Max Havelaar. Deel 2. Apparaat en commentaar

[p. 385]

Hoofdstuk XVI

	zestiende hoofdstuk < [streep]          M^a Veertiende Hoofdstuk [streep]     M^b zestiende hoofdstuk.     D^1-D^4
1	Havelaar < Havelaar          M^a Vervolg van het opstel van Stern Havelaar     M^b* (Vervolg van het opstel van Stern.) Havelaar     D^1, D^3 (Vervolg van het Opstel van Stern.) Havelaar     D^2, D^2d
3	Deze < Die     M-D^3
7-8	Gaarne alzoo < Gaarne     M-D^3
8	dit < dat     M-D^3
8	vruchteloos < vergeefs     M-D^3
11	wanneer < als     M-D^3
14	gebukt < gedrukt     M
15-16	op de Hoofden gemaakt had. By < had gemaakt op de hoofden; bij     M had gemaakt op de Hoofden; bij     D^1-D^3
21-22	al geschiedde dit dan ook slechts schoorvoetend < schoorvoetend nogthans     M-D^3
24	meermalen opgeschrikt < opgeschrikt M-D^3
25	door < voor M-D^3
25	voorby slopen < rondslopen M-D^3
31	gewis niet < niet M-D^3
31	van 't afgeperste te nemen < te nemen van het afgeperste     M-D^3 van het afgeperste te nemen     D^4
32	voor niemand een < geen     M-D^3
34	op Havelaars ridderlykheid vertrouwden < vertrouwden op Havelaar's ridderlijkheid     M-D^3
34	en overtuigd waren dat < dat     M-D^3
35-36	in 't openbaar te herhalen < te herhalen in het openbaar     M-D^3
36	ze des nachts of den vorigen avend < zij     M-D^3

[p. 386]

36-37	in zyn kamer gezegd hadden < gezegd hadden in zijne kamer     M-D^3
39	klagers naar hun dorp terugtekeeren < klagers dat zij zouden terugkeeren naar hun dorp     M klagers, dat zij zouden terugkeeren naar hun dorp     D^1-D^3
41	de meesten < velen     M-D^3
43-44	in zyn woonstede was teruggekeerd < was teruggekeerd in zijne woonstede M-D^3
46	noch de < noch     M^a of     M^a of     D^1-D^3
46	noch zelfs < noch zelfs     M^a of zelfs     M^b òf zelfs     D^1-D^3
48	van de klagers aftewenden < aftekeeren van de klagers     M-D^3
49	dat gewis < dat     M-D^3
50	hèm < Havelaar     M-D^3
50	niet als vroeger < niet     M-D^3
50-51	met een intrekking van de klacht zou afgeloopen zyn < zou afgeloopen zijn met eene intrekking der klagte     M-D^2d zou afgeloopen zijn met eene intrekking der klagten     D^3 met een intrekking der klacht zou afgeloopen zyn     D^4
54-55	beroofden...voor-zoo-ver 't vergoeden der geleden schade mogelyk wezen zou. < arme beroofden.     M-D^4
56	nadat < als     M-D^4
56	met den Regent had gesproken < had gesproken met den regent     M^a had gesproken met den Regent     M^b-D^3
57	deed hy de overtuiging op < bleek hem     M-D^4
60-61	te verhalen van den Javaan Saïdjah in de dessah Badoer. < te verhalen van den Javaan Saïdjah in de dessah Badoer.     M^a te verhalen van den Javaan Saïdjah in de dessah B(-r).     M^b te verhalen van den Javaan Saïdjah in de Dessah B....     D^1-D^3 van den Javaan Saïdjah in de dessah Badoer te verhalen.^120     D^4 van den Javaan Saïdjah in de dessah Badoer te verhalen.^134     D^4a

[p. 387]

62	Havelaar.^134 < Havelaar.     M-D^4
62	zal daarin < zal     M-D^3
63-64	men - wat de hoofdstrekking aangaat < men     M-D^3
64	bewyskracht mocht willen ontzeggen aan een verdichtsel < mijn verhaal mogt houden voor een verdichtsel     M-D^3 myn verhaal voor een verdichtsel mocht houden     D^4
65	de namen optegeven < optegeven de namen     M
65	van < van de     M-D^4
68	de namen kan noemen < kan noemen de namen     M-D^3
72	Wanneer < Als     M-D^3
73-74	bestuurd te worden < te worden bestuurd     M-D^3
74	een < den     M-D^4
74	dit < dat     M-D^3
76	op even vaste gronden rustte < rustte op even vaste gronden     M-D^3
77	distriktshoofd, by-voorbeeld, van Tjilang-kahan aan de Zuidkust kon, < distriktshoofd van Tjilang kahan aan de zuidkust bijvoorbeeld, kon     M^a distriktshoofd van Tj(...)an aan de zuidkust bijvoorbeeld, kon     M^b distriktshoofd van Tj...an aan de Zuidkust bijvoorbeeld kon,     D^1-D^3 distriktshoofd van Tjilang-kahan aan de Zuidkust by-voorbeeld kon,     D^4
79	't inbrengen eener klacht < het aanklagen     M-D^3
81	hierby < daarbij     M-D^3
83	afgeschrikt als ze waren < afgeschrikt als zij waren     M^a als afgeschrikt          M^b-D^3
84-85	anderen klagers te-beurt viel < tebeurt viel aan andere klagers     M te beurt viel aan andere klagers     D^1-D^3 aan andere klagers te-beurt viel     D^4
85-86	hebben zou in de meening < doen zou te meenen     M-D^3 zou hebben in de meening     D^4
87	opleverde < opleveren zou     M-D^3
91-92	noch zelfs was buffelroof < of zelfs buffelroof was niet     M-D^3

[p. 388]

94	de bevolking < het volk     M-D^3
95	gemakkelyker < ligter     M-D^3
96	de bevolking < der bevolking     M-D^3 aan de bevolking     D^4
96	haren < zijnen     M-D^3 zyn     D^4
97	haar < zijnen     M-D^3 zyn     D^4
97	buffels < buffel     M-D^4
105	aantewenden < in de aanwending     M-D^4
107	der < dier     M-D^3
109	welke < die     M-D^3
110	wyzen op een der beletselen < aanroeren der redenen     M-D^4
110	juist beoordeelen < oordeel     M-D^3 juist oordeelen     D^4
110-111	indische zaken aan niet-indische personen < niet-indische personen over Indische zaken     M niet-Indische personen over Indische zaken     D^1-D^4
112	Herhaaldelyk heb ik van Javanen gesproken < Ik heb herhaaldelijk gesproken van Javanen     M Ik heb herhaaldelijk gesproken van Javanen     D^1-D^3
113	den europeschen lezer moge toeschynen, toch zal < moge toeschijnen aan den europeschen lezer, zal toch     M, D^4 moge toeschijnen aan den Ruropeschen lezer, zal toch     D^1-D^3
113	deze < die     M-D^3
117	tot eigenlyk Java te behooren < te behooren tot eigenlijk Java     M-D^3
117-118	van de over zee gekomen vreemdelingen in die gewesten te spreken < te spreken van de over zee gekomene vreemdelingen in die streken     M-D^3
118-119	de oorspronkclyke bevolking is inderdaad < is indedaad de oorspronkelijke bevolking     M-D^3
119	op < in     M-D^3

[p. 389]

119	en < of     M-D^4
120	Kleeding, volksaard en taal < Taal, volksaard, zeden, kleeding     M-D^3 Kleeding, volksaard en taal,     D^4
121	dat < dat indedaad     M-D^3
121	Soendanees of Orang Goenoeng < Soendanees     M Soendanees     D^1-D^3
124	over < over vele     M-D^3
124-125	Immers wanneer men nagaat < Als men toch nagaat     M-D^3
126	van die < dier     M-D^4
127	moet wezen < zijn moet     M-D^4
128	en zelfs < en     M-D^4
131	Dajak, den Boegie, < Daijak     M-D^2d Dajak     D^3
132	is < is dan ook     M-D^3
132-133	in de gelegenheid was < de gelegenheid had     M-D^4
133	deze < die     M-D^3
134-135	grappig en bedroevend tevens, < en bedroevend om     M-D^4
135	personen < de personen     M-D^3
141	door ernstige studie in 't boekvertrek verkregen is < verkregen is door diepe studie in het boekvertrek     M-D^3 door diepe studie in het boekvertrek verkregen is     D^4
143	toonen < toonden     M-D^3
144	betreden te hebben. Zoodra nu < te hebben betreden, en zoodra     M-D^3

[p. 390]

148-150	minder moeielykheden te overwinnen had omdat hy, op verren afstand zonder aanschouwing, < nooit Indie aanschouwde en dus minder moeijelijkheden te overwinnen had, dewijl deze op verren afstand          M^a1 minder moeijelijkheden te overwinnen had, dewijl deze op verren afstand zonder aanschouwing          M^a2 minder moeijelijkheden te overwinnen had, dewijl deze op verren afstand zonder aanschouwing,          D^1-D^3 minder moeielykheden te overwinnen had, omdat hy op verren afstand zonder aanschouwing,          D^4
151	zooals onmisbaar < zooals     M-D^2, D^4 zoo als     D^2d, D^3
153-154	by de behandeling van indische zaken ten-toon spreiden < ten toon spreiden bij de behandeling van indische zaken     M ten toon spreiden, bij de behandeling van Indische zaken     D^1-D^3 by de behandeling van Indische zaken ten-toon spreiden     D^4
154	immers < toch     M-D^4
155	ook door anderen worden gehoord < worden gehoord ook door anderen     M-D^3
156-157	te Buitenzorg te hebben doorgebracht < te hebben doorgebragt te Buitenzorg     M-D^3
157	kennen. Het moet hun toch bekend zyn dat < kennen; dat     M-D^3
157	die < hun     D^4
158-159	die in Indie zelf getuigen waren < in Indië zelve die getuigen waren     M^a in Indië zelve, die getuigen waren     M^b-D^3 in Indie zelf, die getuigen waren     D^4
160	staan < zijn     M-D^3
165	koloniale staatkunde < volksvertegenwoordiging     M-D^3
166	hem die < wien     M^a hem die     M^b hem, die     D^1-D^3
167	misschien ware het < het ware misschien     M-D^4
170-171	welke < die     M
171	meening van den man < meening     M^a meening,     M^b-D^3

[p. 391]

175	van de < der     M-D^4
175	nu eenmaal < er     M-D^4
176	Indien < Als     M-D^4
180-181	zich dwingen liet zulk een specialiteit aan 't hoofd van zyn Ministerie van Kolonien te plaatsen < den gewezen’ gouverneur generaal plaatste aan het hoofd van zijn ministerie van Koloniën          M^a de specialiteit plaatste aan het hoofd van zijn ministerie van Kolonien     M^b de specialiteit plaatste aan het hoofd van zijn Ministerie van Koloniën D^1-D^3 zich dwingen liet zulk een specialiteit aan het hoofd van zyn Ministerie van Kolonien te plaatsen          D^4
183	van 't zelf oordeelen schuwt < schuwt van het zelf oordeelen     M-D^3
185-186	kan geput wezen < geput is M-D^3
186	uit < aan     M-D^4
186	bronnen die niet voor ieder toegankelyk zyn < vreemde bron     M-D^3
189	van dezelfde hulpmiddelen had kunnen gebruik maken < had kunnen gebruik maken van dezelfde hulpmiddelen     M-D^3
190-191	gemakkelyk < ligt     M-D^3
193	zulke veronderstelde < die     M-D^3
197	zulke hooge < ‘hooge     M, D^1 hooge     D^2-D^3
197-198	in Indie vervulden < vervulden in Indië     M vervulden in Indië     D^1-D^3
198	het is < is het     M-D^4
201	gewesten’. Dit < gewesten,’ en dit     M-D^3
202	dusdanigen < zoodanigen     M-D^3
202-203	alles zouden aannemen < zouden aannemen alles     M-D^3
204	ieder < iemand M-D^3
205-206	byna even zooveel tyd < meer dan dertig jaren     M-D^4
207	gekomen te zyn < te komen     M-D^3

[p. 392]

208	zeer dikwyls < meestal     M-D^3
209	uit zoodanige personen is samengesteld < is zamengesteld uit zoodanige personen     M-D^3
210-211	benoemingen te laten teekenen < te laten teekenen eene benoeming     M^a eene benoeming te laten teekenen     M^b1 benoemingen te laten teekenen     M^b2
211-212	tot deze soort van specialiteiten behoorde.^137 < behoorde tot deze soort van ‘Specialiteiten’     M^a behoorden tot deze soort van ‘Specialiteiten’     M^b behoorde tot deze soort van ‘specialiteiten.’     D^1-D^3 tot deze soort van specialiteiten behoorde.^123     D^4 tot deze soort van specialiteiten behoorde.^137     D^4a
213	veronderstelde < vooronderstelde     M-D^3
215	voor een genie hield < hield voor een genie     M-D^3
215	bedoeling < meening daarmede     M-D^3 bedoeling daarmede     D^4
216	het benoemen van genien aantepryzen < het aanprijzen der benoeming van genien     M, D^4 het aanprijzen der benoeming van geniën     D^1-D^3
219	dus < zou dus     M-D^3
220	wel meer < gewoonlijk     M-D^4
223	tot de keuze van een nieuwen Landvoogd geroepen zyn < geroepen zijn tot de keuze van eenen nieuwen landvoogd     M geroepen zijn, tot de keuze van eenen nieuwen landvoogd     D^1-D^3 tot de keuze van een nieuwen landvoogd geroepen zyn     D^4
227	voor < voor eene     M-D^3
227-228	men met eenig gegrond vertrouwen < men     M-D^4
228	de vermyding kunne verwachten < kunne verwachten de vermijding     M
230-231	Ik heb er reeds op gewezen dat < Ik zeide reeds hoe          M^a Ik zeide reeds, hoe          M^b-D^3 Ik heb er reeds opgewezen dat     D^4
232	van den Gouverneur-generaal < des gouverneurs generaal     M des Gouverneurs-generaal     D^1-D^3

[p. 393]

232	er by < daarbij     M-D^4
232	deze < die     M-D^3
235	deze < die     M-D^3
237	zeer velen < velen     M-D^3
240	voor haar een berg < den berg     M-D^4
244-245	afgrond die moet worden omgetrokken... een diepte die duizend mieren niet vullen zouden < afgrond, - eene diepte die duizend mieren niet vullen zouden, - die moet worden omgetrokken          M^a afgrond, - eene diepte, die duizend mieren niet vullen zouden, - die moet worden omgetrokken          M^b-D^3
253	naar de diepte wyst < wijst naar de diepte     M-D^3
255	ach, de < en de     M-D^3
255	tobster < mier     M-D^4
258	in < aan     M-D^3
263-264	door de grofheid onzer zintuigen aan onze waarneming ontsnapt. Ik < ontsnapt aan onze waarneming, door de grofheid onzer zintuigen; ik     M-D^3
264	menschen, van wezens < menschen     M^a menschen,     M^b-D^3
266	vermoeiend mede-lyden < mede lijden          M, D^1 medelijden          D^2-D^3 't lastig mede-lyden     D^4
267	ze < hen     M-D^3
268	hun < het     M-D^4
269	ten-minste < althans     M-D^3
273	daarmee < daarmeê     M-D^3 hiermee     D^4
274	zyn < die     M-D^3
276	werd < is     M-D^3
276	zyn < waren     M-D^3

[p. 394]

280	bescherming < beschutting     M-D^3
285-286	verwacht, o Nederlanders! < verwacht     M-D^3
287	ik u < ik     M-D^4
290	Evenmin < Noch     M-D^3
293	Neen, neen, neen, < Neen, neen     M-D^3
293-294	in de nabyheid < nabij u     M-D^4
294	om u < om     M-D^4
294-295	overtelaten < overtehouden     M-D^4
295-299	is! Worden niet al uw zenuwen in spanning gehouden door de akeligheid der keus van een nieuw Kamerlid? Dobbert niet uw verscheurde ziel tusschen de wereldberoemde verdiensten van Nietigheid A en Onbeduidendheid B? En hebt ge niet uw dure tranen noodig voor ernstiger zaken dan... maar wat hoef ik méér te zeggen! < is.     M-D^3
300	dreigde < dreigt     M-D^3
303	je < uw     M-D^3
305	dit < dat     M-D^3
306	terstond < dadelijk     M-D^3
306	aan den ouden Stern geschreven < geschreven aan den ouden Stern     M-D^3
306-307	haast moest maken met zyn orders < zich moest haasten     M-D^4
307	en vooral < en     M-D^4
307	zich in-acht < in acht     M-D^3 in-acht     D^4
307	tegen < voor     M-D^4
307-308	berichten, want de koffi staat heel goed. < berigten.          M-D^3 berichten, want de koffie staat heel goed.     D^4
309-310	by 't aanhooren van die laatste hoofdstukken weer heb uitgestaan < weêr heb uitgestaan bij het aanhooren der laatste hoofdstukken     M-D^3 by 't aanhooren van al die laatste hoofdstukken weer heb uitgestaan     D^4

[p. 395]

313	dit < dat     M-D^3
314	worden < werden     M-D^3
319	dit < dat     M-D^3
320	erkennen < bekennen     M-D^3
320-321	veel moeite < moeite     M-D^3
322	nu eindelyk < toch     M-D^3
323	iets < wat     D^4
329	dat schimpen op gedwongen arbeid aangaat < aangaat dat schimpen op gedwongen’ arbeid     M-D^3
333	had kunnen gissen < geweten had     M-D^4
336	dit < dat     M-D^3
339	schynt < scheen     M-D^3
339	heeft < had     M-D^3
340-341	Ik zou me echter hierdoor niet hebben laten afschrikken < Dit echter zou mij niet hebben afgeschrikt     M-D^3
341	maar niet < niet     M-D^3
342	te willen aanknoopen < aanteknoopen          M^a1 te willen aanknoopen     M^a2
343	Dit < Dat     M-D^3
346	het geval niet < niet het geval     M-D^3
352	Hy < Nu, hy     D^4
353	er ronduit < er     M-D^3
354	dit < dàt     M-D^2d dat     D^3
355	maar zelden < zelden     M-D^3
356	zoo'n < zulk een’     M-D^3
361	erkennen < bekennen     M-D^3

[p. 396]

365	voorlezen aan < voorlezen bij     M^a1 voorlezen aan     M^a2
368	tot gehoorzaamheid overtehalen < overtehalen tot gehoorzaamheid     M-D^3
373	doodgeslagen te willen worden < te willen worden doodgeslagen     M-D^3
378	omdat < wijl     M-D^3
380-381	zoo byzonder < zoo     M-D^4
382-383	een arme oude bedelaarster beklaagd wordt < hij eene arme oude bedelaarster beklaagt     M-D^3
386	erkennen < bekennen     M-D^3
389	vernam < hoorde     M-D^3
394	heel aangenaam < aangenaam     M-D^3
396	belet < belet toch     M-D^3
396-397	ergert, Frits zyn hart te zien verharden, < verdriet doet te zien dat Frits zijn hart verhardt     M-D^3 verdriet doet te ontwaren dat Frits zyn hart verhardt     D^4
397	was dan hy, < was     M-D^3
400	de jongen < hij     M-D^3 [De hierna volgende presentatie van ‘de vragen van Frits’ uit het manuscript wijkt af van de gebruikelijke wijze van presenteren. Gebruikelijk zou zijn dat de genoemde siglen opeenvolgende stadia van de tekstgeschiedenis aanduiden. In dit geval echter komt de passage in haar geheel voor in M. In M zijn verschillende lagen aanwijsbaar. Per onderdeel van de passage is d.m.v. de siglen aangegeven in welke laag het desbetreffende onderdeel voorkomt dan wel geschrapt is.]
402-403	dol maakt. Het is aandoenlyk < dol maakt. In plaats van aantenemen wat de Schrift zegt, - en dat behoort men toch te doen, want het staat in de Schrift zelve dat men geloovig moet wezen, - doet hij allerlei vragen: ‘Wat was licht vóór er zon was? - Had die Melchizedek het ware geloof? - Wat zou er gebeurd zijn als Eva dien appel niet gegeten had? - Is mijn broêrtje verdoemd omdat hij voor den doop stierf? - Waar was de policie, toen Petrus Ananias en Saffirah liet doodvallen? -          M Droeg Jezus kousen, en had hij een’ tulband op? - Hoe hoog is hij opgevaren voor hij aan den rand kwam van onze atmospheer, en waarheen ging hij verder? - Waarom was hij brutaal tegen zijne moeder toen deze hem zocht?          M^a

[p. 397]

 

[geschrapt]

 

Is er een proces geweest over de waarde van die varkens die in het

 

water werden gejaagd? - Waartoe dienden die varkens in een land

 

waar zwijnevleesch verboden is? - Hoe maakte men het met de

 

nalatenschappen van de menschen die opstonden uit hunne graven?

 

- Waarom moest Ezechiel vuiligheid eten? - Wat is de bezigheid

 

van een opperwezen, bij volmaakte natuurwetten? - Waarom werd

 

het menschdom eerst gered, vierduizend jaren na de Schepping? -

 

Waarom laat God toe, dat velen die redding afwijzen? - Waarom

 

heeft de duivel magt als hij door Christus overwonnen is? - Was

 

Konstantijn de groote niet een gemeene moordenaar? - Van waar

 

komt het dat vele eeuwen na Christus niet zoo beschaafd waren als

 

de eeuw van Augustus? - Waarom sluiten wij onze huizen in een

 

land dat christelijk is, en waar dus geene dieven zijn? - Waarom

 

was David een man naar Gods hart? - Waarom mogten de

 

Israelieten goud en zilver medenemen dat aan de Egyptenaren

 

behoorde? Waarom is Jezus een zoon David's, als Jozef die van

 

David afstamde, zijn vader niet was? - Hoe weten wij dat God

 

groot is, als wij Hem niet begrijpen? - Was Judith eene fatsoenlijke

 

vrouw? - Hoe kwam Noach aan een paar ijsbeeren voor de ark? -

 

Van waar kwamen de menschen die Kaïn niet mogten doodslaan? -

 

Wat gebeurt er als twee geloovigen tegen elkaêr inbidden? -’

 

Wat gebeurt er als twee geloovigen tegen elkaêr in bidden? -’

 

En zoo al voort! Gij begrijpt hoe Wawelaar, doordrongen van

 

liefde tot de waarheid die het Leven is, droefheid gevoelt bij zulke

 

verbodene nasporingen. Het is aandoenlijk

 

En zoo al voort! Gij begrijpt hoe Wawelaar, doordrongen van

 

liefde tot de Waarheid die het Leven is, droefheid gevoelt bij zulke

 

verbodene nasporingen. Het is aandoenlijk

403-404	op 't gevoel tracht te werken < tracht te werken op het gevoel     M-D^3 op het gevoel tracht te werken     D^4
404	telkens < telkens weêr     M
405-406	van zyn gemoed aantoonen...'t komt < aantoonen van zijn gemoed. 't Komt     M-D^3 van zyn gemoed aantoonen. 't Komt     D^4
410	hem, toch < toch          M hem toch     D^1-D^3
421	op-nieuw < weder     M-D^3
423-424	zooeven. ‘Maar, ging hy voort, kunt gy < zoo even) kunt gij          M^a1 zoo even) Kunt gij          M^a2 zoo even). Kunt gij          D^1-D^2d zoo even.) Kunt gij          D^3 zoo-even. [einde regel] ‘Maar, ging hy voort, kunt gy     D^4

[p. 398]

425	zult gerekend worden < wordt gerekend     M-D^3
427	begon te lachen < lachte     M-D^3
427-428	wat naar lachen geleek, te bespeuren < te bespeuren wat naar lagchen geleek     M-D^3 wat naar lachen geleek te bespeuren     D^4
428	van myn < mijner     M-D^4
431	Och, lezer < Maar     M-D^3
434	de zaken < die zaken     M-D^3
436	zelf heeft < heeft zelf     M-D^3
439	omdat < wijl     M-D^4
442	daarginder. Dat is Gods wil zoo!’ < dáár.’     M-D^3
443	doorzicht < inzigt     M^a1 doorzigt     M^a2-D^3
449	doorgronden < naspeuren     M-D^3
451	millioen < millioenen     M-D^4
451	is < zijn     M-D^4
453	de vele anderen < anderen     M-D^3
453	deze < die     M-D^3
453	dit < dat     M-D^3
454	millioen < millioenen     M-D^4
455	dit < dat     M-D^3
455	niet duidelyk < niet     M-D^3
456	dit < dat     M-D^3
457	weg? Om < weg, en     M-D^3
458	te volharden < vast te staan     M-D^4
458	Heet het < Staat er     M

[p. 399]

458	niet daarom < niet dáárom in de Schrift     M daarom niet          D^1-D^4
459-460	't zwarte goedje < het volk     M-D^3
468-469	hebben. Nu, ik < hebben, ik     M hebben: ik     D^1-D^3
469	had < heb     M-D^3
469	terstond < dadelijk     M-D^3
469-470	is, want ik < is, ik     M^a1 is: ik     M^a2 is; ik     D^1-D^3
471	manteltje < dun manteltje     M-D^4
471	van zwarte zyde om < om van zwarte zijde     M-D^3
474	en < hij     M-D^3
474	alsof* < of     M
477	is zonder < is, zonder     M-D^3 is en zonder     D^4
477	een wip < wip     M-D^4
478	nog < nog iets     M-D^3 nog wat     D^4
479	dit < dat     M-D^3
480	mag hen < mag     M
484	de rechtvaardigheid van God < Gods regtvaardigheid     M-D^3
488	voor < over     M-D^3
489	erkennen < bekennen     M-D^3
489	zeer opzie < opzie     M-D^3
492	dat < dit     D^4
493	kan ik wel begrypen < begrijp     M^a* begrijp ik     M^b-D^3

[p. 400]

493-495	't is my onverklaarbaar dat mannen van jaren zulke zotheden zonder walg aanhooren < dat mannen van jaren zulke zotheden zonder walg aanhooren is mij onverklaarbaar          M-D^2d dat mannen van jaren zulke zotheden zonder walg aanhooren, is mij onverklaarbaar          D^3
495	den aanstaanden < aanstaanden     M^a den aanstaanden     M^b
497	van dien Saïdjah te hooren < te hooren van dien Saïdjah     M-D^3
500	wezen zal < is     M-D^3
500	Zoodra < Als     M-D^3
500	wat < iets M-D^3
501	van 't < van het     M-D^3 van     D^4
503-504	Om de zaken goed te beoordeelen, moet men < Men moet om de zaken goed te beoordeelen,     M Men moet, om de zaken goed te beoordeelen,     D^1-D^3 Om de zaken goed te beoordeelen moet men     D^4
505-506	met myn vrouw 't Mauritshuis bezocht. Ik < het Mauritshuis bezocht met mijne vrouw; ik     M het Mauritshuis bezocht met mijne vrouw: ik     D^1-D^3 met myn vrouw het Mauritshuis bezocht. Ik     D^4
506	ben daar < ben     M-D^3
508	samen < te zamen M-D^3
513	over die ontevredenheid het myne gezegd. Ik < het mijne gezegd over die ontevredenheid, en ik     M-D^3
515-516	de man < hij     M-D^3
517	terstond < dadelijk     M-D^3
520	Wanneer < Als     M-D^4
522	het mensch < zij     M-D^3
525	Dit < Dat     M-D^3
528	wat < iets     M-D^3

[p. 401]

528	ook dáár < dáár ook     M-D^3
532	velen < zoo velen     M-D^3
532	en < en die     M-D^3
532	waarlyk heel < heel     M-D^3
533	dit < dat     M-D^3
536	dat < dit     D^4