Nederlandse gedichten 1614-1625. Deel 2. Apparaat en commentaar

[34] Muijdsche reis

Commentaar

Dit kunstige trocheïsche gedicht aan Tesselschade Visscher behandelt een waarschijnlijk samen met haar ondernomen zeiltochtje vanuit Amsterdam naar Muiden. Daar maakt Huygens écht kennis met P.C. Hooft. Deze verdiepte kennismaking is in het Dagboek vastgelegd.¹

Het reisje voldeed niet helemaal aan Huygens' verwachtingen, zo lijkt hij Tesselschade mee te delen. Het dubbele verzoek aan de winden (eerst aan elk apart om de meest gunstige conditie voor een zeiltocht naar Muiden te bewerkstelligen (r. 1-32) en in tweede instantie aan alle tegelijk om er dan maar stevig op los te waaien (r. 33-56) werd weliswaar door Aeolus ingewilligd (r. 57-60), maar toch kwam Huygens niet zó snel waar hij wezen wilde of hij leerde de vreugde van het land (van over land te reizen) waarderen (r. 65-72). De zeereis had kennelijk te veel tijd gekost. De vreugde verandert in leed, nu hij alweer moet vertrekken voor hij goed en wel gekomen is. In de volgende strofen verwoordt Huygens zijn teleurstelling dat zijn lang verwachte bezoek niet langer kon duren.

1 Unger 1885, p. 10. Zie ook het commentaar bij gedicht [28]. Zie voor de tijdsaanduiding ook gedicht [49] Op een' mis-luckte Muijdsche reijse... r. 13-14. (Vgl: Caron 1969 en Strengholt 1976, p. 71 en 128).

[p. 238]

Aan het slot van zijn gedicht vraagt hij Tesselschade die dit praatje uit zijn hersenspinsels heeft ontward, het in ontvangst te nemen, te bewaren, open te maken, weer dicht te doen, ernaar te kijken en in zich op te nemen, zoals beloofd, maar het uit medelijden niet aan Hooft te laten lezen.

Uitgaven

Worp Gedichten i, p. 211-213; Worp 1976, p. 20-22 (met annotatie).

Literatuur

Smit 1980, p. 92; Strengholt 1976, p. 74-75 en 129; Strengholt 1986, p. 266.

Translitteratie

De allerlaatste regel van dit gedicht is door afbrokkeling van het papier verloren gegaan. Ik heb deze regel tussen [ ] gegeven naar de Otia.

Overlevering

H	Autograaf Huygens, ka xl^a, 1621, fol. 9^r+v. Een enkel blad papier van 315 × 220 mm. Het papier is aan de randen sterk gesleten. De regels 1 t/m 64 staan op fol. 9^r, de regels 65 t/m 136 op fol. 9^v.
H-Ot	Ten behoeve van de druk in de Otia bracht Huygens in H enkele wijzigingen aan. Bij vergissing had hij eerst op de versozijde bovenaan genoteerd: *Oft niet dees gelijckelijcken overgenomen cost | zomen het hier can lesen*
	Deze zetinstructie haalde Huygens door. Het resultaat is daardoor én door de opgetreden slijtage nagenoeg onleesbaar geworden. Hij herhaalde zijn wens in duidelijker bewoordingen op fol. 9^r bovenaan: Van dese regeltjens moetender maer twee | <p> nevens een staen opde pagie, gelijck hier. | En die emmers soo wijd van een als het papier kan | lijden<?>.
	Op dezelfde pagina noteerde Huygens in deze fase bij het woord Hooft in de rechterkolom (regel 47 en 49) respectievelijk: ‘in Casijf’ en ‘in Capitalen’. Op fol. 9^v, onderaan in de rechterbuitenmarge, berekende Huygens het aantal regels door het aantal strofen te vermenigvuldigen met het aantal regels per strofe: 17 × 8 = 136.
Ot	Otia 1625, ‘Lib. vi Van Als’, (T^v-T3^r), blz. 148-151.
Ot-e	Lijst van Errata achter in Ot.
K1	Koren-bloemen 1658, ‘iii Boeck. Van Als’. (2K^r-[2K2]^r. p. 261-263.
K2	Koren-bloemen 1672. ‘viii. Boeck. Mengelingh’. ([304]^v-3p), p. 480-481.

Datering

Onder H noteerde Huygens: Constanter; Amsterd. Aug^to. 1621. Blijkens het Dagboek was Huygens van 26 juli tot 17 augustus in Amsterdam. Dit gedicht moet dus geschreven of voltooid zijn in de eerste helft van augustus 1621.

[p. 239]

Varianten

		[titel]
	H	[geen titel]
	H-Ota	Muijdsche		Reijse.
	b	[	]	Reise.
	c	muydsche reis. Aen <D>>Joff^w. Tesselschade Visscher.

1	H	Vochtich	Zuijen
	H-Ot	Vochtigh	[	]

2	H	Schortt		u	buijen
	H-Ot	[	]	uw'	[	]

4	H	Eenen		dach
	H-Ot	[	]	dagh,

5	H	Die	ick gaeren
	H-Ot	Dien	[	]

7	H	Stil, en		claer,	en
	H-Ot	[	]	klaer,	[	]

8	H	Drooghe		sagh.
	H-Ot	[	]	sagh;
	K1	[	]	sagh.

9	H	Noorder	vlaghen
	H-Ot	Noorder'	[	]

12	H	Nachten		zijn,
	K2	[	]	zijn;

16	H	Sonne-schijn.
	H-Ot	Sonne-schijn;
	K1	Sonne-schijn.

17	H	Helder		Oosten
	K1	[	]	Oosten,

18	H	U	vertroosten
	H-Ot	Uw		[	]

20	H	Vierich-droogh
	H-Ot	Vierigh-droogh

21	H	Can	ick missen,
	H-Ot	Kan	[	]

23	H	Uijt	het pissen
	Ot	Wt	[	]
	K1	Uyt	[	]

[p. 240]

24	H	Van om		hoogh.
	H-Ot	[	]	hoogh;
	K1	[	]	hoogh.

25	H	U	voor 'tleste,
	K1	U,	[	]

26	H	U	voor 'tbeste,
	K1	U,	[	]

27	H	Groeijich	Weste
	H-Ot	Groeijigh	[	]

28	H	Roep ick		aen,
	K1	[	]	aen;

29	H	Leent		u laeuheijt
	H-Ot	[	]	uw' laeuwheid,

30	H	Dat gheen'		graeuheit
	H-Ot	[	]	graeuwheid

31	H	'Shemels		blaeuwheijt
	H-Ot	[	]	blaeuwheid

32	H	Mach	beslaen.
	H-Ot	Mogh'	[	]

35	H	Can	bevallen
	H-Ot	Kan	[	]

36	H	Mijn		gebedt.
	H-Ot	[	]	gebed,
	K1	[	]	gebed;

37	H	Valt		aen't blasen,
	Ot	[	]	aen blasen,*
	K1	[	]	aen't blaesen

40	H	Zonder		wet.
	H-Ot	[	]	wett.
	Ot	[	]	wett:

41	H	Al u coelen,
	H-Ot	All uw koelen,

42	H	Al u croelen,
	H-Ot	All uw kroelen,

43	H	Al u woelen
	H-Ot	All uw [woelen]

44	H	Over 't		Tij,
	H-Ot	[	]	IJ,

[p. 241]

45	H		Al u buijen
	H-Ot		All uw [buijen]

47	H		Thooft	van Muijen
	H-Ot		Thooft	[	]

49	H		Hooft	beloert mij,
	H-Ot		hooft	[	]

52	H		Over zee,
	K1		Over zee;

55	H		Van		mijn	vrinden
	K1		[	]	mijn'	[	]

65	Ha		Daer	'them		luste
	b		Waer	[			]
	H-Ot		[		]	luste,

63	H		Op de		cust, te
	H-Ot		[	]	kust, []

65	H		Maer hij		naeckte,
	Ot		[	]	maeckte,
	Ot-e		[	]	naeckte,
	K1		[	]	maeckte,
	K2		[	]	naeckte,

70	Ha	α	Dat op eerde
	b	β	Wat de weerde

71	Ha	α	Maer		verkeerde
	b	β	Van		der eerde
	Ot		[	]	de eerde-

72	Ha	α	Vreucht en	was.
	b	β	Vreuchden	[	]
	Ot		Vreughden	[	]

73

H

Soete uren

74	H		(Ghinck hij		truren)
	K1		[	]	treuren*)
	K2		[	]	trueren)

75	Ha (74)		Mocht ghij duren.
	b		[		]
	Ha (75)		Sonder suren,
	b		<	>

77	H		Wat		begheerde,
	Ot		[	]	begheerden,

[p. 242]

78	H		Onverseerde,
	Ot		Onverseerden,

79	H		Overweerde,
	Ot		Overweerden.

80	H		Nutten		waert!
	Ot		[	]	waer't!

82	H		Ghij sijt		lijden,
	Ot		[	]	lijden
	K1		[	]	lijden,

84	Ha	α	Staende		vliedt
	b	β	[	]	gaet
	Ot		[	]	gaet:

85	Ha	α	Wie	can	leven
	b	β	Can	hij	[	]
	Ot		Kan	[		]

86

H

Sonder beven

87	Ha	α	Die't vergheven
	b	β	Die beneven

88	Ha	α	Naecken		siet?
	b		Voor hem		[	]
	c	β	'tScheijen		staet?
	d		'tSterven		[		]
	Ot		[	]	staet.
	K1		[	]	staet?

89	H		Langh		verbeijden,
	H-Ot		[	]	verbeiden,

90	H		Schielijck scheijden,
	H-Ot		Schielick scheiden,

91	H		Een van		beijden
	H-Ot		[	]	beiden

92	H		Waer	te swaer,
	Ot		Waer'	[	]

93	H		Waerom gaet		ghij
	Ot		[	]	ghy,

96	H		Beij	te ghaer?
	H-Ot		Bei	[	]

101	H		En		mijn	wijnen
	H-Ot		[	]	mijn'	[	]

[p. 243]

104	H	Scheij-asijn?
	H-Ot	Scheij-azijn?

111	Ha	Zien		Vernieten
	b	[	]	{Vernieten}
	b	[	]	{Vervlieten}
	H-Ot	[	]	vervlieten

112	H	Eer ick't		vinn'?
	Ot	[	]	vinn?

113	H	Meer en		conden
	H-Ot	[	]	konden

114	H	Scheijdens-wonden
	H-Ot	Scheidens-wonden

115	H	Niet		verconden
	H-Ot	[	]	verkonden,
	Ot	[	]	vermonden

116	H	Sonder		pijn,
	K1	[	]	pijn;

118	H	Suchten		coste,
	H-Ot	[	]	koste,

121	H	Tessel-schaetgie
	H-Ot	Tessel-schaetgie,
	Ot	Tessel-schaedje,

122	H	Cameraedtgie,
	H-Ot	Cameraetgie,
	Ot	Kameraedje,

123	H	Die	dit		praetgie
	Ot	[		]	praetje
	K1	Dit*	[			]

124	H	Uijt	mijn hert,
	Ot	Wt	[	]
	K1	Uyt	[	]

125

H

<Uijt>>En van binnen

126	H	Uijt	het spinnen
	Ot	Wt	[	]
	K1	Uyt	[	]

127	H	Van		mijn	sinnen
	H-Ot	[	]	mijn'	[	]

[p. 244]

128	H	Hebt		ontwert;
	Ot	[	]	ontwert.
	K2	[	]	ontwert;

131	H	Siet	aenschouwt het
	Ot	Siet,	[	]

132	H	Als		belooft,
	Ot	[	]	belooft;

134	H	Uijt	medooghen,
	Ot	Wt	[	]
	K1	Uyt	[	]

136	H	[verloren gegaan door afbrokking van het papier]
	Ot	Van uw' Hooft.
		[ondertekening en datering]
	H	Constanter, Amsterd. Aug^to. 1621.
	H-Ot	Amsteld. [1621.]
	Ot	mdcxxi.
	K1	[ontbreekt]