Werken. Deel III

[p. 96]

* VIII. Heiliging van den maaltijd *

* A. Matigheid *

Voert-meer, alse ghi comt ten reeftere met uwen susteren, soe spreect uwe benedictie na uwe ghewoente. Ende al hebdi groten hongher ende lost ter spysen ende ten drancke, hoedt u van overate. Want gulsicheit es wortele ende oerspronc alre zonden; want daer-uut wast traecheit ende oncuyssche neyghinghe ende by-wilen oncuysche werke, <ende>¹⁾ daer-na menichfuldicheit der zonden. Adam onse eerste vader en hadde gheenen hongher; nochtans wart hi becort van gulsicheiden, ende brac dat ghebot ons heren ende viel in dootsonden, ende wy alle met hem. Maer cristus, die <gods sone>²⁾, die hadde hongher, ende hi waert oec becort, ende verwan den viant, ende sprac aldus tot onser leeringhen: ‘Die mensche en leeft niet alleene inden brode, maer in yeghewelcke woorde dat daer comt uten monde gods’³⁾.

1) Add. w, K.

2) Trnsp. F.

3) Vgl. Matth. 4, 4.

* B. Lichamelijke en geestelijke honger *

Ghi weet wel dat die mensche es van twee natueren te-gadere ghevoecht: gheestelyc ende lyflyc, dat es, van zielen ende van lichame. Die lyflycke natuere wert ghevoedt met lyf<li>ker⁴⁾ spysen, ende de gheestelycke natuere met gheestelycker spysen. Die lyflycke hongher es verganckelyc, ende die spyse ghebrekelyc, ende dat leven stervelyc. Maer de gheestelycke hongher dat es karitate, godlycke minne, <die es ewech>⁵⁾; die spise es leven; dat leven es salich ende glorioes: gheëenicht met gode te sine. Die lyflycke spise die ghereyden wy selve ochte ander menschen. Maer die gheestelycke spyse die heeft ons god <selve berydet>⁶⁾ inder eewicheit. Ende waer gheestelycke hongher es, daer es altoes eewighe spise bereedt. Maer daer lyflyc hongher es, daer es dicwile armoede ende groot ghebrec. Ende hier-omme, die

4) G, w, D, K.

5) Add. w, K; aeierna est sur.

6) G, w, D, K; trnsp. F.

[p. 97]

gheestelycken hongher ende dorst heeft, hi wert altoes ghespyst van gode, ende hi leeft vore gode in graciën. Maer die lyflycke hongher alleene heeft, hi es doot vore gode, want syn leven en es anders niet dan beestelyc. Ende hier-omme, die wile dat ghi uwe lyflycke nootdorft neemt, soe verheft uwe ghemoede vore dat aenschyn ons heeren. Ende sidt ter tafelen met cristus ende met den inghelen ende met den heilighen bi uwen susteren, ende ontfaet die gaven ende die gherechten die uut gode vloeyen: soe werdi ghespyst ende ghevoedt naden inwindighen mensche met eewigher spysen. Ende alzoe leefdi gode. Sterft der werelt ende leeft gode, <ende>¹⁾ soect ende smaect die dinghe die hier-boven <syn>²⁾, dat es eeweghe spise die u cristus bereet heeft.

1) Add. G, w, D, K.

2) Add. G, w, D, K.

* C. Wijze versterving *

Syt onbecommert met u-zelven, ende neemt nootdorft uws lichamen alsoe alst god versiet. En soect noch smaec noch lost noch gherief, maer laedt³⁾ u grove spise ghenoeghen ende dat den anderen overblyft, eest alsoe dat ghyt van natueren vermoecht. Syt besceeden⁴⁾ ende wys, ende merct uwe complexie ende uwe natuere, wies⁵⁾ ghy nootdorstich syt ende wies ghi ontberen moecht. Want gheefdi uwen lichame te vele boven sine noot, soe stercti⁶⁾ uwen vyant; ende gheefdi hem te luttel, soe bederfdi uwen knecht, daer ghi gode mede dienen soudt.

3) Laat.

4) Heb geest van oordeel.

5) Wes.

6) Sterkt ge.

* D. Het voorbeeld der woestijnvaders en ordestichters *

Siet ane die outvadere die hier voermaels inde woestine laghen. Si aten haer broot met ghewichten, ende sy droncken water met maten; soe sere minden si abstinencie, darven⁷⁾ ende nauwe nootdorst. Nochtan waren si liberael ende milde den-ghenen die <bi>⁸⁾ hem waren ende alle den gasten die tot

7) Derven.

8) Add. G, w, D, K.

[p. 98]

hem quamen. Men vindt¹⁾ oec van den-ghenen die oordenen stich[s]ten²⁾, ende regulen dichden³⁾, ende daerna⁴⁾ leefden, alse Augustinus, Franciscus, Benedictus⁵⁾. Dese waren hem-selven hart⁶⁾ ende swaer, sober ende ghemate, ende van nauwer noodorft. Maer si waren haren broederen, ende den-gheenen die bi hem waren, saechte ende ghenadich, ende ute-vloeyende melde⁷⁾ in allen dinghen dies si behoefden.

1) Vindt het.

2) Stichtten.

3) Dichteden = opstelden.

4) Daarnaar.

5) Augustinus, benedictus, bernardus, franciscus en dominicus w. Id. K met trnsp.

6) Hard.

7) Milde.

* E. Ontaarding in de huidige kloosters *

Dit leven ende dese regule ventmen noch ghescreven inden boeken, maer inder herten ende inden werken eest bi-na al vergaen. Want abde ende abdisse, ende de prelate der heiligher kercken, in wat state van relegiën dat si syn, si leven al-meest, dat⁸⁾ schynt⁹⁾, na heerheit ende na lost hoors lichamen, met groter familiën¹⁰⁾ ende met groten cost¹¹⁾, als oft si inde werelt waren. Men vendt in alle religiën, ende al-meest in alle cloesteren, rycke ende arme als inde werelt. De prelate, moneke, nonnen, sustere ende broedere, ende al dat rycke es in gheestelycken state, die sluten hare cameren, ende eeten ende drincken dies hem ghelust. Men moet hem des avens vraghen wat si des anderdaghes eten ende drincken willen, ende hoement hem ghereeden sal. Ic en spreke niet op de-ghene die siec syn, cranc ende out; ochte alsoe teeder syn van natueren, dat si die grove spise niet en vermoghen¹²⁾. Maer ic mein alle de-ghene die den vleesche leven, ende hem-selven onoordelyc¹³⁾ minnen ende hare gherief. Die syn alle hart ende onghenadich, vrec ende onghemeine van hem-selven ende van al dien dat si hebben ochte vercrighen moghen. Dese ghelycken wel den rycken man daer onse here af spreect in sinte lucas evangelie¹⁴⁾. Die was ghecleet met purpurre ende met byssen; ende hi adt

8) Dat het = voor zoover het, naar het.

9) Er uit ziet.

10) Dienstpersoneel; hier misschien: dischgenooten.

11) Vertering.

12) Verdragen.

13) Onordelyc.

14) Vgl. Luc. 16, 19 vv.

[p. 99]

ende dranc alle daghe verweendelyc; ende hi en gaf niemene niet¹⁾, noch oec den armen lazaruse die vore sine porte lach. Alsoe sidt nu dat arme convent inden reeftere vore der rycker porten. Maer men en gheeft hen niet meer dan si hebben moeten. Ende al riepen si datment inden hemel horen mochte, men gave hem niet een ey ochte eenen halven harinc meer dan si pleghen te hebbene. Nochtan moeten si dicwile vasten, ende den last draghen, nacht ende dach, van singhene ende van lesene. Ende hier-omme, eest dat si zyn ghehoorsam ende verduldich, ende volstaende in oordenen ende in regulen <tote-der>²⁾ doot, si werden ghevoert van den ingelen met lazarusse in abrahams schoot. Maer die rycke vrecke die hem dat ghemeyne goet appropriëren, ende daer-<ave>³⁾ leven na lost ende na ghenuechte haers lichamen, si werden begraven met den rycken man inder hellen gront. Ende inder berrender vlammen selen si begheren eenen dropel waters op haer tonge, ende die en wert hem nemmer-mere.

1) Niets.

2) G, w, D, K; tot inde F.

3) G, w, D, K; na F.

* F. Besluit *

Ende hier-omme, syt sober, [ende]⁴⁾ wel gheoordent ende ghemate; swighende, ende ghenoechsam⁵⁾ in spise ende in drancke; ende verheft u herte te gode, die wile dat ghi uwe noetdorft neemt. Ende daer-na spreect uwe gracie met uwen susteren na⁶⁾ uwe ghewoenheit, ende danct ende loeft gode van allen goede. Ende bidt hem vore die-ghene daert ave comen es. Ende bidt hem oec dat hi u vergheve uwe onbesceydenheit⁷⁾, ochte⁸⁾ ghi yet te vele ochte te luttel ghenomen hebt: dat hi u dies ghenadich sy.

4) Om. G, w, D.

5) Met weinig tevreden.

6) Naar.

7) Onverstand.

8) Indien.