Nederlandse gedichten 1614-1625. Deel 2. Apparaat en commentaar

[20]-[21] Op de fabel van Venus ende Adonis

Commentaar

Uitgaande van het verhaal van Venus die tevergeefs van liefde voor Adonis brandt, schrijft Huygens twee gedichten, met tegenover elkaar staande conclusies, in de trant van de controversiae, argumentatie-oefeningen.

Het eerste gedicht voorspelt de vrouwen dat zij niet aan de liefdesbrand zullen kunnen ontkomen, zoals ook Venus zelf, al was ze moeder van Cupido en godin, niet aan de pijlen van de liefdesgod is ontsnapt.

[p. 182]

Het tweede gedicht redeneert andersom. Al is Venus liefde-gek, dan betekent dat niet dat in het algemeen de vrouwen de liefde niet zouden afweren. Venus' geval was uitzonderlijk.

Een Frans epigram dat op dezelfde pagina is opgetekend, gericht tot een mij onbekend gebleven a. (=Anne) d.g. varieert het thema nog eens: Ik verbaas me niet over Adonis' weigerachtigheid tegenover Venus, maar als hij maar een idee had gehad van jouw ogen, zou hij jou vast en zeker bemind hebben.

Uitgaven

Worp Gedichten i, p. 164-165.

Literatuur

Sluijter 1986, p. 231-232.

[20]
Overlevering

H	Autograaf Huygens, ka xl^a, 1619, fol. 22. Een blad papier van 195 × 310 mm. Het gedicht neemt de bovenste helft van het blad in. Het volgende gedicht, een pendant ervan, staat op de onderste helft. Onder het voltooide gedicht noteerde Huygens, waarschijnlijk een dag later, de titel. Boven de titel schreef hij ‘Inser’. Zie onder Datering.
H-Ot	In de periode dat Huygens de kopij voor zijn Otia gereedmaakte, bracht hij met lichtere inkt in H een aantal wijzigingen aan.
Ot	Otia 1625, Lib. vi ‘Van Als’, (N3-N3^v), p. 103-104.
K1	Koren-bloemen, 1658, ‘iiii. Boeck. Van Als’, (213^v-[214]), p. 266-267.
K2	Koren-bloemen, 1672, ‘viii. Boeck. Mengelingh.’ (303^v-[304], p. 478-479.

Datering

Huygens dateerde H: 17 Nov. 1619. Later, mogelijk de dag dat hij de titel noteerde, veranderde hij de datum van ‘17’ in ‘16’.

Varianten

		[titel]
	Ha	[ontbreekt]
	b	Besluijt genomen uijt de rasendeLiefde Coorts. Aen 't Vrouw-volck, in 't gemeen
	c	[Besluijt genomen uijt] Venus [rasende Liefde Coorts. Aen 't Vrouw-volck, in 't gemeen]
	H-Ot	Op de Fabel van Venus ende Adonis. Tegen de Vrouwen.
	K1	[Op de Fabel van] venus ende adonis.

1	Ha	Wie hadde		Venus-Moer zoo	snellen fellen schicht
	b	[	]	{Venus-Moer}	[	]
	b	[	]	{Venus<t>>doch}	[	]
	H-Ot	[	]	Venus doch	[	]

2	Ha	Gedreven in		het hert? Haer		eijghen	blinde wicht.
	b	[	]	de borst? [				]
	H-Ot	[			]	eighen	[	]

[p. 183]

3	H	Maer was hij niet haer		kindt,	en was zij niet		sijn'	moeder?
	H-Ot	[	]	kind,	[	]	sij	[	]

4	H	De lecker en verschoont noch		bloedt-verwandt	noch broeder.
	H-Ot	[	]	bloed-verwant,	[	]
	Ot	[	]	bloed-verwant	[	]

5	H	Maer was		zij	selver niet Vooghdinne van sijn'		handt?
	H-Ot	[	]	sij	[	]	hand?

6	H	Meestersche van het vier, maer slave van den		brandt.
	H-Ot	[	]	brand.

7	H	Maer was		zij	niet Goddin om sijn		gewelt	te weeren?
	H-Ot	[	]	sij	[	]	geweld	[	]

8	H	Gheen		Goddelijcke borst can dat		venijn	verteeren.
	H-Ot	[	]	Goddelicke maegh kan[	]	fenijn	[	]
	Ot	Geen'	[					]

9	H	Och		sterfflijck	Vrouw-gediert, Doel-witten van de		Min,
	H-Ot	[	]	sterfflick	[	]	Minn,
	Ot	Oh	[					]

10	H	Ontstekelijcke		waer, nu		comt mij inden		Sin,
	H-Ot	Ontstekelicke		[	]	komt [	]	Sinn,
	K1	[	]	waer; [					]

11	H	Cost Venus noch als		moer, noch als		Voochdin sijn	banden,
	H-Ot	Kost [	]	Moe'r,[	]	Voochdinn sijn'	[	]

12	H	Noch als Goddin ontgaen sijn		kinder-pijl-gewelt,
	H-Ot	[	]	kinder-pijl-geweld,
	K1	[	]	kinder-pijl geweld,

13	H	Wat moet het		slechtelijck	tot uwent zijn gestelt,
	H-Ota	[	]	slechtelick	[	]
	b	[	]	grouwelick	[	]

14	H	Die eens al		watter smoockt mocht luchterlaegh zien					branden!
	Ot	[						]	branden.
	K2	[						]	branden!
		[ondertekening en datering]
	Ha	Constanter.		17^o.	Nov. 1619
	b	[	]	16^o.	[		]
	H-Ot	<				>

[21]
Overlevering

H	Autograaf Huygens, ka xl^a (1619), fol. 22. Een blad papier van 195 × 310 mm. Het gedicht vormt de tegenhanger van het vorige dat op hetzelfde blad is geschreven. Onderaan dit blad schreef Huygens een gedichtje in het Frans:

[p. 184]

 

Sur les froideurs d'Adonis

 

à

 

Dame a.d.g.

 

Je ne m'estonne point du desdaigneux refus

 

D'Adonis; aussi bien n'estoit ce qu'à Venus.

 

anne mais s'il n'eust veu de <tes>>vous yeulx que l'ideé,

 

Il se fust enrage s'il ne vous eust aimee

 

Constanter

 

Postrid. 1619.

	In de vierde regel bracht Huygens later een wijziging aan: ‘Il se fust enrage’ moest plaatsmaken voor: ‘Je n'aye point de nez.’ In een later stadium schrapte de dichter het hele vers.
H-Ot	In de periode dat Huygens de kopij voor zijn Otia gereedmaakte, bracht hij met lichtere inkt in H een aantal wijzigingen aan.
Ot	Otia 1625, ‘Lib. vi Van Als’, (N3^v), p. 104.
Ot-e	Errata-lijst achter in Ot.
K1	Koren-bloemen, 1658, ‘iiii. Boeck. Van Als.’ ([214]), p. 267.
K2	Koren-bloemen, 1672, ‘viii. Boeck. Mengelingh.’ ([304]), p. 479.

Datering

Huygens dateerde H: Die quo ‘s’. 1619 (= Die quo supra, op de dag waarop het gedicht is geschreven dat bovenaan op deze bladzijde staat; d.w.z. 16 november 1619).

Varianten

		[titel]
	H	Teghen-besluijt voor 't Vrouw Volck.
	H-Ot	Opde		selve Voor de Vrouwen.
	Ot	[	]	selve.[	]
	K2	[	]	selve,[	]

1	H	Was Venus		liefde-geck,	wie		can		daeruijt	besluijten
	H-Ot	[				]	kan		[		]
	Ot	[	]	broecke-broeds,	[			]	daer uyt[		]

2	H	Dat Vrouwen in 'tgemeen off niet off weijnich		stuijten.
	Ot	[	]	stuijten?

3	H	Al		was zij haest in			brandt	dat hadde sijn waerom,
	H-Ot	[				]	brand	[	]
	Ot	[	]	wast	sij[				]
	Ot-e	[	]	was	[				]

4	H	Wien	bijt de Duijvel eer dan dieder		met	gaet om?
	Ot	Wie	[	]
	K2	[		]	mé	[	]

[p. 185]

7	Ha	Zou't niet de heetste zijn	die heel de werelt braeijt?
	b	{Zou't niet de heetste zijn}	[	]
	b	{Wat zouse zijn als Vonck}	[	]
	H-Ot	Wat zouse zijn als Vonck	[	]

8	Ha	Zou't niet een hoere zijn	die		al	de coppels draeijt?
	b	{Zou't niet een hoere zijn}	[				]
	b	{Wat zouse sijn als hoer}	[				]
	H-Ot	Wat zouse sijn als Hoer	[	]	all	[ ] koppels [	]
	Ot	[		]	all'	[	]
		[ondertekening en datering]
	H	Constanter. Die quo ‘s’. 1619
	H-Ot	1619
	Ot	mdcxix
	K2	[ontbreekt]