Nederlandse gedichten 1614-1625. Deel 2. Apparaat en commentaar

[116] Aen J. vander Burch

Commentaar

Op 8 maart 1625 ontving Huygens een ‘Brief Beghinnende: ‘Wijckt kindsche Godheijt, wijckt’ [116A] van Jacob vander Burgh uit Leiden. Vander Burgh deelt in dit gedicht, dat inderdaad als brief verzonden is, mee dat hij zijn luit gaat versnaren. Zijn vroegere repertoire van liefdesliedjes zegt hij vaarwel. Hij laat dat ‘mallen’ varen en wil voortaan het edelste geluid van zijn luit, dat alleen bij Huygens past, ook voor hem reserveren. Hij vraagt de hoogstaande Huygens slechts ‘een swenckje van't gesicht’ (r. 24, een oogwenkje) en zegt dat zijn ziel zich dan aan Leiden zal ontworstelen om meteen naar Den Haag te komen en met Huygens te zingen.

Vander Burgh zegt vervolgens afscheid te nemen van Leiden, het bedroefd Athene. Hoewel de stad zich kan beroepen op het aantal geleerden dat er woont, en een schat aan vreemde talen, is haar roem, vergeleken bij Huygens, toch niet zo wonderbaarlijk.

[p. 747]

Hij verlaat daarna zijn geliefde Rosemondt en nodigt Brosterhuizen uit hem naar Den Haag te vergezellen. De dichter eindigt deze brief met een gelukwens aan Huygens.

Zo'n vleiend compliment moest Huygens natuurlijk waarmaken. Hij antwoordt Vander Burgh dan ook in een veeltalig gedicht dat hij de Spaanse titel ‘Olla Podrida’ (mengelmoes) meegaf. Huygens' antwoord is een polyglot hoogstandje: 148 regeltjes van twee jamben waarbij de oneven regels in een vreemde taal en de even in het Nederlands zijn. De vreemde taal wisselt per zin of ‘strofe’.

De eerste drie zinnen (r. 1-16, 17-32 en 33-40) zijn deels in het Frans. Daarna volgen Italiaans (r. 41-64), Spaans (r. 65-80), Latijn (r. 81-94), Duits (r. 95-108), Engels (r. 109-128) en Grieks (r. 129-134). In de laatste zin gebruikt Huygens de genoemde vreemde talen per regeltje nog eens in dezelfde volgorde (Frans, Italiaans, Spaans, Latijn, Duits, Engels en Grieks), afgewisseld met Nederlands. Deze mengelmoes is desondanks toch niet ontaard in een Babylonische spraakverwarring. Huygens raadt in dit antwoord zijn vriend Vander Burgh ten zeerste af zijn liefje achter te laten. Hij neemt het haar zelfs kwalijk Vander Burgh te laten gaan. Van zo'n scheiding kan alleen liefdesverdriet komen.

Huygens geeft hem in de laatste strofe de raad dan toch maar te komen, alleen of met haar. Het Haagse volk is benieuwd naar haar.

Uitgaven

Worp Gedichten ii, p. 109-111; Van Vloten (1859-1860), p. 214-215 (alleen [116A])

Literatuur

Smit 1980, p. 128.

[116A] Overlevering

h

Autograaf Jacob vander Burgh. ub Leiden, Hug. 37, Burgh 2, een dubbelvel papier van 318 × 215 mm, gevouwen tot vier pagina's. Pagina 1 draagt in de hand van Vander Burgh het adres: ‘A Monsieur Mons. Huigens, Chevalier A la Haye’. Onderaan noteerde Huygens de datum van ontvangst: ‘8^a Mart. 25’. Pagina 2 en 3 bevatten elk 6 × 5 regels van de tekst die op p. 3 is ondertekend en gedateerd. Pagina 4 is blanco.

[116] Overlevering

H1

Autograaf Huygens, ka xl^a, 1625, fol. 5-6. Een dubbelblad papier van 320 × 208 mm. Het is een ontwerphandschrift dat linksboven op fol. 5^r vermeldt: Antwoord aen I. <Verburgh> Vander Burgh, | Op sijnen Brief Beghinnende Wijckt kindsche Godheit. De tekst is geschreven in twee kolommen: fol. 5^r: r. 1-28 en 29-58; fol. 5^v: r. 59-88 en 89-116; fol. 6^r: r. 117-144 en 145-148. Fol 6^v is blanco.

[p. 748]

H2-Ot	Autograaf Huygens, ka xl^a, 1625, fol. 7-8. Een dubbelblad papier van 270 × 190 mm. Het is een afschrift waarin Huygens de zinnetjes ineen vreemde taal in een sierlijke romein heeft geschreven en de Nederlandse regels in zijn normale Italiaanse hand. Verdeling van de tekst: fol. 7^r: r. 1-24 en 25-48; fol. 7^v: r. 49-76 en 77-102; fol. 8^r: r. 103-128 en 129-148. Fol. 8^v is blanco. Waarschijnlijk heeft Huygens dit afschrift gemaakt ten behoeve van de druk van de Otia. Het is kopij geweest, blijkens de katernsignaturen, kolomverdeling en de opmerking na de datering op fol. 8^r: Hier moet geen' lange linie onder gestelt werden, maer datelick in kleine Romein volgen het opschrift van 'tvolgende Latijnsche Vaersen, diemen in Cursif setten zal, als alle d' andere latijnsche. Met de druk houdt mogelijk ook verband de omzetting van de Griekse letters uit de regels 129, 131, 133 en 147 in Latijnse.
Ot	Otia 1625, ‘Lib. vi. Van Als’, X^r-X2^r, p. 163-164.
K1	Koren-bloemen 1658, ‘Vierde Boeck. Van Als’, [2L4]^r-2M^r, p. 271-273 (foutief gepagineerd: 275-277).
K2	Koren-bloemen 1672, ‘Achtste Boeck. Mengelingh’, [3p4]^r+v, p. 487-488.

Datering

Huygens dateerde H1: 11.^a Mart. 1625.

Varianten

		[titel]
	H1a	Antwoord aen I. Verburgh. | Op sijnen Brief Beghinnende | Wijckt kindsche Godheit. olla podrida.
	b	[Antwoord aen I.] Vander Burgh, [| Op sijnen Brief Beghinnende | Wijckt kindsche Godheit. olla podrida.)
	H2-Ot	Aen I. vander Burch. | Antwoord. | [lijn] | [olla podrida.)
	Ot	Aen den selven. | [Antwoord. | [lijn] | olla podrida.)
	K1	[	]	[[lijn] | olla podrida.)

1

H1

Ie n'ayme pas

6	H1	Die		v	soo los
	H2	[	]	u	[	]

9	H1	A la		jeunesse,
	H2	[	]	Jeunesse,

11	H1a	Leur	faire boire,
	b	Luy	[	]

12	H1	In plaets van		hoore'
	K1	[	]	hoore

[p. 749]

13	H1a	Que		leur	messied,
	b	[	]	luy	[	]
	K1	Ce qui			[	]

14	H1	Dat niemand		weet
	H2	[	]	weet,

17	H1	Changeons	langage;
	K1	Autre	[	]

21	H1	N'estoit la		Belle
	H2	[	]	belle

22	H1	Die		v	moet quelle'
	H2	[	]	u	[	]

23

H1

Je vous croirois

25	H1a	Mais la		bell'	Ame
	b	[	]	cher'	[	]

26	H1	En lijf te		same
	H2	[	]	same,

28	H1	Te lang		ontleent
	H2	[	]	ontleent,

30	H	Tot uw		verandre'
	K1	[	]	verand're

31	H1	De		là		icij,
	H2	[			]	icij,
	Ot	[	]	la		[	]
	K1	[	]	là		[	]

33	H1a	Mechante	fille,
	b	Mauuaise	[	]
	H2	Mauvaise	Fille,

34	H1	Waerom en		willje
	H2	[	]	will je
	Ot	[	]	wilje,

38	H1	Waerom en		span je
	H2	[	]	spann[]

39	H1	Pas si		longtemps
	H2	[	]	long temps

40	H1	Aen		andre	mans?
	K1	[	]	and're	[	]

41	H1	Anzi,		Gentile,
	H2	[	]	gentile,

[p. 750]

43	H1	Mandalo		quà
	H2	[	]	quà,

44	H1	Die nu of		nà
	Ot	[	]	na

46	H1	En met ons		leve'.
	H2	[	]	leve<.>>,
	Ot	[	]	leve'.

47	H1a	Non		siale	à noi
	b	[	]	sij	[	]

48	H1	Zoo	wreed als moij;
	H2	Soo	[	]

53

H1

<Om eens> e far pensar

58	H1	Het halve		jaer;
	H2	[	]	laer;

61	H1	E riuedere
	H2	[] rivedere,

62	H1	En sonder		kleere'
	K1	[	]	kleere

64	H1	En werden		Vaer.
	H2	[	]	Va'er.

66	H1a	Dat het soo	wel ga;
	b	Eer't hem soo	[	]

67	H1	Yo		prometrè
	H2	[	]	promettrè
	Ot	[	]	promettrè,

68	H1	Dat		hij	weer ree
	H2	[	]	wy*	[	]
	K2	[	]	hy	[	]

70	H1a	Voor uwe		Tralje
	b	[	]	Traelje
	H2	[	]	traelje.
	K1	[	]	traelje

73	H1	Querrà		dexarte,
	K1	[	]	dexarte;

78	H1a	Gaen	doen verteere',
	b	Sall	[	]
	H2	Sal	[	]

[p. 751]

80	H1a	Sijn		eighen		seer.
	b	[			]	zeer.
	H2	[	]	eigen		[	]

83	H1	Te		possidere
	H2	[	]	possidere,

90	H1a	Op 'slevens beste
	b	Noch eens op 'tleste

92	H1	Aenvaerdt		mijn'	Lesse,
	H2	[	]	mijn	[	]
	K1	[	]	mijn'	[	]

94	H1	Van		een	van <b>twee.
	H2	[	]	een'	[	]

95	H1	Es		sein	kein sachen
	K1	[	]	sint	[	]

96	H1	Om met te		lachen,
	H2	[	]	lacchen;

97	H1a	Wer		weist		das	nach
	b	[			]	was	[	]
	K1	[	]	wist		[		]

98	H1	<We>	Gebeuren		mach?
	H2		[	]	magh?

100	H1a	Om		vrouwen-dieren
	b	Voor		[	]
	H2	[	]	Vrouwe-Dieren

102	H1a	Dat niet bestaet
	b	<Een>En weeldrigh		quaet
	H2	[	]	qua<t>>ed,

103	H1a	In *solchen der*
	b	Ohn lohn und		ehren,
	K1	[	]	ebren,*
	K2	[	]	ehren,

104	H1a	Als <veel>vele heden
	b	Die'r [vele] geeren

105	H1a	Sich	rumen wollen
	b	Aufs	[	]
	c	Durch g'winnen sollen.

107	H1a	Vnd wend euch		herr
	b	[	]	her
	H2	[	]	herr,
	K2	[	]	herz,*

[p. 752]

109	H1	Your loving		pine
	Ot	[	]	paine

112	H1	Somtijds een'		reijs
	H2	[	]	reis

113	H1a	From		farrer	off
	b	[	]	farther	[	]
	H2	[	]	far<r>>ther of,

115	H1	Upon you	looke,
	K1	V ponyou*	[	]
	K2	U pon *you look,

116	H1	Daer		v	een		boeck
	H2	[	]	u	[	]	boeck,

120	H1	Wat dat		v		lett;
	H2	[	]	u		[	]
	K2	[			]	lett:

121	H1	Till both at		Leiden
	H2	[	]	Leiden,

122	H1	Om noijt te		scheiden
	H2	[	]	scheiden,

123	H1a	One day		shall*s*	meet,
	b	[	]	shall	[	]

125	H1a	And all your teares
	b	Your sighs, [your		]
	H2	[	]	teares,

126	H1	Voll		vreugd,	voll		eers,
	K2	[	]	vreugds,	[	]	eers.

127	H1a	Veel' jaren tijd
	b	Kissing requite [= 128 H1a]

128	H1a	Kissing requite
	b	Veel' jaren		tijd [= 127 H1a]
	H2	[	]	tijd.

129	H1a	Οὐ	φαίνῃ γαρ
	b	Ou	pháinae gàr
	K1	Ου	φαἰνει γαρ
	K2	Οὐ	[	]

130	H1	Soo	gra<e>>uw van haer,
	H2	Zoo	[	]

[p. 753]

131	H1a	Ὁςε σέ δείν
	b	Oste se dein
	H2	hOste se dein
	K1	Ωςε σε δεῖν
	K2	Ὥςε [σε	]

132	H1	Soo	haestigh zijn
	H2	Zoo	[	]

133	H1a	<L>>	Πρὸς τὸ γαμεῖν,
	b		Pros to gamein
	K1		Πρὸς τὸ γαμεῖν
	K2		[	] γαμεῖν,

134	H1	Die		langhe	pijn.
	H2	[	]	lange	[	]

138	H1	Dien		soo	wel, na
	H2	[	]	zoo	[	]

139	H1	El		dezir
	K1	[	]	decir
	K2	[	]	dezir

143	H1	Werd		verstehn
	H2	[	]	verstehn.

144	H1	Om eens		een
	H2a	[	]	een'
	b	[	]	een

146	H1	Haren		Bidder.
	H2	[	]	<*Broeder*> Bidder,

147	H1a	Ἐῤῥωσο,
	b	Errooso
	H2	Errooso;
	K1	Ἔρρωσο:
	K2	Ε᾽´ῤῥωσο:

148	H1	Kwensch u		soo.
	H2	[	]	zoo.
		[ondertekening en datering]
	H1a	*Comment* | Als | v.e. Gunstigste vriend | c.h. | Constanter. | Hag. ii.^a Mart. 1625.
	b	1625
	H2	mdcxxv
	Ot	mdcxxiv [zetfout?]
	K1	[ontbreekt]

[p. 754]

In H1 volgen nog vier regels die later zijn doorgehaald:

Dus op mijn bedd,

Daer mij niet lett,

Dan sulck een' Meid

Als u verleidt.