De helm van aarde

[p. 57]

9

Een soldaat krijgt volgens de oorlogsromannetjes altijd zulke brieven. ‘Het spijt me, maar ik houd niet meer van je. Ik heb X. ontmoet, een aardige man hier uit de buurt.’ Een burger, natuurlijk. Maar hij zal sterven.

Je ontkomt alleen aan de oorlog door soldaat te worden. ‘Je verliest het kontakt met jezelf en je maakt deel uit van een enorme lillende massa angst en afschuw.’ Einde citaat Kenneth Patchen. Je loopt omdat de anderen lopen omdat jij loopt; je schiet omdat anderen schieten omdat jij schiet; je verkracht omdat anderen verkrachten omdat jij verkracht en elke vrouw tot loopgraaf maakt; je moordt omdat anderen moorden omdat jij moordt; je ontkent god omdat aalmoezeniers god ontkennen omdat jij god ontkent en nog leeft; je gaat bij de varkens liggen omdat anderen zich in het kot warmen omdat jij in de mest ligt, terwijl de zwijnen verder marcheren en mèt de landmijnen de lucht inspringen en uitelkaar spatten:

varkenslappen, zure zult, carbonades, varkenspoten (f 1,40 per kilo); je krabt de roofjes van je lijf omdat de anderen bloeden, omdat jij bloedt; je brandt je aan kaarslicht omdat anderen zich warmen bij kaarsstompjes omdat jij verbrandt; je raakt niet in verwarring omdat je de voorschriften volgt die anderen volgen omdat jij ze volgt:

Vraag: Wat doet men als men bij een sproeigasaanval door laagvliegende vijandelijke vliegtuigen gasdruppeltjes op de huid heeft gekregen?

Antwoord: Sterf niet als een insekt, dus snel de huid met HOP bedekt. (HOP = huidontsmettingspoeder)

Vraag: Welke handelingen zijn tijdens het verblijf in radioactief

[p. 58]

besmet gebied verboden?

Antwoord: Roken, eten en drinken.

En mocht je de pech hebben toch voor het vaderland of voor het ideaal te sterven, dan zullen de nabestaanden die zich kunnen belasten met de uitvoering van de begrafenis, een tegemoetkoming krijgen.

Deze bedraagt

voor officieren	begrafenis:	f 650, -
	aankoop graf
	en grafzerk:	f 350, -
voor onderofficieren	begrafenis:	f 450, -
	grafzerk:	f 200, -
voor korporaals	begrafenis:	f 400, -
voor soldaten	houten kruis:	gratis (onder rembours)

Er sterven meer soldaten dan officieren. De nazorg kent geen discriminatie, alleen maar een economische rechtvaardiging.

En mocht je het geluk hebben de overwinning mee te maken, dan mag je convocaties voor de overwinningsreceptie versturen, waarvoor uitgenodigd worden:

de officieren en hun dames

de onderofficieren en hun echtgenoten

de korporaals en hun vrouwen

de soldaten

In de pauze van de film zeg je dat je de brief aan de soldaat geschreven hebt.

‘Nog niet verstuurd?’

‘Nee, dat doe ik op het moment dat jij mij meeneemt.’

‘Wat verwacht je bij ons méér te vinden dan hier?’

[p. 59]

‘Méér jou.’

‘En als ik besluit hier te blijven?’

‘Dat kan niet.’

‘Waarom niet?’

‘Er is geen werk voor jou.’

‘Dat weet ik zo net niet.’

‘En verder is het bij jullie beter.’

‘Wat beter? Hoe beter? Iedere arbeider een autootje?’

‘Het eerste wat ik zou willen zien is een matrozencafé in Rotterdam.’

In de hoofdfilm lopen twee naakte meisjes bij recepties, bruiloften en partijen binnen en vertrappen de cocktails, de bruiloftstaarten, de slaatjes, de toastjes met zalm, de kervelsoep, de kabinetpuddinkjes, de artisjokken. Het wordt één grote troep. De kleuren verspringen van geel op groen, van groen op paars, van paars op geel.

Niemand in de zaal reageert. Het heeft niets te maken met het smijten van taarten. Het gillen, gieren, brullen-effect is weggenomen. Wat overblijft is de totale ontluistering, de totale vernietiging van het vreten. Slagroom hangt aan de schaamharen, geklutst ei kleeft aan de dijen en de meisjes lachen, gillen, maar zonder geluid. Op de achtergrond het naderend dreunen van bommenwerpers, hèt geluid.

Buiten in de kou zeg je dat het wonder van de liefde toch een betere film geweest zou zijn. Misschien, zeg ik, heb je gelijk. Wij hebben nu het vervolg gezien: geklutst ei tussen de benen. Het voorspel, het wonder van de liefde, hoeft voor mij niet meer.

[p. 60]

In een jazzkelder drinken wij cognac. Ook hier is het koud. Ik betaal voor de entree, voor de garderobe en voor de drank, maar de muziek blijft uit. Aan de tolvette portier vraag ik waar de musici zijn. Zij spelen nu aan de overkant. Over een kwartier is het daar pauze en komen zij bij ons spelen.

Je staat achter mij. Laten we weggaan. Je loopt zelfverzekerder nu, alsof alles geregeld is en er slechts de zorg voor de trouwjapon overblijft.

Ik wil je vertellen over Polanen, maar houd me in. Niet teveel mensen erbij betrekken.

‘Morgen stel ik je aan mijn ouders voor?’

‘En de bezwaren?’

‘Bezwaren? Zij zijn in de loop der jaren wat voorzichtiger geworden, maar daar is toch niets op tegen?’

Het gesprek staat mij verschrikkelijk tegen. Niet alleen vanwege de zaak-Polanen. Het vocht is uit mijn handen getrokken.

‘Natuurlijk is daar niets op tegen, maar we hebben onze positie zelf nog niet bepaald.’

Eerder dan ik verwachtte zijn we in de Vocelova. Je legt je handen op mijn schouders (biechten) en zegt:

‘Zo ken ik je niet, ik bedoel, alles is toch wel serieus?’

‘God, ik was serieuzer, als je dat woord per sé wilt gebruiken, dan jij besefte.’

Maar nu wil ik alleen nog maar met je naar bed. Uit mijn portemonnaie haal ik de brief van Kafka.

(Wij wierpen aarde in het graf. Ik herinner me die aarde precies. Het was lichtgekleurde, kluitige, lemige, met steenbrokjes en kiezels gemengde aarde, die dreunend op de kist viel.

[p. 61]

Toen ging het rouwgezelschap uit elkaar. Ik ging met mijn vrouw, die al van kind af aan als bevriende buur met Kafka verbonden was geweest en met de dichter en vertaler Rudolf Fuchs tussen de graven naar de uitgang. Er werd geen woord gesproken. Eindelijk begon het zelfs uit de bewolkt geworden hemel te regenen. Johannes Urzidil)