gekke gedachte van u. Het zou best kunnen.’ Als dat angst was... Ik zou nu meer over Polanen willen weten en over Peter, maar Polanen liep door. Hij had zijn boodschap gezegd en wilde nu van mij af. Op het portaal vroeg ik hem zacht (waarom zacht?): ‘Hoe wist u dat van kamer 112?’ Voor het eerst zag ik Polanen glimlachen. Hij haalde een pakje shag uit zijn zak. ‘Ik heb geprobeerd u te bellen in Hotel International. Dat u daar logeerde wist ik van Van der Dusse.’ ‘Heeft u hem...’ ‘Ja, hij zoekt ook voor mij.’ Polanen gaf mij geen hand, draaide zich om, liep weg, sloot de deur en liet mij op het portaal achter. Op de trap kwam ik een vrouw tegen, die bijna geheel schuil ging achter een zonnebril. Ook zij kon in een verhaal van pas komen. Buiten schemerde het al. In Scala was het behoorlijk vol. Er werd druk gepraat door mannen en vrouwen, bijna allemaal van middelbare leeftijd. Op de tafeltjes hier en daar een kopje drabkoffie of een glas pils. Konsumptie niet verplicht. Ik stopte een pijp en keek ondertussen de zaal in, op zoek naar een mogelijk rustig plaatsje. Tot mijn verbazing zag ik Martin al zitten, in de hoek tussen twee ramen in. Hij kon zowel de Moldau als het Nationaal Theater zien. Het was pas drie uur, ondanks de schemer.
[pagina 55]
‘Je bent vroeg’, zei ik. Martin richtte zijn hoofd op uit wat op peinzen leek. ‘Zo, jij niet minder. Ga zitten.’ Hij wenkte naar een serveerster. Zij had mooie lange benen. ‘Twee pils, alstublieft.’ De serveerster knikte vriendelijk en liep langzaam weg, zodat wij alle tijd kregen om haar werkelijk mooie benen nog eens te bewonderen. Martin pakte een smalle zwarte tas van de grond, waarop een reclametekst stond gedrukt: Constanze / Brigitte / Petra / ES / SCHÖNER WOHNEN Ik wees naar de namen: ‘Ik wist niet dat jij relaties in die richting had.’ ‘Een krijgertje.’ Hij graaide in de tas en haalde er een stapel foto's uit. Eén voor één liet hij de foto's van de stapel voor mij glijden. Het waren de afgevaardigden, gefotografeerd bij het binnenkomen van het kongresgebouw. ‘Is meneer tevreden?’ ‘Dat is goed werk, Martin.’ Op één van de foto's meende ik schuin achter een afgevaardigde het hoofd van Peter te herkennen. Zozeer was ik in de ban van Polanens opmerkingen gekomen, dat ik zelfs geloofde dat het Peter wás. ‘Zou je deze kop voor mij kunnen vergroten?’ Ik wees met de steel van mijn pijp de kop aan. Een druppel geel vocht vloeide op de foto. ‘Die kop? Maar dat is toch niet interessant.’ ‘Misschien niet voor jou, maar wel voor mij.’ Ik herhaalde voor Martin het gesprek dat ik enige ogenblikken terug met Polanen had gevoerd. Hij scheen niet onder de indruk.
[pagina 56]
‘Sta je elke morgen nog zo vroeg op?’ ‘Ja, noodgedwongen.’ Ik zag het verband niet. ‘Weet je wat er met jou aan de hand is? Je bent oververmoeid. Je hoeft me niets te vertellen, maar waarom zou ik wèl een Kirsten hebben en jij niet? Dat wordt elke nacht laat naar bed en elke morgen vroeg uit de veren. Dan ga je de dingen niet zo scherp meer zien. Je zou eens een saunabad moeten nemen, en een massage.’ Jos zong thuis altijd van ‘Samen naar de sauna, ja gezellig’ en ging weleens met een buurvrouw, die het alleen voor de gezelligheid deed. Gezellig, naakte vrouwen onder elkaar. ‘Man, er staat dan een beul aan je te kneden, het is in één woord fantastisch. Daar knapt een mens van op. Dan zie je ook geen spookbeelden als iemand aan je vraagt om naar een ander iemand uit te kijken.’ ‘Die vergroting...?’ ‘Die krijg je, als je er op staat. De pils blijft overigens wel lang weg. En de serveerster.’ ‘Ik zal er geen gebruik van maken, Martin.’ ‘Des te beter.’ ‘Ik bedoel, van die pils. Ik ga weg. Dadelijk komt Van der Dusse en ik heb geen zin om met hem te kletsen.’ ‘Dan loop ik met je mee. Moet me nog wat opknappen voor de opera.’ We gooiden wat kronen op tafel voor de niet ontvangen pils en verlieten Scala.

Vorige Volgende

8