Gedichten
(1981)–Willem van Hildegaersberch–
Auteursrechtelijk beschermdGa naar margenoot+XCIX. Vanden doern ende vander linde.Ic sach den doren al ghehinde
Wael ghechiert al bider linde,
Entie linde al byden doeren.
Langhe tijt al daer te voren
5[regelnummer]
Gheerdic te sien dese edel vrucht,
Die doeren schoen van zoeter lucht,
Die linde groen al daer byneven.
Die Meye had hem vrucht ghegheven,
Dat si in bladen stonden schoen.
10[regelnummer]
Die Meye mach wel draghen croenGa naar margenoot+
Voer alle tyden binnen den jaer;
Want waer hi comt, dats openbaer,
Men sieten vriendelic ontfaen:
Hi doet die heyden groene staen
15[regelnummer]
Entie cleyne voghel singhen,
Lover uten bome dringhen,
Daer si hem selven mede verchieren.
Crude wassen menighertieren
Opten berch ende inden dael;
20[regelnummer]
Men hoort wel an die nachtegael,
| |
[pagina 214]
| |
Ga naar margenoot+Wanneer die Meye comt an hant.
Dese edel vrucht, die ic daer vant,
Merct ic over haer nature
Om te vinden een figure,
25[regelnummer]
Daer ic yet of dichten mochte,
Op dattet salicheit inbrochte
Onder tfolc van aertrijcke.
Althans soe vandic een ghelijcke
Bider doern, die daer stoet
30[regelnummer]
Mit scarpen tacken wel behoet,
Soet van roecke, rijc van bladen.
In sijnre stammen was gheladen
Sonderlinghe hardicheit.
Oeck merct ic an die linde breit,
35[regelnummer]
Dat si had een zoeten naem,
Hoer telghen, bladen wel bequaem
Aen te scouwen, als mi dochte.
Die die linde wel besochte,
Men souder sachticheit in vinden.
40[regelnummer]
Van desen tween wil ic ontbinden
Ende exponeren tonser leer.
Die doern ghelijct wel elken heer
In sijnre hardicheit te voren;
Want elke heer heeft recht ghezworen
45[regelnummer]
Sinen lande, sinen lieden,
Dien soude om smeken noch om mieden
Laten vander gherechtichede.
Ic wilde elc heer alsoe dede,
Ende hilde hem hart in sinen staden,
50[regelnummer]
Soe waer-die goede wel ontladen,
Ende sijns soudmen te meer ontsien.
Die tacken scarp lijc ic bi dien,
Die anden doren staen omtrent;
Soe wye die doern wel bekent,
55[regelnummer]
Die moet der tacken nemen hoede,
Of hi quetst hem schier an bloede.
Al des ghelijc ontsiet elc man
Een goeden heer, die rechten can
Naden recht, alst is te doen.
60[regelnummer]
Een heer die maect sijn lieden coen,
Als hi in doechden wert vermaert,
Alsoe die doern staet bewaert
Van tacken dierre wassen uut,
Ende menighen quetsen doer den huut,
65[regelnummer]
Die den doern tret te naer.
Wye misdoet, die leeft in vaer,
Op dat hi wrake waent verbeiden.
Aldus so mach een heer gheleiden
Sijn volc, al en waer hire na noch bi,Ga naar margenoot+
70[regelnummer]
Op dat hi selve gherechtich sy,
Als elken heer wel toebehoert.
Nu wil ic u ontbinden voert
Vanden bladen onghetelt,
Die opten doern staen verselt,
75[regelnummer]
Ende voer die zonne gheven schade.
Een heer sel nemen tsinen rade
Wise lude, des is hem noot.
Al waer een heer van machte groet,
Hi mocht bi dommen rade sneven,
80[regelnummer]
Entaer na buten eren leven.
Also die doern schade gheeft
Mit sinen bladen die hi heeft,
Soe gheeft eens heren wisen raet
Schade, die menich velt beslaet;
85[regelnummer]
Want sijn volc dat rust daer onder,
Niet al te samen, mer elcx bi sonder.
Daer si in vreemden steden comen,
Hoers heren wijsheit mach hem vromen,
Want si sijn te bet ghemint.
90[regelnummer]
Dus mach een heer, diet wel versint,
Houden al sijn laut in recht
Mit wijsheit sonder groot ghevecht.
Veel te vechten ende te striden
Dat maect vyanden tallen tyden;
95[regelnummer]
Doch ist wederstriden goet,
Daermen ghewelt ende onrecht doet;
Waut onrecht selmen wederstaen
Mit striden, macht niet anders gaen.
Liet een heer sijn palen roeren
100[regelnummer]
Ende sijn volc op sloeten voeren
Sonder weer, soe hiet hi blode,
Sijn volc dat comter by in node;
Want waermen stoute weer vermoet,
Daer sijn die palen wel behoet,
105[regelnummer]
Entie heer heeftes prijs.
Die luchte van des dorens rijs
Die machmen hier by wel ghelijcken,
Als heren doeghet laten blijcken,
Soe worden si in eren wel bekent,
110[regelnummer]
Ende als si voeren sulc present,
Soe slaet die zoete lucht voren,
Dat is, een edelen naem te horen
Van hem, die in doechden leven.
Hoe mochten zoeter luchte gheven
115[regelnummer]
Doern of enich cruut op aerde,
Dan een naem van hogher waerde
| |
[pagina 215]
| |
Ga naar margenoot+Een goeden heer te voeren met?
Ic en wisten hoe gheliken bet
Die luchte tieghen alle dinc,
120[regelnummer]
Dan eer te hebben in elken rinc.
Alsoe die doern gheeft zoeten ruken,
Soe moghen die oren wel opluken,
Daer therte in minnen is ghestelt,
Alsmen van heren doeghet spelt;
125[regelnummer]
Want waren heren niet ghevonden,
Elc had anderen al verslonden,
Ende die werlt waer al te niet.
Nu heb ic u desen sin bediet
Vanden doern byden heren:
130[regelnummer]
Oec moghen daer an ander luden leren.
Baeliuwen, schouten ende schepen,
Die inden rechte sijn begrepen,
Die sellen doen hoers heren bot
Ende ontsien ten voersten God.
135[regelnummer]
Alsulke mate, als si hier gheven,
Is hem bereit int langhe leven,
Dat sonder eynde staet te duren.
Die linde groen by hoir naturen
Ghelijct den goeden vrouwen wael;
140[regelnummer]
Wanttie linde is altemael
Sacht natuerlijc of tontbinden.
Die rechte stamme vander linden
Die beteykent ons Oetmoet,
Daer doeghet in ghewortelt stoet
145[regelnummer]
Van aenbeghin ende doet noch heden.
Oetmoet is bloeme van allen zeden,
Alsoe ghi dicwijl hebt ghehoert;
Want dat godlijcke woort
In Marien wilde ontfaen
150[regelnummer]
Doer oetmoet al sonder waen.
Alsoe Maria maecte zoen,
So heeft eens heren volc te doen,
Dattie vrou is goedertieren.
Al wil die heer in felre tieren
155[regelnummer]
Op sijn volc mit hardicheden,
Soe en heeftet nyemant eer verbeden
Dan sijn edel vrouwe waert.
Wat si oetmoedelijc begaert
Te bidden, des wert ymmer raet.
160[regelnummer]
Op dattet enen heer te doen staet
Behouden sijnre heerlichede,
Soe hoert hi gheerne sijnre vrouwen bede,
Al waer hi ooc een doel verstoert.
Der linden telghen, hoer accoert,
165[regelnummer]
Wil ic u wat onderscheiden,
Die machmen bughen ende leidenGa naar margenoot+
Over velt ende over pleyn:
Dat beteykent ons alleyn
Na mijnre leer Ontfarmicheit,
170[regelnummer]
Daer menich eer ende baet an leit,
Beide te ziele ende oec in live.
Ontfarmicheit was langhe in kive
Jeghens die gherechticheit ons Heren,
Want si wilde hoer neder keren
175[regelnummer]
Optie ghene die waren verloren.
Overmits des vaders toern
Mosten wy al ter hellen varen;
Wantter veel ontschuldich waren,
Soe creech Ontfarmicheit die macht,
180[regelnummer]
Dat si die salighe wederbracht
Der helscher scharen uten handen.
Vrouwen, die dit wel becanden,
Mochten gaern ontfarmich sijn
Over tfolc in sulken schijn,
185[regelnummer]
Om die onnosele te behouden.
Al vaert die bose totter mouden,
Dat is der werlt een clene schade.
Ontfarmicheit, die edel grade
Ende goeder vrouwen toeverlaet,
190[regelnummer]
Is doecht, die zere te prisen staet
Eens heren volc tot hoirre baten,
Ende oec ist werc van caritaten,
Dat wel mit recht mach sijn ghepresen.
Vrouwen in hoer edel wesen
195[regelnummer]
Hebben oic mitten bladen groen
Een ghelijc in horen doen,
Dats Stadicheit in reynen moede,
Daer mede vercleet een vrouwe goede
Hoer selve, dat si loventlijcke
200[regelnummer]
Staet in groenre vruchten rijcke
Verchiert ghelijc der linden blade;
Want groen dat is verwe stade,
Diemen suver houden moet:
Daerom ghelijctse vrouwen goet,
205[regelnummer]
Ende si en mach niet hogher comen.
Want an Marien wert ghenomen
Bloysel ende vruchte schone,
Des hebben vrouwen noch te lone
Dat gheen tonghe en can volprisen:
210[regelnummer]
Bloeysel, die van vrouwen rysen,
Soe edel sijn si in hoer ghedaen.
Vrouwen, die dit wel verstaen,
Die vintmen inder doechden pleyn,
Dat is die verwe die ic meyn,
| |
[pagina 216]
| |
215[regelnummer]
Ga naar margenoot+Die elke vrouwe draghen mach
Mit eren anden lesten dach,
Ende horen here wel behaghen.
Hoert si dan karmen ofte claghen
Hoer volc in enigherhande node,
220[regelnummer]
Die te bidden sijn te blode
Horen heer, si mach hem vromen
Ende inder noot te hulpe comen.
Dus ist den volke een grote vraem
Een edel vrou van goeder naem,
225[regelnummer]
Want si lescht hoers heren toern.
Voert moechdi een weynich horen
Vander linden die ic sach,
Watmen den name gheliken mach.
Want Linde te spreken overluut
230[regelnummer]
Dat is te male een sacht beduut,
Daer by ghelijc ic Schamelhede,
Daer vrouwen doecht verzuvert mede,
Want si is in haer selven claer.
Wye schamelhede hevet maer,
235[regelnummer]
Die en mach niet buten eren leven,
Want schaemte doet hem al begheven
Wat mit schanden is ghemenct.
Wanneer een edel vrouwe denct
Om scamelheit, hoe soud si doghen,
240[regelnummer]
Dat hoer heer quaem voer oghen
Schalken raet, aldaer sijt wiste,
Op dat sijt keren mocht mit liste?
Want schalken raet, onnutte miedeGa naar margenoot+
Brengt in twiste sheren liede,
245[regelnummer]
Ende selve wart hi daer om becant
Sonder lof in al sijn lant.
Mach een vrouwe dit verwinnen
Mit scamelhede, ende doen bekinnen
Horen heer wat schande sy,
250[regelnummer]
Soe bliven si beyde in eren vry.
Dus is een edel vrouwe fijn
Voer archeit hoghe medecijn,
Want si macher veel verdriven.
Naerre en wil ics u niet bescriven,
255[regelnummer]
Wanttie waerheit is al ontbonden.
Hier om pijntet u te gronden,
Hoghe heren, edel vrouwen,
Ende leeft in eren ende in trouwen
Tot allen stonden waer ghi sijt.
260[regelnummer]
Tis al hier een corte tijt,
Hoeneer God wil, soe moetwy varen,
Ende gheen en can voer ander waren:
Elc moet self sijn lach betalen.
Daer en help gout noch scat in malen,
265[regelnummer]
Duer ghesmide noch hoghe paerde.
Daer om leeft in sulker waerde,
Dat ghi Gode sijt bequame.
Dat denct Willem die hoochste vrame
Van Hildegaersberch in sijn ghedicht,
270[regelnummer]
Want ghi vint daer ewich licht.
|
|