Gedichten

⁺CVI. Van karitas.

Ic bin in dichten soe versaecht,

Dat mi mijn hert van rouwen traecht
Ende faelgiert te worden moede;
Want willen heren entie vroede
Hem selver niet ter doghet keren,
Wye sal dan den dommen leren
Ende wisen inden rechten pat?
Hoe rijc si sijn, hem brect noch wat,
Die gheen die nyemant en can versaden,
Ende wilden yemant anders raden,
Des en achten si min noch meer.
Hier om traecht mi den sinne zeer,
Ende oic soe bin ic zeer vervaert,
Want elc moet pensen achterwaert,
Wye dat dichtens wil hantieren,
Om die gheen die argueren.
Tfolc wert nu soe goedertieren,
Oic wat wy dichten of visieren,
Si houden reden ende maet,
Als sonder bodem ydele vaet
Water in hem houden staen.
Doch ic wil op goeden waen
Mercken wye den jagher slacht,
Die den honden inder jacht
Volghen dar, al vaet hi niet.
Van des ter werlt is gheschiet⁺
Of hier namaels mach gheschien
Wil ic een deel der waerheit ghien,
Op dats die goede si verhoecht,
Ende die bose totter doecht
Hem selven keren mocht daer by;
Ende om dat minne thoochste sy,
Daermen yet of mach beghinnen,
Soe willic twe punten noch van minnen
Ons vertrecken of ic can,
Op datter elc man mach leren an,
Hoe hi minnen sal of laten,
Dat sijnre zielen comt te baten;
Want minne is licht van swaren weghen.
Een yghelijc mach minne dreghen
Ende gheen ontschulde doen daer van,
Dat hise dreghen niet en can.
Die eerste minne, die wy mienen,
Ende thooste bot ooc vanden thienen,
Dats minne in caritas,
Die ewich blijft ende ye ghewas
In dat godlijcke wesen.
Oeck wortse Moyses voerghelesen
Ende bevolen, dat wy souden
Goods ghebot daer mede houden,
Wouden wy besitten trijcke sijn,
Ende der ewigher pijn

+ H. fol. 120 a. b. B. fol. 114 c. d.

+ H. fol. 120 b. c. B. fol. 114 d.-115 a.

[p. 227]

 

⁺Verdraghen wesen ymmermeer.

 

Dander minne na Christus leer

55

Wort ons ter salicheit bescreven,

 

Opdat wy hier in minnen leven

 

Malc mit anderen sonder sparen,

 

Of wy ghemene broeders waren.

 

Doen wijs niet, soe ist al verloren,

60

Als ic u na wille laten horen;

 

Want wye sijn hemelrijc verliest,

 

Hi blijft arm, oec wat hi kiest,

 

Want sonder minne in aertrijc

 

Worden wy Gode soe onghelijc,

65

Als ons die meesters doen ghewaghen:

 

Men soude een kemel lichter jaghen

 

Doer een naelde sonder sneven,

 

Dan hem ten eweliken leven,

 

Die Gode in minnen niet en dient.

70

Want God den mensche was so vrient,

 

Dat hi en eerste van niete maecte,

 

Ende hem die grote vryheit naecte,

 

Dat hijt al ghebruken mochte

 

Wat hemel, lucht ende aerde sochte,

75

Sonder den boom der hoorsamicheit,

 

Die wert alleen hem wedergheseit,

 

Op dat hi sonde in een ghebot

 

Sinen meester kennen God;

 

Ende al had Adam wel gheleeft

80

Ende totten sonden niet ghesneeft,

 

Doch souden wy Gode minnen zeer

 

Om die liefte, om die eer,

 

Die hi ons daer in heeft ghetoent.

 

Nochtan heeft hi ons meer verscoent,

85

Doe wy ten zwaren eyghendoem

 

Quamen, entes vyants roem

 

Soe groet was dattet Gode verdocht,

 

Ende hi ons anderwerven cocht

 

Uten eyghenscap al gader,

90

Ende versoende sinen vader

 

Ant cruce mit sinen bloede roet.

 

By deser zaken ist wel noet,

 

Dat wy Gode boven al

 

Minnen in dit aertsche dal,

95

Of sijn rijc der ewicheit

 

Wort ons ten jonxsten daghe wederseit,

 

Daer al die waerheit blyken moet

 

Van des men hier ter werlt doet.⁺

 

Tander bot, dat Moyses brochte,

100

Mede te reynen onse ghedochte,

 

Die wijl wi sijn in deser tijt,

 

Dat is: minne sonder nijt,

 

Die wy van node moeten draghen,

 

Sellen wy Gode wel behaghen

105

In sijn aenscouwen, daer ment al

 

Nae goeden rechte lonen sal,

 

Wes ter werlt is gheploghen.

 

Wat helpt die reden lanc vertoghen?

 

Wy moghen deylen ende kyesen:

110

Ewich ghewin of groet verliesen

 

Staet ons selven inder hant.

 

Men macht corter in enen bant

 

Al besluten dat ic meyne:

 

Wy moeten hier mit herten reyne

115

Ganselijc sonder versten

 

Minnen onsen evenkersten,

 

Of ewelijc sijn verscoven¹

 

Uten hemelrijc hier boven.

 

Dat dit waer is, in oirkonde

120

Leestmen nach uut sinen monde,

 

Die ons hete broeders wesen,

 

Woudwi der ewigher doot ghenesen:

 

Oec so proeftmen by naturen.

 

Woud hier een man mit sijn gheburen

125

Houden hof of driven feeste,

 

Twaer die minste ofte meeste,

 

Een yghelijc na sijnre waerden,

 

Hi is gaern mit vroechden hier op eerden,

 

Na dat natuer an hem begaert;

130

Ende als versament had die waert

 

Lieve gast om sijn verbliden,

 

Wouden si dan onderlinghe striden

 

Ende malcander doen verdriet,

 

Soe en bleve die waert in vruechden niet,

135

Wanttet waer een onghenuecht,

 

Lieve gasten te sien onthuecht.

 

Die waert soude dencken: ‘Mijn oerlof,

 

Waer ghescheiden desen hof,

 

Gave ic hem tot langhen daghen,

140

Want si in minnen niet overdraghen.’

 

Proeft, hoe souden wy comen dan

 

In sijnre minne, daert al uut ran,

+ H. fol. 120 c. d. B. fol. 115 a. b.

+ H. fol. 120 d.-121 a. B fol. 115 b. c.

1 Over het fragment R., waarvan hier de varianten worden medegedeeld, en hetwelk vs. 117-209 bevat, zie de Inleiding.

[p. 228]

 

⁺Wat roerende is al hier beneden?

 

Setwy ons selven niet te vreden,

145

Soe waert onmoghelijc te spreken.

 

Hoe souder lyden of ghebreken

 

In comen moghen tenighen stonden?

 

Want daer wert salicheit ghevonden,

 

Ewighe blyscap sonder ende,

150

Ele berede hem mit ghenende.

 

Die weert die heeft ons daer ghenoot,

 

Nyemant bysonder, cleyn of groot;

 

Mar hi liet ons allen comen,

 

Arm ende rijc ende niet hem somen,

155

Tot sijnre feeste van hoghen pryse,

 

Daer niet en can mit gheenre wise

 

In comen dat ghebreckelic sy.

 

Tis een hof van sorghen vry:

 

Men vinter alle dine volmaect.

160

Moghen si dan bliven onghelaect,

 

Die malcander hier verraden,

 

Al sijn si daer ter feeste gheladen?

 

Die werken, die si voer hem bringen,

 

Die sellense vander tafel dringhen

165

Ende verre wisen buter doer.

 

Van desen tween hebdi die coer,

 

Nadat ic seide hier te voren.

 

Al sidi rijc ende wel gheboren,

 

Starc, moghende ende coen,

170

Nochtan set u wel te doen;

 

Want hier en wert gheen lanc verdrach,

 

Entie waert rekent sijn ghelach,

 

Wat wy borghen of betalen.

 

Sullen wy oude veete ophalen,

175

Om dat wy machtieh sijn te wreken,

 

Soe moet den waert sijn lach ontbreken,

 

Daer ghijt qualijc ghelden moecht.

 

Heeft u God in macht ghevoecht,

 

Daer van seldi hem dancken zeer,

180

Ende vergheven veels te meer.

 

Dit is schulde sonder twy,

 

Die elc in machte schuldich sy,

 

Daermen ter werlt cleen op acht;

 

Want heren worden wreet in macht,

185

Ende onder hem, van grade te grade,⁺

 

Soe rijst nijt ende onghenade,

 

Overdaet ende groot ghevecht.

 

Men schuwet reden ende recht,

 

Der doot hebben wy cleynen ducht;

190

Hoveerde is doer die werlt ghevlucht

 

Soe starc, men canre niet ghematen.

 

Minne sietmen achterlaten,

 

Oec hoese God vercoren heeft.

 

Tfolc wert hart ende versteeft

195

Opten wille voert te stercken,

 

Die minne en canre niet in wercken;

 

Doch doen si hem selven ghewelt,

 

Die buter minnen sijn ghestelt.

 

Hoveerde, nijt ende ghiericheit

200

Die sijn te draghen groot arbeit,

 

Een yghelijc na sijnre staet,

 

Na dat hire veel mede ommegaet.

 

Wye in nyde leven hier,

 

Dien wert bereyt een ewich vier.

205

Dus vint die nydighe sijn torment,

 

Warwart dat hi henen went,

 

Ende minne loont mit doechden al;

 

Want minne en wijst ons ghenen val

 

Hier noch ghinder, waer wy keren:

210

Dus mochtmen gheerne minnen leren,

 

Want minne draechtmen sonder last.

 

Wye minnet, die is wel gherast,

 

Sonder nijt, sonder blame.

 

Minne is Gode wel bequame,

215

Want minne vryet ons van zonden.

 

Wye minnet, hi wert salich vonden,

 

Op dat wy hier te rechte minnen,

 

Na dat ic meen in mijn beghinnen.

 

Men vint wel minne soe onghepuert,

220

Die deser minnen niet en ruert;

 

Mar rechte minne staet te prisen.

 

Die ghene, die minne van hem wisen,

 

Sijn buter salicheit gheseten;

 

Want sulke mate als wy hier meten,

225

Daer moeten wy weder by ontfaen,

 

Daer en is gheen twifel aen.

+ H. fol. 121 a. b. B. fol. 115 c. d.

+ H. fol. 121 b. c. B. fol. 115 d.-116 a.

[p. 229]

 

⁺Minnen wy Gode na onser macht,

 

Wy bliven vast in sijn ghedacht

 

Ende wel beschermt van allen deren,

230

Opdat wy hier malcander gheren

 

Alsoe te doen ende anders niet,

 

Als eleman wil dat hem gheschiet.

 

Dat is minne sonder fel,

 

Die ons den hof ontsluten sel,

235

Daer alle vroechde in is te scouwen.

 

Ghi hoghe heren, edel vrouwen,

 

Anders priesters ende clercken,

 

Die bevolen is te mercken

 

An die scapen van Ysrahel,

240

Quijt u schout, soe doedi wel;

 

Want ghi sijt harders hier ghesat

 

Om recht te doen in elker stat,⁺

 

Sonder wil in felre manieren.

 

Oeck suldi leren ende stieren

245

Tmene volc ter doechden waert,

 

Ende eer hi comt, diet al vertaert,

 

Soe betert u, sidi misdadich.

 

God is rijc ende soe ghenadich,

 

Hi mach gheven ende vergheven.

250

Die wijl wy sijn al hier int leven

 

En selmen niet te langhe borghen:

 

Wye betaelt, dien darf niet sorghen,

 

Daermen die schuldighe noemēn hoert;

 

Wanttet godlijcke wort

255

Sel so anxteliken snyden,

 

Alst oordel gaet ten lesten tyden.

+ H. fol. 121 c. B. fol. 116 a.

+ H. fol. 121 c. B. fol. 116 a.

57 ander. 64 alsoe. 68 ewigen. 71 D. h. hem. 75 hoersamheit. 76 wederseit. 80 nye g. 82 ende o. d. e. 86 ende des v. 89 Uter. 91 Aenden c. 96 H. dage ontbr. 99 Dander. 110 E. g. ende g. v. 11 Het s. 12 cort. 17 R. O. wii siin e. v. 18 R. Uut. 19 R. orcund. 20 R. noch van s. mond. 21 B. en R. hiete. H. heten. 22 Woude wi. R. Woudwii. H. Woudi. 23 Oec soe. R. Oic p. 24 R. Wil. 25 R. feest. 26 of die m. R. of die meest. 27 R. waird. 28 in vrouden. R. Is g. in vreden h. up aerd. 29 R. Also natuyer in h. b. 31 gaste. 32 R. Willen sii. 34 R. bleef d. w. i. vroichden. 35 R. Dat doet het w. 36 L. gaste te sien o. R. L. gat te zien onthoecht. H. g. sijn o. 37 R. sond d. minen o. 39 R. Woudic h. geven. 40 R. W. s. onderlinge geen m. dragen. H. en B. niet ontbr, 41 h. mogen w. R. soudwii. 42 I. s. feesten. R. I. sinre feest.

43 R. al ontbr. 44 Setten wi. 45 S. w. ongelijc. R. ongenoechlic. 46 R. sond dair. 47 R. I. c. tot enigen s. 48 R. wort. 49 R. End ewich b. s. eynd. 50 R. bereyd h. m. geneynd. 51 R. D. wairt h. 52 R. Nyet b. cleen noch g. 53 hi hiet. R. Mer hi hiet o. a. commen. 54 Arm r. R. A. e. r. mit groten sommen. 55 feesten. R. T. ziinre feest. 56 R. in g. w. 57 R. gebreclic. 58 R. Het is. 59 R. vint dair. 60 R. End m. w. b. duer. 62 feesten. R. feest. 64 R. Sullense. 65 E. verwisen buten der d. R. duer. 66 den c. R. hebwy den c. 67 al hier. R. seyd. 68 R. Sydii r. of hoich g. 70 R. N. so piindt. 71 R. wort. 72 Die w die r. R. Die w. 73 R. Dat. 74 Salmen o. vede. R. Selmen o. veet uphalen. 76 geaech. 79 R. D. af suldy. 80 voel. R. veel. 81 R. Dat is die s. 82 Dat e. i. machten. R. macht. 83 R. nu clien up a. 84 R. Want ontbr. 85 R. Ende o. h. v. graed t. graedt. 86 R. Ryset n e. ongenaedt. 89 R. hebwii. 90 R. Hovaird is over d. w. g. 91 cander. 92 M. die s. R. Min. 94 e. seer. v. R. wort hert. 95 R. Uptie wil wort t. s. 96 R. Min e. can dair n. i. w. 97 h. s. ierst g. 98 buten m. R. buten der min. 99 Want h. 200 R. Die ontbr. 1 in sinen s. R. ygeliken in zinen s. 2 R. meed. 3 R. W. in nydicheit levet h. 4 R. wort. 5 R. nydinge. 6 R. Werwairt d. hii hene w. 7 R. min l. m. duechden. 8 R. Min e. wiist. 10 minne. 13 ende b. 16 W. m. die w. 18 ic meinde. 19 M. v. voel minnen. 20 dese minne. 21 die s. t. p. 25 D. moetmen.

33 felle. 37 Ander. 39 scaep. 41 al hier. 42 elc s. 43 i. f. scieren. 45 Tgemeine. 51 lange. H. langher. 52 Die b. die en d. H. deen. 53 sculde node h. 54 Want dat. 55 S. seer anxtelijc.
1 gedacht. 4 ende die v. 5 tot h. b. 7 boge r. H. hoghen. 12 Dit. 13 sijn ierste g. 14 D. n. sinen. 17 D. d. e. b. vant. 20 M. can v. H. can ontbr. 25 talier. 27 W. w. deen den ander loege. H. tande. 28 T. gescut. 32 scalkelijc. 34 E. thant daer na c. v. H. na ontbr. 38 eendrachtich. 39 sijnre. 41 S. scut. 42 O duncket. 45 boerden. 46 of. 47 D. m. geduerich. 49 waet. 52 wanneer.