De helm van aarde

[p. 62]

10

Toen ik aan het ontbijt zat (elke morgen hetzelfde voorgeschoteld in de koude hall: drie harde broodjes, een stukje keiharde margarine, een plastic potje met aardbeirode jam) werd er voor mij gebeld. De gerant, die vroeger nog in het Amsterdamse Olympisch Stadion gespeedwayd had in een Tsjechisch team, grijs gruis spattend naar de toeschouwers, bracht mij naar de telefooncel. Ik verwachtte Polanen aan het toestel, maar het was Martin.

‘Ik had gelijk, ouwe vrijer.’

‘Gelijk.’

‘Ja, dat je ook zoiets als een Kirsten had. Een dure plaats had meneer. Ik in de zaal en de baas in de loge.’

‘Met wie zat ik daar dan?’

‘Kom nou, houd je niet van de domme. Het is toch niet iets om je voor te schamen. Zij zag er goed uit.’

‘Ik bedoel, hoeveel mensen zaten in die loge?’

‘Twee.’

‘Zag je ons voor of na de pauze?’

‘Voor de pauze. In de pauze zijn wij nog naar boven gekomen om het tortelend paar te...’

‘Je weet zeker dat je maar twee mensen zag zitten?’

‘Ja, jij en die dame. Zo uit de verte was het wel wat. Ook van dichtbij, neem ik aan.’

‘Nou, bedankt voor het telefoontje. Ik ben aan het eten.’

‘Niet zo haastig. Ik bel je op over die vergroting.’

‘En?’

‘Wat nou en?’

‘Is die gelukt?’

‘Wat dacht je?’

[p. 63]

‘Ik kom naar je toe, direct.’

‘Kalm aan. Ik ga nu Kirsten halen, breng haar naar school...’

‘Papa en zijn dochter.’

‘Breng haar naar school en dan zien wij elkaar over, laten we zeggen, zeventig minuten.’

‘Scala’

‘Ja. Nee, ik heb een beter idee. In de sauna.’

‘Waar is dat?’

‘In de Národnistraat, tussen Scala en Viola.’

De hete damp trok zich aan onze benen op. Zo te zien waren wij de enige saunabaders. Martin lag al uitgestrekt op een bank, toen ik de walmen binnendrong.

‘Wanneer ik in een sauna ben ga ik altijd filosoferen, op mijn manier dan.’

‘En hoe gaat dat dan?’, vroeg ik weinig geïnteresseerd, omdat ik mij nog lang op die vergroting zag wachten.

‘Nou, om je een recent voorbeeld te geven. Voordat jij binnenkwam dacht ik: je hebt een Cape Kennedy, goed. En dan komt het vanzelf, het filosoferen, het nadenken over het leven, met als resultaat: Golgotha is Cape God.’

‘Ja, dat is een vondst. Ik kan me voorstellen dat je aan zulke woordspelletjes plezier beleeft.’

‘Het is meer dan dat, dat moet je toch toegeven.’

‘Ja, natuurlijk. Hoe lang duurt zo'n saunabad.’

‘Je zegt maar wat, je luistert niet eens. Drie uur is een normale tijd. Maar zo lang zullen wij het niet maken. De foto. Die zit je dwars. Nou, bereid je maar op het ergste voor.’

‘Wat is er dan?’

‘Volgens mij laat de vergroting helemaal geen kop van een man

[p. 64]

zien, maar die van een vrouw.’

‘En het origineel dan?’

‘Ik geef toe dat op de kleine afdruk de schijn wordt gewekt dat achter de geachte afgevaardigde een man staat. Maar het is volgens mijn waarneming een vrouw.’

‘Hoe kan dat nou?’

‘Gezichtsbedrog, tovenarij, een wonder van de fotografie. Aan jou de keus.’

‘Vooruit Martin, we gaan hier weg. Ik wil die foto zien.’

Martin strubbelde niet tegen. Was hij zelf ook verbaasd en nieuwsgierig geworden? Wilde hij mij echt helpen?

‘Dan slaan we de massage over. Big chief heeft het gezegd.’

In het kleedhok was het te donker om de foto goed te kunnen bekijken. Wij kleedden ons snel aan, liepen naar boven en stonden vervolgens in de huiverkou op straat. Een tram kraste voorbij.

‘Toch maar Scala’, besliste Martin, die het initiatief had overgenomen. Met tegenzin gaven wij daar onze jassen in de vestiaire af, die via een lift ergens naar boven werden gehesen. Jassen uitdoen en tegen betaling afgeven moest in elk restaurant, hoewel het bijvoorbeeld in Scala niet warm was. Wij plaatsten ons direct bij de ingang rechts, en niet bij de ramen. De plaatsen daar waren bezet door keuvelende dames, van wie er enkelen niets voor zich hadden staan. Bij de serveerster (niet die met de lange benen) bestelden wij meelsoep met meelballen. Een opwarmertje. Uit het ‘commerciële’ tasje graaide Martin een map met foto's. De vergroting lag bovenop. Zij liet een figuur van ongeveer veertig, vijftig jaar zien, die nieuwsgierig over de schouder van een congresganger heen blikte. Nieuwsgierig naar wat? Een voyeur op zoek naar het onbekende? De figuur droeg een vreemd kapsel. Het kon een pruik zijn.

[p. 65]

‘Zie jij wenkbrauwen en oogharen?’, vroeg ik.

‘Ach, dat weet je nooit bij vrouwen. Soms epileren zij bij het leven. En als zij niks hebben zetten zij alles dik aan met een zwart of blauw stift.’

‘Maar kijk nu eens goed naar deze figuur,’ drong ik aan.

Martin tuurde met spleetoogjes.

‘Nu je het weer zegt, misschien heeft zij geen oogharen. Vandaar die indruk dat de oogballen uit de kassen dreigen te vallen, zoals bij die actrice bij ons, hoe heet zij ook al weer. Caro van Eijck.’

‘En Albert van Dalsum. Mag ik nu nog eens de kleine afdruk zien?’

Martin zocht en liet vele kongresgangers door zijn vingers glijden. ‘Hier heb ik hem. Er is niet zo veel meer op te zien. Een gele tabaksvlek heeft de kop van de dame gebleekt.’

‘En op het negatief?’

‘Wat bedoel je?’

‘Wat zie je daar op?’

‘Niets bijzonders. Hetzelfde als op de vergroting. Wat dacht je dan?’

‘Kan het volgens jou toch een man zijn?’

‘Een travestiet?’

‘Bijvoorbeeld.’

‘Om je de waarheid te zeggen, je kunt met deze foto alle kanten uit. Ik moet iets bewogen hebben bij het fotograferen. Kijk maar, het lijkt wel of het haar van die man of vrouw van het hoofd valt, van de hoofdhuid los raakt. Het is een detail dat je bij vergroten pas opmerkt. Verder is er niets over het wezen te zeggen, omdat het lichaam totaal schuil gaat achter de diplomaat.

En na deze verhandeling over het mysterie van de foto verwar-

[p. 66]

men wij ons aan de soep. En dan naar de vrouwtjes.’

De laatste opmerking stond mij tegen. Ik dacht dat Kirsten werkelijk iets voor hem betekende.

De soep werd lauw opgediend. Van de verwarmingsfunctie die Martin haar had toebedacht kwam niets terecht. Ik rilde en besloot het kongres het kongres te laten, Martin Martin en Polanen Polanen. Een tram bracht mij terug naar het hotel. Ik kroop in bed en probeerde wat slaap in te halen.

Ik werd pas wakker toen het buiten al donker was.

Tegen half tien stond ik voor het huis van Polanen. De poort was gesloten, de medicijnman van Masaryk duwde aan de andere kant, om mogelijke indringers te kunnen weerstaan.

Aan de overkant van de straat vond ik onder de bomen een paar kiezelsteentjes die ik, zonder ze al te veel vaart te geven, tegen het tweede raam links op de derde verdieping wierp.

Er werd niet gereageerd, hoewel er licht brandde. Ik haalde de vergroting onder mijn trui uit en stopte ze in de brievenbus. Ondanks mijn gefrommel bleef er een gedeelte van uit de brievenbus steken. Het kon mij niet schelen. Met deze zaak (de zoveelste) besloot ik te stoppen. Wat had het voor zin? Avonturen moet je je niet laten opdringen. Trek je toch aan de draad die een ander vasthoudt, dan word je in een labyrint getrokken. En de zaak die interessant is, waarvoor je op pad bent, raakt op de achtergrond.

De stad slurpte mij binnen enkele uren op, zoog mij als een kruisbes uit. De ruwe huid, de tong van een koe, schrompelde op. Het congres was een hopeloze onderneming. De Tsjecha, de kale,

[p. 67]

Polanen. Er werd maar doorgeleefd. Blindgangers. En ik gebruikte hen voor een verhaaltje.

Kafka was zinloos hier, omdat ik zijn boeken niet bij mij had. Een redenering van niks natuurlijk, maar je zoekt naar argumenten wanneer je over de brugleuning hangt en het water weg ziet kleuren. De Tsjecha hunkerde naar welvaart tegen elke prijs en was bang de trein niet te halen; Polanen was bang voor zijn heimwee en zocht afleiding in het spinnen van webben en Martin zou vannacht wel naar bed gaan met Kirsten. Farewell tot Kirstens. Over hoeveel uur zou het vliegtuig gaan? Jos en de kinderen. Je komt niet verder, je wilt altijd meer dan Jos en de kinderen en de anderen willen altijd meer dan hun Jos en hun kinderen.

De volgende morgen zou ik nog een houten trein moeten kopen.