Nederlandse gedichten 1614-1625. Deel 2. Apparaat en commentaar

[42] Klachten

Commentaar

‘Singultus’ noemde Huygens dit gedicht eerst, hetgeen zoiets betekent als: ‘snikken’, ‘hikken’. Dit zijn geen werkwoorden maar zelfstandige naamwoorden in het meervoud. Het gedicht is een samenstel van rijmende snikken, afwisselend eenlettergrepige met mannelijk rijm en tweelettergrepige met vrouwelijk (dubbel)rijm.

De latere betiteling ‘Klachten’ heeft niet zozeer betrekking op de vorm als wel op de inhoud. In deze gekunstelde vorm klaagt Huygens erover dat hij nog steeds niet terug is onder de linden van zijn geliefde Voorhout, waaraan hij bij alles wat hij in Engeland doet blijft denken, (r. 1-24) Hij hoopt dat de zee open blijft zodat hij terug kan keren (r. 25 vlgg.). Vervolgens bidt hij tot God en vraagt Hem zijn woede op te schorten tot grote vreugde van ‘Uw man, Uw knecht, die Uw waarlijk onder alle omstandigheden trouwe dienaar is’ (...) ‘Nooit (...) leugenachtig, tot stelen en helen geneigd, achterbaks, boosaardig, stiekem, gluiperig of doortrapt’.¹

1 De parafrases ontleen ik aan Karin-E. Ram 1987. Alleen r. 30 lees ik anders. Ik beschouw ‘Ree'en’ als een meervoud. Het ‘en’ hoeft dan geen voegwoord te zijn (vgl. Ram 1987, p. 46 en Zwaan 1976, p. 12).

[p. 430]

Deze laatste verzekering over zijn goede inborst heeft Huygens noodzakelijk gevonden nadat door nalatigheid van zijn bediende een aan hem toevertrouwde tas met geld van de koets gevallen en verloren gegaan was. Dit incident vond vermoedelijk plaats op 16 december 1622. Het gedicht is dus in de tweede helft van december geschreven.

Uitgaven

Worp Gedichten i, p. 282-283; Zwaan 1976, p. 11-13 (met vertaling en commentaar); Ram 1987 (met commentaar en vertaling); Van Strien 1996 (met toelichting).

Literatuur

Smit 1966, p. 121-125; Zwaan 1967, p. 55; Zwaan 1976, p. 11-13; Smit 1980, p. 108; Ram 1987.

Overlevering

H	Autograaf Huygens, ka xl^a 1622, fol. 15 en 16. Een enkelblad papier, maximaal 300, minimaal 240 mm. hoog en 202 mm. breed, dubbelgevouwen, zodat er vier pagina's zijn ontstaan. Van fol. 16 is de rechterbenedenhoek afgeknipt. Op fol. 15^r schreef Huygens in drie kolommen de regels 1-104. Fol. 15v bevat de regels 105-120 en de ondertekening en datering. Fol. 16 is blanco.
H-Ot	In H bracht Huygens in zwartere inkt en met een forsere hand varianten en correcties aan. H is kopij geweest voor de Otia. Het volgnummer 24 (in potlood linksboven op fol. 15^r), een formaatsignatuur en aanwijzingen voor de overgang naar een volgende kolom (na regel 18, 36, 54, 76 en 98) duiden daarop. Bij regel 24 en regel 84 heeft Huygens, waarschijnlijk toen hij bezig was zijn verzen in kolommen te verdelen, korte streepjes gezet.
Ot	Otia 1625, ‘Lib. vi. Van Als, V3^v-[V4]^r, p. 160-161.
K1	Koren-bloemen 1658, ‘iiii Boeck. Van Als’, 2l2^v-2l3^r, p. 272-273.
K2	Koren-bloemen 1672, ‘viii Boeck. Mengelingh’, 3p3^r-3p3^v, p. 485-486.

Datering

H is gedateerd: 1622, Decembri. Zie voor een nadere datering onder Commentaar.

Varianten

		[titel]
	H	Singultus.
	H-Ot	klachten.

5	H	Claegh	ick,
	H-Ot	Klaegh	[	]

6	H	Laegh	ick
	H-Ot	Laegh'	[	]

[p. 431]

9	H		Inden
	K1		In den

11

H

Die <Ks>

12	H		'Ksie
	Ot		'kSie,

13	H	α	Claerlick
	H-Ot		Waer ick

14	H	α	Waer ick
	H-Ot		Vaer, ick

17	H		Handel,
	H-Ot		Handel',

18	H		Wandel,
	H-Ot		Wandel',

19	H		Blijff,
	Ot		Blijv,

20	H		Lijff
	H-Ot		Lijff,
	Ot		Lijv,

21	H		Tanden
	H-Ot		Tanden,

23	H		Roer,
	H-Ot		Roer',

24	H		Voer!
	H-Ot		Voer'!

26	H		Coude
	H-Ot		Koude

27	H		Vorst
	Ot		Vorst-

28	H		Corst
	H-Ot		Korst

30

H

<Reen>>Ree'en

35	H		Tijdt,
	H-Ot		Tijd,

37	H		Menschen
	Ot		'sMenschen

38	H		Wenschen
	Ot		Wenschen,

[p. 432]

39

H

En <d>

42	H		s'Karmen
	H-Ot		s'Karmen,

45	Ha	α	Weeckrigh
	b		{α Weeckrigh}
	b		{β Vleijich}
	H-Ot	β	Vleijich
	Ot		Vleyigh,

46	Ha	α	Smeeckrigh
	b		{α Smeeckrigh}
	b		{β Schreijich}
	H-Ot	β	Schreijich

47	H		Traen
	Ot		Traen-

48	H		Slae<t>>n
	H-Ot		Slaen,

60	H		Landt
	H-Ot		Land,

69

H

<s>>Sluijten,

75	H		Clacht,
	H-Ot		Klacht,

80	H		Cort
	H-Ot		Kort

85	H		Treffens,
	H-Ot		Treffens;

86	H		Seffens
	H-Ot		Zeffens

97	H		Gaende
	Ot		Gaende,

113	Ha	α	Clappigh
	b	β	Steeligh

114	Ha	α	Snappich
	b	β	Heeligh

117	H		Sluijpich,
	H-Ot		Sluijpigh,

118	H		Luijpich,
	H-Ot		Luijpigh,

[p. 433]

120	H	Nood
	H-Ot	Noot
		[ondertekening en datering]
	H	Hacten.? Londini. Moestiss.^us, 1622. Decembri.
	H-Ot	Londini. Moestiss.^us, 1622.
	Ot	* * * | Londin. moestiss.^us mdcxxii.
	K1	* * *