Max Havelaar. Deel 2. Apparaat en commentaar

[p. 331]

Hoofdstuk XIII

	dertiende hoofdstuk < [interlinie; streep]     M^a Twaalfde Hoofdstuk [streep]     M^b dertiende hoofdstuk.     D^1-D^4
1	- En < - ‘En          M^a Vervolg van het opstel van Stern. - ‘En     M^b (Vervolg van het opstel van Stern.) - ‘En     D^1, D^3 (Vervolg van het Opstel van Stern.) - ‘En     D^2, D^2d
3	ja, gaarne! Want < ja, want     M ja; want     D^1-D^3
4	voor wáár geven en zelfs nog gedeeltelyk bewyzen kan < geven kan voor waar, en zelfs nog bewijsbaar          M-D^3 voor wáár geven, en zelfs nog gedeeltelyk bewyzen kan     D^4
5-7	handelde toen ik in myn verhaal over dat vermiste kind, de praatjes van Padang niet verwierp als volstrekt ongerymd. Men zal ze zeer geloofbaar vinden,* < handelde, in mijn verhaal over dat vermiste kind, de praatjes van Padang niet geheel te verwerpen, daar men ze zeer geloofbaar vindt     M^a handelde, in mijn verhaal over dat vermiste kind, de praatjes van Padang niet geheel te verwerpen, daar men ze zeer geloofbaar vindt     M^b handelde, toen ik, in mijn verhaal over dat vermiste kind, de praatjes van Padang niet geheel verwierp, daar men ze zeer geloofbaar vinden zal,          D^1-D^3 handelde, toen ik in myn verhaal over dat vermiste kind, de praatjes van Padang niet verwierp als volstrekt ongerymd. Men zal ze zeer geloofbaar vinden,          D^4
7-8	onzen dapperen < dien     M-D^3
8	leert kennen < kennen leert     M-D^3
9	waren dan < waren     M-D^3
9	kasrekening < kas rekeningen     M, D^1 kas-rekeningen     D^2-D^3 kasrekeningen     D^4
11-12	De chef van de komptabiliteit te Padang - die nu juist myn byzondere vriend niet was - > Men          M-D^3 De chef der komptabiliteit te Padang - die nu juist m'n vriend niet was -     D^4
16	Je < Gij     M-D^3

[p. 332]

17	als voordeeliger en aangenamer wordt beschouwd < wordt beschouwd als voordeeliger en aangenamer     M wordt beschouwd, als voordeeliger en aangenamer     D^1-D^3
18	ik nog slechts < ik     M-D^3
18	weinig maanden vroeger < korten tijd geleden     M-D^3 kort geleden     D^4
19	hooren < weten     M-D^3
20	en omdat < en     M-D^3
20	te Natal < in de afdeeling     M-D^3 in de Afdeeling Natal     D^4
21-22	gedragen te hebben < te hebben gedragen     M-D^3
22	als een gunstige onderscheiding op < op als eene onderscheiding     M-D^3
25-26	te Padang aankwam < aankwam te Padang     M^a aankwam te Padang     M^b-D^3
26	vandaar terstond < van daar     M-D^3 van-daar terstond     D^4
26-27	naar de binnenlanden te vertrekken < te vertrekken naar de binnenlanden     M-D^3
27	volgens gebruik en plicht < natuurlijk     M volgens pligt     D^1-D^3 volgens plicht     D^4
28	dat hy me niet ontvangen kon < mij niet te kunnen ontvangen     M-D^3
32	slechts weinig < weinige     M-D^3
33	te < op     M-D^3
33	deze < die     M-D^3
33	vernam < hoorde     M-D^3
36	kon < kan     M-D^3
37	had < heeft     M-D^4
37-38	in aantocht < op handen     M-D^3 op-handen     D^4

[p. 333]

39-40	verzocht ik dezen en genen me daarmee te-hulp te komen < vraagde ik daarom aan dezen en genen          M-D^3 verzocht ik dezen en genen me daarmede te-hulp te komen     D^4
40	ik stond < stond     M-D^3
41-42	Indie, waar over 't geheel het krediet een zelfs te groote rol speelt, < Indie,     M^a Indië,     M^b-D^3 Indie,     D^4
46-47	op 't noemen der oorzaken van dit wantrouwen aan < aan op het noemen der oorzaken van dit wantrouwen     M-D^4
50-51	volstrekt niet. Juist het < niet; het     M-D^3
51	verwonderd < bevreemd     M-D^3
51-52	wel vond ik 't zonderling < het verwonderde mij     M-D^3 wel vond ik het zonderling     D^4
54	aanhoudende < de     M-D^3
55-56	aan de ontdekte fouten < daaraan     M-D^3
56-57	oneerlykheid. Niemand beter toch dan hy kon weten < onëerlijkheid, daar hij beter dan iemand wist          M oneerlijkheid; daar hij beter dan iemand wist          D^1-D^3 oneerlykheid. Niemand beter toch dan hyzelf kon weten     D^4
57	er < er toch     M-D^3
57	in deze zaken nooit < nooit     M-D^3
59	deze < die M-D^3
60	begaan < geschied M-D^3
65	bestonden < waren M-D^3
66	talryke voorbeelden < voorbeelden     M-D^3 vele voorbeelden     D^4
66	deze < die M-D^3
66	moeielykheid der pozitie < moeijelijke positie     M-D^3
67	de < vele M-D^3

[p. 334]

67-68	in grondbeginsel < ‘in principe’     M-D^3
69	zich met < zich     M zich,     D^1-D^3
70	van 't ontbrekende te vorderen < te vorderen van het ontbrekende     M-D^3 van het ontbrekende te vorderen     D^4
71-72	uitsprak of zelfs daaraan dacht < uitsprak          M-D^3 uitsprak, of daaraan dacht     D^4
72	zóó als regel < zóó     M-D^3
75	schouder-ophalend < met schouder ophalen     M-D^3
76-77	het mindere voor 't meerdere wyken moest < het hoogere het mindere moest doen wijken     M-D^4
78	ik < ik evenwel     M-D^4
78	zyn. Maar < zijn, maar          M^a zijn; maar          M^b-D^3 kunnen zyn. Maar     D^4
79	ze waren < waren zij     M-D^3
82	deze < die     M-D^3
83-84	dreigde in vuur en vlam te zetten < zou in vuur en vlam zetten     M-D^3 dreigde in vuur en vlam zetten     D^4*
84	te doen < doen     M-D^3
85	hen < ze     M^a1 hen     M^a2
85-86	met veel opoffering van geld en volk hadden verjaagd < hadden verjaagd met veel opoffering van geld en volk     M-D^3
87	opteleggen aan < te eischen van     M-D^4
89	die < dit     M
95	gevallen waren < waren gevallen     M-D^3
96-97	anderen evenwel < anderen     M-D^3
97	van zekere stukken noodig < noodig van stukken     M-D^3

[p. 335]

98-100	Natal zelf, om by myn geëmployeerden naar de oorzaken der gevonden verschillen onderzoek te doen, < Natal. Ik had bij schrijvers of geëmployeerden kunnen onderzoeken naar de oorzaken van de verkeerdheden          M^a Natal. Ik had bij schrijvers of geëmployeerden kunnen onderzoeken naar de oorzaken van de verkeerdheden          M^b Natal. Ik had bij schrijvers of geëmploijeerden kunnen onderzoeken naar de oorzaken van de verkeerdheden,          D^1-D^3 Natal zelf. Ik had daar by myn geëmployeerden kunnen onderzoeken naar de oorzaken der verkeerdheden,          D^4
100	waarschynlyk < hoogstwaarschijnlijk     M-D^4
102	je < gij     M-D^3
103	uit de Natalsche kas worden betaald < worden betaald uit de Natalsche kas     M^a worden betaald uit de Natalsche kas     M^b-D^3
104	hoogstwaarschynlyk < welligt     M-D^3 wellicht     D^4
106	tot die verdrietige fouten aanleiding gegeven < aanleiding gegeven tot die verdrietige fouten     M-D^3
106-107	wilde my niet naar Natal laten vertrekken < weigerde mij te laten vertrekken naar Natal     M^a weigerde mij te laten vertrekken naar Natal     M^b-D^3 weigerde my naar Natal te laten vertrekken     D^4
110	onder verdenking van ontrouw < met den schijn van welwillendheid ten mijnen aanzien, als ik verdacht werd van ontrouw          M-D^4
111	dit < dat     M-D^3
111-112	van de plaats was < was van de plaats     M-D^3
113-114	in het ongunstigst daglicht gesteld < gesteld in het ongunstigste daglicht     M-D^3
116-117	aanmerkingen, zoo goed me zonder archief of mondelinge inlichtingen mogelyk was, beantwoord had < aanmerkingen beantwoord had, zoo goed mij, zonder archief of mondelinge inlichtingen mogelijk was          M^a1 aanmerkingen beantwoord had, zoo goed ik, zonder archief of mondelinge inlichtingen doen kon          M^a2 aanmerkingen beäntwoord had, zoo goed ik, zonder archief of mondelinge inlichtingen doen kon          D^1-D^3

[p. 336]

117-118	ik zydelings < ik     M ik,     D^1-D^3
118	zoo < dáárom zoo     M-D^3
118-120	‘omdat ik hem te Natal zoo gekontrarieerd had, waaraan ik dan ook, voegde men er by, zeer verkeerd had gedaan.’ < ‘wijl ik hem te Natal zoo gekontrarieerd had,’ waaraan ik dan ook, voegde men er bij ‘zoo verkeerd had gedaan.’          M^a ‘wijl ik hem te Natal zoo gekontrarieerd had,’ waaraan ik dan ook, voegde men er bij ‘zoo verkeerd had gedaan.’          M^b ‘wijl ik hem te Natal zoo gekontrarieerd had,’ waaraan ik dan ook, voegde men er bij, ‘zoo verkeerd had gedaan.’          D^1-D^3 ‘omdat ik hem te Natal zoo gekontrarieerd had, waaraan ik dan ook, voegde men er by, zeer verkeerd had gedaan.’          D^4
127	vernam < hoorde     M-D^3
130	daarvan nog de minuut < de minuut nog     M-D^3
138	Justitie - we zeiden nog fiskaal in dien tyd - < Justitie     M-D^3
143	hadden plaats gehad < plaats hadden     M-D^4
143	dit < dat     M-D^3
145	zeggen < het zeggen     M-D^4
146	zoo-even aangehaald slot van dien brief < slot van den brief dat ik zoo even aanhaalde     M^a, D^1-D^3 slot van den brief, dat ik zoo even aanhaalde     M^b
149-150	inbracht. Waarlyk, < inbragt, want          M inbragt; want          D^1-D^3 inbracht...want waarlyk     D^4
150	is aan lage vergrypen, < is,     M-D^3
152	krimineele verdenking < beschuldiging     M-D^3
152	Misschien echter < Misschien     M-D^3
153	dit < dat     M-D^3
154	voedsel < spijze     M-D^4
156	doch telkens < doch     M-D^4
158	schuldig aan 't allerergste < schuldig     M-D^3

[p. 337]

160	die blykbaar < die M-D^3
160	met de zaak verlegen was < verlegen was met de zaak     M-D^3
161	vervolgingen < eene vervolging     M-D^3
162	mogen < mag     M-D^3
163	van de < der     M-D^4
164-165	Hy ontving eindelyk van-hooger-hand den last < De gouverneur generaal Merkus heeft hem eindelijk gelast     M^a De gouverneur generaal Merkus heeft hem eindelijk gelast     ^M^b1 Hij ontving eindelijk last van hooger hand          M^b2-D^3
166	jy < gij     M-D^3
167	duizenden < duizend     M-D^4
167	guldens* < gulden     M-D^4
168	zeide my < zeide     M-D^4
169	iemand,^103* < iemand     M^a iemand,     M^b-D^4 iemand,^103     D^4a
169	kon < kan     M-D^4
171	op de eeuwigheid gegeven hebben < gegeven hebben op de eeuwigheid     M-D^3
173	wilde < zoude     M-D^3
174	ophelderen < verklaren     M-D^3
175	Vandamme te Natal zoo ‘gekontrarieerd’ had < van Damme zoo had ‘gekontrarieerd’ op Natal     M-D^3
176	in de voorgalery van haar woning vertoonde < vertoonde in de voorgalerij harer woning     M-D^3 in de voorgalery van hare woning vertoonde     D^4
179-180	naar de keuken te begeven < te begeven naar de keuken     M-D^3
181	Tine dien middag aan tafel < dien middag aan tafel mevrouw Havelaar     M-D^3
184	door den oppasser geroepen was < geroepen was door den oppasser     M-D^3

[p. 338]

184	scheen wel < scheen     M^a, D^4 scheen,     M^b-D^3
185	in een verhoor nam < nam in een verhoor     M^a in een verhoor nam     M^b
185	in zyn voordeel afliep < afliep in zijn voordeel     M-D^3
186	naar-buiten terug < terug naar buiten     M-D^3
187	Tine. Dat < Tine, het     M^a Tine, ‘het     M^b-D^3
187-188	te-koop had < te verkoopen heeft     M te verkoopen had     D^1-D^3
189	Wel, laat < Laat     M-D^3
189	daartoe maar iemand uitzenden < maar iemand uitzenden daartoe     M-D^3
189-190	Havelaar. Je < Havelaar; gij     M Havelaar: 'gij     D^1-D^3
191	een < de     M^a1 een     M^a2
193	dit < dat     M-D^3
194	ontnemen. Houd je < ontnemen, doe     M^a, D^1-D^3 ontnemen: doe     M^b
194	alsof je < alsof ge     M-D^3
194	bemerkte < bemerkt     M-D^4
197	valt < is     M-D^3
197	soms niet < niet     M-D^3
197	gemakkelyk < ligt     M-D^3 licht     D^4
198	deze < die     M-D^3
201	plaatsen < de plaatsen     M-D^4
201	gebeurtenissen < de gebeurtenissen     M-D^4
202	van die < dier     M-D^3

[p. 339]

202	beide < twee     M-D^4
203	iemand < hem     M-D^3
204	tot tooneel zyner vertelling gekozen heeft. Want < heeft gekozen tot het tooneel zijner vertelling, want     M^a heeft gekozen tot het tooneel zijner vertelling; want     M^b-D^3 tot het tooneel zyner vertelling gekozen heeft. Want     D^4
204	een < de     M-D^4
205-206	veronderstellen < vooronderstellen     M-D^4
214	hem < U     M u     D^1-D^3
215	zoo vaak < vaak M-D^3
216-217	van 't geduld zyner lezers misbruik maakt < misbruik maakt van het geduld zijner lezers     M-D^3 van het geduld zyner lezers misbruik maakt     D^4
219	van de < der     M-D^4
219-220	de vraag hebbe voorteleggen < hebbe voorteleggen de vraag     M hebbe voor te leggen de vraag     D^1-D^3
220	juist < het juist     M-D^4
222	duide < duide het     M-D^4
222	dan hèm < hem dan     M-D^3 dan hem     D^4
225	zelden < ook zelden     M-D^3
226	waard < waardig     M-D^3
227	men vergete niet dat < ook     M-D^3
228	dikwyls valsch is < is dikwijls valsch     M-D^3
233	voor < aan     M-D^3
234	't < dat     M-D^4
234	denzelfden < dien     M-D^4
235	verkregen < gehad     M-D^4

[p. 340]

235	wanneer < als     M-D^3
235	niet de schryver < de schrijver niet     M-D^3
236	juist door < door     M^a1 juist door     M^a2
236	de < dezelfde     M^a1 de     M^a2
236-237	den oppervlakkig oordeelenden lezer < hem     M-D^4
238-239	vreemdeling < een vreemdeling     M-D^3
243	den man < hem     M-D^3
244	lager stond < slechter was     M-D^4
244	geschetst wordt < wordt geschetst     M-D^3 geschetst werd     D^4
249	maar < maar hij     M-D^3
250	de tinten die < wat     M-D^3
250-251	in zyn onsterfelyke geschriften daarnáást legde < daarnaast legde in zijne onsterfelijke geschriften     M daar naast legde in zijne onsterfelijke geschriften     D^1-D^3 daarnaast legde in zyn onsterfelyke geschriften     D^4
251-252	als overtollig meent te kunnen verwerpen < meent te kunnen verwerpen als overtollig     M-D^3
254	in Frankryk gebloeid heeft < gebloeid heeft in Frankrijk     M^a gebloeid heeft in Frankrijk     M^b-D^3
254-255	ter-eere van dat land zeggen moet < zeggen moet ter eere van dat land     M-D^3
257	den grootsten opgang maakten < het hoogst geschat werden     M-D^4
257-258	hoop en geloof < geloof     M-D^3
258	gemakkelyk < gemakkelijker     M^a1 gemakkelijk     M^a2
260	dat < opdat     M^a1 dat     M^a2
260-261	met minder inspanning < ligter     M-D^3

[p. 341]

263	dan ook koos die school < koos die school dan ook     M-D^3
266	gelegenheid < de gelegenheid     M-D^3
268	dat alles < zóó iets     M-D^3
269	de stomme akeligheid van een lyk dat daar ligt < het lijk van den man die daar ligt     M-D^3 't lyk van den man die daar ligt     D^4
270	een slachtoffer dat < een' ander' die     M^a een' ander', die     M^b-D^3 een ander die     D^4
270	en < en nog     M-D^4
271	vruchteloos zoekend < die vruchteloos zoekt     M-D^3
274-275	negen-en-negentig andere mannen < negen-en negentig     M negen en negentig     D^1-D^3
276	den < dien     M-D^3
284	u geleidelyk < u     M-D^3
286	Het gevaar evenwel < Maar het gevaar     M-D^3
287-288	met zoo ruwe wapenen op uw gevoel meent te moeten instormen < op uw gevoel meent te moeten instormen met zoo ruwe wapenen     M-D^3
288-289	in 't ander uiterste vervalt < vervalt in het ander uiterste     M-D^3 in het ander uiterste vervalt     D^4
291	dit < dàt     M dat     D^1-D^3
292	Wanneer < Als     M-D^3
295	Maar < Doch     M^a1 Maar     M^a2
296-297	ontsnapte...als < ontging. Als     M^a1 ontging; als     M^a2 ontging: als     D^1-D^3
306	wat de oorzaak is < hoe het komt     M-D^4
306	zoo-even < straks     M-D^3

[p. 342]

307-308	vroeger < zoo even     M-D^3 zoo-even     D^4
308	zagen...zie, dan < zagen...Dan     M-D^3
315	voel ik me < ben ik     M-D^3
315	nu genoopt < genoopt     M-D^3
318-319	een steenmassa te denken < te denken eene steenmassa     M-D^3
320	onzen < uwen     M-D^4
321	bessenboompjes < bessenboomen     M-D^4
321	er achter < daarachter     M-D^3 daar-achter     D^4
324	van wat < wat     M^a1 van wat     M^a2
324	hiervoor < daar voor     M-D^3
331	op den grond ontbreekt < ontbreekt op den grond     M-D^3
333	levend protest < protest     M-D^3
336	naar-boven hebben opgeknepen < hebben opgeknepen naar boven     M-D^3 naar boven hebben opgeknepen     D^4
338	dezen < dien     M-D^3
341	diep < hoog     M
341-342	We nummeren < Gij nummert     M-D^3
343	kome, vyf onder twee, < kome,     M-D^3
344	eerste drie < drie eerste     D^1
348-349	met de daarnaast liggenden in verbinding staan < in verbinding staan met de daarnaast liggende     M-D^3
349	hoogste < laatste     M-D^3 grootste     D^4
350	ongesloten < geslotene     M-D^3 gesloten     D^4

[p. 343]

350-351	binnengalery, gang of doorloop < binnengalerij of doorloop     M-D^4
353	Het is moeielyk te zeggen < Ik weet niet     M-D^3 Ik weet niet recht     D^4
354	aan 't woord ‘erf’ hecht < hecht aan het woord: ‘erf’     M hecht aan het woord ‘erf’     D^1-D^3 aan het woord ‘erf’ hecht     D^4
360	aan een park denken. Anderen < denken aan een park; anderen     M-D^3
364	in de huizen bevordert < bevordert in de huizen     M-D^3
364-365	insekten-soorten < insekten     M-D^3
366	erf nu < erf     M-D^3
366-367	een der zyden < eene zijde     M-D^3
367	aan een ravyn grensde < grensde aan eene ravijn     M-D^3
370	van de < der     M-D^4
375	Deze < Die     M-D^3
376	wat zeer begrypelyk is < en dit was zeer begrijpelijk     M-D^3 wat zeer begrypelyk was     D^4
377	op die plaats < daar     M-D^3
378	welig < weelderig     M-D^4
381-382	in de onmiddellyke nabyheid van 't huis < meer nabij het huis     M-D^3
382-383	veroorzaakte < was     M-D^3
383	aan < voor     M-D^3
387	en ander gedierte op < op, en andere gedierten     M^a1 op, en ander gedierte     M^a2 op en ander gedierten     D^1* op en ander gedierte     D^2-D^3
388-389	ook in den tuin naast en achter 't huis werd gevonden < werd gevonden ook in den tuin naast en achter het huis     M-D^3 ook in den tuin naast en achter het huis werd gevonden     D^4
389	grasperk < gras     M-D^3

[p. 344]

390	Dit < Dat     M-D^3
394	tot aan < tot     M-D^3
395	stond < was     M-D^3
395-396	door mevrouw Slotering bewoond werd < bewoond werd door mevrouw Slotering     M-D^3
396	dewyl < daar     M-D^3
397-398	langs beide zyden van 't grasveld < aan beide zijden van het grasveld langs     M-D^2d, D^4 aan beiden zijden van het grasveld langs     D^3*
399-400	naar de achter het hoofdgebouw gelegen keuken of stallen te begeven < te begeven naar de achter het hoofdgebouw gelegene keuken of stallen          M^a1 te begeven naar de achter het hoofdgebouw gelegene keuken of de stallen          M^a2 te begeven naar de achter het hoofdgebouw gelegene keuken of de stallen          D^1-D^2d te begeven naar de achter het hoofdgebouw gelegene keuken, òf de stallen          D^3
406	haar nog geen bezoek had gebracht. Hy < bij haar nog geen bezoek had afgelegd; hij     M-D^3 by haar nog geen bezoek had afgelegd. Hy     D^4
406-407	nam zich voor, den volgenden dag daarheen te gaan, maar < zoude den volgenden dag daarheen gaan. maar     M* zoude den volgenden dag daarheen gaan; maar     D^1-D^3
408	We vernamen reeds < Ik heb reeds gezegd     M-D^3
412-413	aangekomen, en dus nog niet ‘op orde’ < aangekomen     M^a aangekomen,     M^b-D^4
415	deze dame < deze     M-D^3
415	ze < die dame     M-D^3
415-416	geen hollandsch verstaande < die geen hollandsch verstond     M-D^3
417	't genoemd < gezegd     M-D^4
417	zy < ze     M-D^3 deze     D^4

[p. 345]

423	zou hebben < hebben zou     M, D^1
425-426	keukenzaken, over sambal-sambal,^106 over 't inmaken van ketimon - zonder Liebig, o goden! -* < ‘keuken’ en ‘gebak’,          M ‘keuken’ en ‘gebak;’          D^1-D^3 keukenzaken, over sambal-sambal^95 over het inmaken van ketimon - zonder Liebig, o goden! -          D^4* keukenzaken, over sambal-sambal^106 over het inmaken van ketimon - zonder Liebig, o goden! -          D^4a*
427	zeer goed < beter     M-D^4
429	aan beide partyen < ieder     M-D^3
429	volkomen < zijne volkomene     M-D^3
433	huis. 'Deze < huis, 'en die     M huis, en die     D^1-D^3
433-434	gedreven < getrokken     M-D^4