Gedichten

⁺LXXVIII. Vanden ghedencke.

Dichters conste doet versieren

Vremde sinnen menighertieren,
Beyde van dien ende oec van desen.⁺
Hi mach mit recht een meester wesen,
Die alle dinc int beste keert,
Ende sijn evenkersten leert

+ H. fol. 82 c. B. fol. 64 a. b.

+ H. fol. 82 c. B. fol. 64 b.

[p. 156]

 

⁺Exempel, die die goede prysen.

 

Ic hoorde segghen enen wisen,

 

Dat in des menschen herte leecht

10

Rechte mate daert al op weecht.

 

Wat doghet si of archeit mede,

 

Dat vintmen op een clene stede,

 

Dat is ghedencken of versinnen,

 

Hoet eynden mach dat wy beghinnen,

15

Of wat een anderen is gheschiet.

 

Die overdenct ende wel versiet

 

Sijn beghin ende tende mede,

 

Twaer wonder dat hi boesheit dede;

 

Want onse beghin is naect te scouwen,

20

Teynde lyden wy hier mit rouwen;

 

Tmiddel staet nae groten vromen,

 

Dat varinc is ten eynde ghecomen:

 

Dat doet, tgaet al enen pat;

 

Teynde blijft in sinen stat,

25

Daer nyemant voer en can ghelyden.

 

Dat moechdi sien te menighe tyden

 

Openbaer voer uwen oghen.

 

Die gheen die meest om tfordel poghen

 

Ende tmiddel setten boven maten,

30

Als teynde comt, wat macht hem baten,

 

Dattet middel hoemoet heeft ghedaen?

 

Hem twifelt meest die boven staen,

 

Dat doet, by dien nemen si den keer.

 

Men mach van hoghen vallen zeer,

35

Als hi dede, die bose gheest;

 

Om sijn ghedencken alre meest

 

Most hi van boven dalen neder,

 

Ende sonder enich keren weder

 

Socht hi die helle thoren palen.

40

Noch sietmen menighen sot verdwalen

 

In hem selven mit hoveerde,

 

Daer hi om daelt in crancker waerde.

 

Al is een edel van gheslachten,

 

Rijck van goede, hooch van machten,

45

Men proeft die hoveerde andersens:

 

Si leit den dommen int ghepens;

 

Die hogher willen dan si moghen,

 

Die heeft haer ghedencken zeer bedrogen.

 

Die wise vroede dencken wel,

50

Dat hoveerde ymmer dalen sel

 

In groter onwaerde, hier of ghinder;

 

Ende wildi sijn vrou Eren kinder,

 

Ghi hoghe vorsten, waer ghi sijt,

 

Soe ghedenct in uwer tijt,

55

Dat ghi Gode wilt ontsien,

 

Soe mach den volke recht gheschien⁺

 

Onder u in allen steden.

 

Wye God ontsiet, die kennet reden,

 

Ende reden wijstet beste recht.

60

Een heer die reden in hem hecht,

 

Die ghedenct vroe ende spade,

 

Dat hi den ghenen kiest te rade,

 

Die hem met dat eerlic sy

 

Ende sijnre zielen baet daer by;

65

Want gerechter eren staet

 

Dien houtmen wel ter sielen baet.

 

Dat en mach ydel ere niet,

 

Die den menighen wel gheschiet

 

Om wonder dat hi helpt bedriven,

70

Ist mit vechten, ist mit kiven,

 

Of dommeliken avonturen.

 

Ghedenck is goet voirt na bezuren.

 

Datmen ter werlt eer beyaecht,

 

Die tieghens onser zielen draecht,

75

Dan can gheen salich eynde maken;

 

Ende wil u segghen bi wat saken:

 

Tsterven is ons al bescaert,

 

Ende elc moet op die langhe vaert,

 

Daer menich deghen is ghevaren,

80

Die machtich hier te voren waren

 

Ende in eren wel behoet.

 

Ic seg u allen wat ghi doet:

 

Ghi selt der doecht ghedencken lanc;

 

Al hebdi macht of groet bedwanc,

85

Ghi selt in wrake sijn oetmoedich

 

Ende in ghedencken wel voerhoedich,

 

Wat u vromen mach of schaden.

 

Ghedencken doet wijslic beraden,

 

Ghedenck doet lyden ende verdraghen;

90

Ghedenck doet prijs ende eer beyaghen,

 

Ghedenck doet misdaet overgheven

 

Ende mit Gode rusteliken leven.

 

Mar heren sellen wederstaen

 

Den bosen, dat is wel ghedaen;

95

Want somen den bosen meer verdraecht,

 

Hoe hi liever onrecht jaecht:

 

Sijn ghedencken is al gheset.

 

En deden die heren entie wet,

 

Hi en liet den goeden niet ghehermen.

100

Wye over den bosen wil ontfarmen

 

Anders dan gherechte wrake,

 

Die is schuldich inder zake

 

Van des hi doet of heeft bedreven.

 

Wye wel voerdenct, het comt hem even.

+ H. fol. 82 c. d. B. fol. 64 b. c.

+ H. fol. 82 d.-83 a. B. fol. 64 c. d.

[p. 157]

105

⁺Ghedenck is een edel woert,

 

Ghedenck doet doecht setten voert,

 

Ghedenck doet boesheit achter laten,

 

Ghedenck doet leven wel bi maten,

 

Ghedenck is een woert allien;

110

Nochtan regierment in tghemien

 

Die werlt al uten ghedochte.

 

Die die waerheit wel doersochte,

 

Ghedenck is fondament der eren;

 

Want hi, die heer is alre heren,

115

Heeft verdocht in ewicheit

 

Enten mensche wel bereyt.

 

Wat hi behoeft, ist groot ist smal,

 

Dat staet in Goods ghedencken al:

 

Dit machmen proeven by ghelyke.

120

Hoe soude gheduren enich rijcke

 

Boven, onder, hier of daer,

 

Dat buten Goods ghedencken waer?⁺

 

Want hi hiet almachtich wesen,

 

Daer by ghelovic wel in desen,

125

Dat niet en staet van bysonder

 

Buten, binnen, boven, onder.

 

Mach hijt al, groet ende clyen,

 

Mit een ghedencken oversien.

 

Heeft God alle dinc voerdacht

130

In sijnre godliker cracht,

 

Wes die mensche hevet noot,

 

Entaer nae die bitter doot

 

Vanden Joden anghenomen,

 

Op dat wy alle moghen comen

135

Daer wy ewich sullen bliven

 

In vroechden, die nyemant en can volscriven,

 

Soe ist wel noot dat wy ons reyden

 

Mit hem te leven sonder scheiden.

+ H. fol. 83 a. B. fol. 64 d.-65 a.

+ H. fol. 83 a. b. B. fol. 65 a.

9 herten leit. 11 W. d. is. 13 gedencke of wel v. 16 Die wel voerdenct e. oversiet. H. Dat. 17 einde. 22 comen. 24 Dat einde b. i. sijn s. 26 menigen. 31 Dat m. hoement h. g. 33 D. comt b. d. 41 hoveerden. 42 weerden. 44 ende h. 48 Heeft h. g. scier b. 51 onweerden. 53 G. h. volc. 56 wel r. g. 58 Die. 59 wiset. 60 plecht. 64 oec d. Vs. 65-66 ontbr. bij H. 71 dommelijc te a. 73 D. t. eren wel b. 75 Dat en c. 76 n ontbr. 77 Sterven. 82 dat g. d. 86 int. 88 Gedenc d. wijsheit beraden. 92 in rusten l. 95 W. hoemen. 99 Hi ontbr.

107 quaetheit. 9 G. dat i. 10 regeertment int g. 12 quaetheit. 13 tfondament van e. 15 voerdacht in dewicheit. 17 g. of s. 25 D. n. mit hem e. s. b. 28 enen. 34 sullen c. 35 mogen b. 37 S. eest oec n.
Tit. Van. 2 of in w. stade. 4 sine. 5 D. w. h. leeft. 6 voechden. Vs. 7 en 8 ontbr. bij B. 20 Gevellet. 21 sulcke. 22 goeden. 28 Want dbeste. 32 hier ontbr. H. hie. 33 na dit l. als. H. al. 35 E. voer den b. w. behoet. 37 D. in goeden. 38 alsulc. 40 goeden. 47 Dat h. 48 enen saligen.