Kalliope in de Nederlanden

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: VGB NED 26 0401

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van de twee delen van Kalliope in de Nederlanden. Het Renaissancistisch-klassicistische epos van 1550 tot 1850 van W.A.P. Smit. Het eerste deel dateert uit 1975, het tweede uit 1983. Een gepland derde deel is nooit verschenen.

 

redactionele ingrepen

Aan het begin van elk deel is een kop tussen vierkante haken toegevoegd.

Deel I:

p. 40, 771, 775: in deze digitale versie kunnen accolades niet verspreid over meerdere regels weergegeven worden. Daarom zijn ze hier met de bijbehorende tekst herhaald.

p. 714, 715: in het origineel staan de teksten ‘François Halma,’ en ‘Willem vande Water,’ boven elkaar tussen accolades afgedrukt. In deze digitale versie is dat weergegeven als ‘François Halma, / Willem vande Water,’.

p. 715: in het origineel staan de teksten ‘t'Amsteld.’ en ‘t'Utrecht.’ boven elkaar afgedrukt. In deze digitale versie is dat weergegeven als ‘t'Amsteld. / t'Utrecht.’.

p. 770-775: de tabellen op deze pagina's lopen door van de linker- op de rechterpagina. Aangezien twee pagina's in deze digitale versie niet naast elkaar weergegeven kunnen worden, wordt op de rechterpagina steeds de eerste kolom van de linkerpagina herhaald.

Deel II:

p. 17: in het origineel staan de teksten ‘Hermannus Ribbius’ en ‘Adriaan Moetjens’ boven elkaar tussen accolades afgedrukt. In deze digitale versie is dat weergegeven als ‘Hermannus Ribbius / Adriaan Moetjens’.

p. 499-505, 509: in het origineel is de regelnummering van een aantal citaten op deze bladzijden abusievelijk een regel naar beneden opgeschoven. In deze digitale versie is dat gecorrigeerd.

p. 731: in het origineel staan de teksten ‘Te Middelburg,’, ‘Willem Abrahams.’, ‘en te Amsterdam,’ en ‘G. Warnars.’ boven elkaar tussen accolades afgedrukt. In deze digitale versie is dat weergegeven als ‘Te Middelburg, / Willem Abrahams. / en te Amsterdam, / G. Warnars.’.

p. 828-837: de tabellen op deze pagina's lopen door van de linker- op de rechterpagina. Aangezien twee pagina's in deze digitale versie niet naast elkaar weergegeven kunnen worden, wordt op de rechterpagina steeds de eerste kolom van de linkerpagina herhaald.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (Deel I: p. VI, VIII, 2, 208, 210, 768, 776 en 778; Deel II: p. IV, 2, 12, 202, 204, 410, 598, 600, 826, 838, 840 en 872) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[Deel I]
[pagina I]

Kalliope in de Nederlanden

 

[pagina II]

NEERLANDICA TRAIECTINA

opgericht in 1954 door prof. dr. C.B. van Haeringen en prof. dr. W.A.P. Smit

Bijdragen van het Instituut De Vooys voor Nederlandse taal- en letterkunde aan de Rijks-universiteit te Utrecht

onder redactie van prof. dr. B. van den Berg, prof. dr. W.P. Gerritsen en prof. dr. A.L. Sötemann

1	dr. C.M. Geerars, Hubert Korneliszoon Poot
2	dr. C.A. Zaalberg, ‘Das Buch Extasis’ van Jan van der Noot
3	Jan van der Noot, The Olympia Epics (edited by C.A. Zaalberg)
4	dr. B.J. Uijlings, Praat op heterdaad
5	dr. H.F.A. van der Lubbe o.f.m., Woordvolgorde in het Nederlands
6	dr. W. Drop, Verbeelding en historie
7	dr. A.C. Crena de Iongh, G.C. van Santen's Lichte Wigger en Snappende Siitgen
8	dr. S.J. Lenselink, De Nederlandse psalmberijmingen van de Souterliedekens tot Datheen
9	dr. L. Koelmans, Teken en klank bij Michiel de Ruyter
10	dr. J.J. Lub o.e.s.a., Sinte Augustijns Hantboec
11	prof. dr. C.B. van Haeringen, Gramarie
12	dr. C.J.J. van Schaik, Balthazar Huydecoper
13	dr. W.P. Gerritsen, Die wrake van Ragisel
14	dr. T. van Veen, Utrecht tussen Oost en West
15	dr. H.P.A. van Eijk, Mededelingsvormen bij Arthur van Schendel
16	dr. C. Blokland, Willem Sluiter 1627-1673
17	dr. S.F. Witstein, Funeraire poëzie in de Nederlandse Renaissance
18	dr. S.A.P.J.H. Iansen, Verkenningen in Matthijs Casteleins Const van Rhetoriken
19	dr. P.E.L. Verkuyl, Battista Guarini's il pastor fido in de Nederlandse dramatische literatuur
20	dr. W. van den Berg, De ontwikkeling van de term ‘romantisch’ en zijn varianten in Nederland tot 1840
21	dr. A.M. Duinhoven, Bijdragen tot reconstructie van de Karel ende Elegast, deel 1
22	prof. dr. W.A.P. Smit, Kalliope in de Nederlanden, deel 1

 

[pagina III]

W.A.P. SMIT

Kalliope in de Nederlanden

Het Renaissancistisch-klassicistische epos van 1550 tot 1850

EERSTE DEEL

I. Prolegomena

II. Opkomend tij (1550-1700)

1975 VAN GORCUM & COMP. B.V. - ASSEN

 

[pagina IV]

© 1975 Koninklijke Van Gorcum & Comp. B.V., Assen

Uit deze uitgave mag niets worden gereproduceerd d.m.v. boekdruk, foto-offset, fotocopie, microfilm of welk ander medium dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever

De uitgave van dit werk is mogelijk gemaakt door een subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Zuiver-Wetenschappelijk Onderzoek Z.W.O.

ISBN 90 232 1258 4

Layout en druk: Van Gorcum, Assen

 

[pagina V]

Voor mijn Vrouw, die in zorgende liefde over mij waakt en daardoor dit boek mogelijk maakte

 

[pagina IX]

Inhoud

Woord vooraf

XIII

 

AFDELING I: PROLEGOMENA

hoofdstuk i. inleiding en verantwoording
1.	‘Kalliope in de Nederlanden’		3
2.	De bewondering voor het epos: theorie		3
3.	De bewondering voor het epos: praktijk		6
4.	Imitatio en ratio in het epos		8
5.	Het epos en de literatuur-historie		11
6.	Een vicieuse cirkel		38
7.	Terra incognita		45
8.	Afbakening van het terrein		48
9.	Terminologie en methode		53
10.	De bomen en het bos		60
hoofdstuk ii. de westeuropese context
1.	Inleiding		62
2.	Italië		62
	Gerusalemme liberata	67-71
3.	Portugal		72
	Os Lusiadas	73-77
4.	Spanje		77
5.	Frankrijk		82
	La Henriade	95-100
6.	Engeland		100
	Paradise lost	110-122
7.	Duitsland		122
	Der Messias	125-136
hoofdstuk iii. regels voor het epos
1.	Ter inleiding		138
2.	Vossius over het epos		140
3.	Tasso over het epos		148

 

 

[pagina X]

4.	De ‘doctrine classique’ over het epos	154
5.	Nederlandse stemmen over het epos	165
	Antonides van der Goes	166-168
	Frans de Haes	168-173
	Jan Daniël Macquet I	173-175
	Jan Daniël Macquet II	175-180
	Rhijnvis Feith	180-190
	J.A. de Chalmot	190-194
	Johannes Kinker	194-201
	B.H. Lulofs	201-206

 

AFDELING II: OPKOMEND TIJ (1550-1700)

hoofdstuk iv. het bos in vogelvlucht
1.	Inleiding	211
2.	De bomen uit de rederijkerstijd (1550-1615)	212
3.	De boomloze vlakte tussen 1615 en 1645	215
4.	Het bos-complex van 1645 tot 1665	233
5.	De ‘Vlakte met boom’ (1665-1700)	241
6.	Van het bos naar de bomen	246
hoofdstuk v. de rederijkersvertalingen van vergilius en homerus
1.	De vertaal-trant van Renaissancisten en Klassicisten	247
2.	Van Ghistele's vertaling van de ‘Aeneis’	252
3.	Coornhert's vertaling van de ‘Odyssee’	272
4.	Van Mander's vertaling van de ‘Ilias’	295
5.	De aanvulling van B.D. op Coornhert's ‘Dolinghe’	316
6.	De aanvulling van I.G.H. op Coornhert's ‘Dolinghe’	324
hoofdstuk vi. vertaling van de ‘pharsalia’ door hendrik storm
1.	Een ‘toevallige’ bijdrage	332
2.	De ‘Pharsalia’ van Lucanus	334
3.	Het voor- en bijwerk van 1617	336
4.	‘De eerste ses bovcken’ van 1617	343
5.	Het voor- en bijwerk van 1620	350
6.	De volledige vertaling van 1620	360
7.	Samenvatting en conclusie	362
hoofdstuk vii. vondel's ‘verovering van grol’ als aanloop naar een oorspronkelijk epos
1.	‘Slechts een zang’	364
2.	Analyse en commentaar	368

 

 

[pagina XI]

3.	Vondel's voorbeeld	378
4.	Conclusie	384
hoofdstuk viii. vondel's vertalingen van de ‘aeneis’
1.	De uitgaven	386
2.	Het pionierswerk van Verdenius en Geerts	389
3.	Achtergronden van de proza-vertaling	393
4.	De Opdracht van de proza-vertaling	398
5.	De ‘Aeneis’ in proza	402
6.	Achtergronden van de ‘Ondergang van Troje’	413
7.	Het voorwerk van de ‘Ondergang van Troje’	420
8.	Achtergronden van de Vergilius-in-verzen	425
9.	De Opdracht van de Vergilius-in-verzen: ‘Parnasloof’	429
10.	De ‘Aeneis’ in verzen	435
11.	Conclusie	441
hoofdstuk ix. de epen van lambert van bos
1.	De auteur en de uitgaven	445
2.	De vertaling van de ‘Thebais’	448
3.	De ‘Belgias’	456
4.	De ‘Mauritias’	472
5.	De ‘Batavias of Batavische Aeneas’	484
6.	De ‘Britannias’	513
7.	Balans en besluit	526
hoofdstuk x. de ‘orlando’ en de ‘gerusalemme’ in het nederlands
1.	Oók de ‘Orlando’	529
2.	De ‘Orlando’-vertaling van Everaert Syceram	530
3.	De ‘Orlando’-vertaling van J.J. Schipper	543
4.	Olivier van den Tempel: ‘Tassoos Vierde Gezangh’	555
5.	De ‘Gerusalemme’-vertaling van J. Dullaart	559
6.	Besluit	570
hoofdstuk xi. homerus in proza
1.	Inleiding	573
2.	G.V.S.: ‘De dooling van Ulisses’	574
3.	J.H. Glazemaker: ‘De Iliaden van Homerus’	583
4.	Besluit	592
hoofdstuk xii. de ‘aeneis’-vertalingen naast die van vondel
1.	Hausse in Vergilius	594
2.	Matthijs van de Merwede contra Vondel	595

 

 

[pagina XII]

3.	De ‘Aeneis’-vertaling van Jacob Westerbaen	601
4.	De ‘Aeneis’-vertaling van Roeland van Engelen	611
5.	De ‘Aeneis’-vertaling van Dirck Doncker	623
6.	Besluit	634
hoofdstuk xiii. vondel's ‘joannes de boetgezant’
1.	De ‘Joannes’ in zijn context	637
2.	De uitgaven	641
3.	Inhouds-overzicht	643
4.	De studies van Maximilianus en Pretorius	660
5.	De bronnen van de ‘Joannes’	665
6.	Het voor- en nawerk	666
7.	‘Begrepen in zes boecken’	670
8.	Dubbele propositio: twee epen	673
9.	Interpretatie en zinduiding	677
10.	Conclusie en evaluatie	683
hoofdstuk xiv. de peripheer-epische gedichten van pieter rabus
1.	De auteur en de betrokken gedichten	688
2.	‘De Kruis-held’	690
3.	‘Verlost Britanje’	697
4.	Ten besluite	704
hoofdstuk xv. rotgans' ‘wilhem de derde’
1.	De auteur en zijn heldendicht	706
2.	De uitgaven	714
3.	Het voorwerk	717
4.	Inhouds-overzicht	724
5.	De ‘Wilhem’ als epos	748
6.	De ‘Wilhem’ als poëzie	757
7.	Conclusie	760
hoofdstuk xvi. terugblik en slotsom		763
chronologische lijst van de nederlandse epen tussen 1550 en 1700		769
literatuurlijst			779
registers
A.	Personen	791
B.	Titels	807

 

 

[Deel II]
[pagina I]

Kalliope in de Nederlanden

 

[pagina II]

NEERLANDICA TRAIECTINA

opgericht in 1954 door prof. dr. C.B. van Haeringen en prof. dr. W.A.P. Smit

Bijdragen van het Instituut De Vooys voor Nederlandse taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit te Utrecht onder redactie van prof. dr. W.P. Gerritsen, prof. dr. A.L. Sötemann en prof. dr. H.J. Verkuyl

1 dr. C.M. Geerars, Hubert Korneliszoon Poot

2 dr. C.A. Zaalerg, ‘Das Buch Extasis’ van Jan van der Noot

3 Jan van der Noot, The Olympia Epics (edited by C.A. Zaalberg)

4 dr. B.J. Uijlings, Praat op heterdaad

5 dr. H.F.A. van der Lubbe o.f.m., Woordvolgorde in het Nederlands

6 dr. W. Drop, Verbeelding en historie

7 dr. A.C. Crena de Iongh, G.C. van Santen's Lichte Wigger en Snappende Siitgen

8 dr. S.J. Lenselink, De Nederlandse psalmberijmingen van de Souterliedekens tot Datheen

9 dr. L. Koelmans, Teken en klank bij Michiel de Ruyter

10 dr. J.J. Lub o.e.s.a., Sinte augustijns Hantboec

11 prof. dr. C.B. van Haeringen, Gramarie

12 dr. C.J.J. van Schaik, Balthazar Huydecoper

13 dr. W.P. Gerritsen, Die wrake van Ragisel

14 dr. T. van Veen, Utrecht tussen Oost en West

15 dr. H.P.A. van Eijk, Mededelingsvormen bij Arthur van Schendel

16 dr. C. Blokland, Willem Sluiter 1627-1673

17 dr. S.F. Witstein, Funeraire poëzie in de Nederlandse Renaissance

18 dr. S.A.P.J.H. Iansen, Verkenningen in Matthijs Casteleins Const vana Rhetoriken

19 dr. P.E.L. Verkuyl, Battista Guarini's il pastor fido in de Nederlandse dramatische literatuur

20 dr. W. van den Berg, De ontwikkeling van de term ‘romantisch’ en zijn varianten in Nederland tot 1840

21 dr. A.M. Duinhoven, Bijdragen tot reconstructie van de Karel ende Elegast, deel I

 

[pagina III]

22 prof. dr. W.A.P. Smit, Kalliope in de Nederlandse, deel I

23 dr. H. Postma, Marsmans ‘Verzen’

24 dr. P.C.A. van Putte, Heijmen Dullaert

25 dr. L.H. Mosheuvel, Een Roosvenster

26 dr. K. de Graaf, Flandrijs

27 dr. A.M. Duinhoven, Bijdragen tot reconstructie van de Karel ende Elegast, deel II

28 prof. dr. W.A.P. Smit, Kalliope in de Nederlanden, deel II

De delen 1 t/m 22 werden gepubliceerd door uitgeverij Van Gorcum, Assen en zijn voorzover nog voorradig, aldaar verkrijgbaar. De serie wordt vanaf deel 23 voortgezet door Wolters-Noordhoff bv en Bouma's Boekhuis bv, Groningen

 

[pagina V]

W.A.P. SMIT

Kalliope in de Nederlanden

Het Renaissancistisch-klassicistische epos van 1550 tot 1850

TWEEDE DEEL

III. Hoogwater (1700-1780)

WOLTERS-NOORDHOFF/BOUMA'S BOEKHUIS B.V.

GRONINGEN 1983

 

[pagina VI]

De uitgave van dit werk is mogelijk gemaakt door een subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Zuiver-Wetenschappelijk Onderzoek (Z.W.O.)

Copyright © 1983 Wolters-Noordhoff bv Groningen, The Netherlands.

Copyright © 1983 Bouma's Boekhuis bv Groningen, The Netherlands.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the prior written permission of the publisher.

ISBN 90 6243 034 1

Zet-, druk- en bindwerk: B.V. De Handelsdrukkerij van 1874, Leeuwarden

 

[pagina VII]

Inhoud

Woord vooraf			XVII
AFDELING III: HOOGWATER (1700-1780)
hoofdstuk i. het bos in vogelvlucht
	1.	Inleiding	3
	2.	De vier perioden	4
	3.	Een herdruk uit 1651 in 1720	6
	4.	Justus van Effen en Baeto	8
Eerste periode (1700-1727)
hoofdstuk ii. ‘les avantures de télémaque’ in nederlands proza (1700; 1715; 1720)
	1.	‘Avantures’ van de Franse tekst	13
	2.	De vertaling van D. Ghys	17
	3.	De vertaling van Isaäk Verburg
		a. De uitgave van 1715	27
		b. De uitgave van 1720	33
		c. De latere drukken	40
	4.	Drie ‘vertalingen’	41
hoofdstuk iii. ‘de kruisheld’ van jan van hoogstraten (1712)
	1.	Opmerkingen vooraf	43
	2.	De uitgaven	46
	3.	De ontstaansgeschiedenis en de ruzie om de uitgave	50
	4.	Wat Hoogstraten kreeg en wat hij ermee deed	56
	5.	Inhoud en structuur	63
	6.	Conclusie	76
hoofdstuk iv. de bijbelse epen van joan de haes (1714; 1723)
	1.	Het proefschrift van H.M.J. van Galen	78

 

 

[pagina VIII]

	2.	De auteur en de uitgaven van zijn epiek	80
	3.	‘Judas de Verrader’	83
	4.	‘Jonas de Boetgezant’	98
	5.	Conclusie	114
hoofdstuk v. het epische werk van koenraet droste (1716; 1719; 1721)
	1.	De auteur	116
	2.	De uitgaven van zijn episch werk	118
	3.	‘Het leven van de Koning en Propheet David’	119
	4.	Het voorbeeld van de Homerus-bewerkingen	133
	5.	De bewerking van de Odyssea	135
	6.	De bewerking van de Ilias	141
	7.	Conclusie	146
hoofdstuk vi. de evangeliën-harmonie van dirk smout (1723)
	1.	De auteur	147
	2.	De uitgave	148
	3.	Het voorwerk	149
	4.	De bronnen	151
	5.	De Harmonie in verzen	155
	6.	Conclusie	167
hoofdstuk vii. de bijbel-epen van govert klinkhamer (1725; 1740)
	1.	De auteur en zijn werk	169
	2.	De uitgaven van de Bijbel-epen	173
	3.	Het voorwerk van ‘De Kruisgezant’	174
	4.	‘De Kruisgezant, of het leeven van den Apostel Petrus’	178
	5.	Problemen om de ‘Elisa’	185
	6.	‘Het leven van den Propheet Elisa’	188
	7.	Samenvatting en conclusie	193
hoofdstuk viii. resumé van de eerste periode
	1.	Ter inleiding	196
	2.	Het profane epos	196
	3.	Het Bijbelse epos	197
Tweede periode (1728-1743)
hoofdstuk ix. ‘abraham de aartsvader’ van arnold hoogvliet (1728)
	1.	Inleiding	205

 

 

[pagina IX]

	2.	De auteur	206
	3.	De uitgaven	210
	4.	Inhouds-overzicht	217
	5.	Voorberecht en bronnen	226
	6.	Vier beschouwingen over de ‘Abraham’	232
	7.	Het merveilleux in de ‘Abraham’	238
	8.	De ‘Abraham’ als epos	248
	9.	De ‘Abraham’ als poëzie	255
	10.	Conclusie	259
hoofdstuk x. de eerste vertalingen van ‘paradise lost’ (1728; 1730)
	1.	‘Milton in Holland’	261
	2.	De vertaling van Jacobus van Zanten	265
	3.	De vertaling van Paludanus	279
	4.	Receptie en invloed	287
hoofdstuk xi. nawerking van de eerste periode (1730; 1740; 1743)
	1.	Onderstroom	291
	2.	‘Jona de Profeet’ van L. Steversloot	292
	3.	‘Israëls Koning David’ van A. van Cattenburgh	296
hoofdstuk xii. feitama's ‘telemachus’ (1733)
	1.	De auteur en zijn uitgangspunt	301
	2.	De uitgaven	304
	3.	Het voorwerk van 1733	305
	4.	De tekst van 1733	312
	5.	Het voorwerk van 1763	319
	6.	De tekst van 1763	320
hoofdstuk xiii. ‘israëls baälfegorsdienst’ van dirk smits (1737)
	1.	De auteur	326
	2.	De uitgaven	328
	3.	De stof en de bronnen	328
	4.	Vondel op de achtergrond	332
	5.	Het voorwerk	334
	6.	Inhouds-overzicht	336
	7.	Israëls Baälfegorsdienst als epos	342
	8.	Israëls Baälfegorsdienst als poëzie	346
	9.	Conclusie	348

 

 

[pagina X]

hoofdstuk xiv. willem van haren's ‘gevallen van friso’ (1741)
	1.	De dichter en zijn kijk op het epos	349
	2.	De uitgaven	350
	3.	Inhouds-overzicht	352
	4.	Secundaire literatuur	358
	5.	Geschiedenis van de eerste druk	361
	6.	De bronnen	364
	7.	Het voorwerk van 1741	369
	8.	De tekst van 1741	370
	9.	Geschiedenis van de tweede druk	379
	10.	‘De Heer Clement’	382
	11.	Het voorwerk van 1758	386
	12.	De tekst van 1758	388
	13.	Conclusie	391
hoofdstuk xv. de ‘verloren zoon’ van frans de haes (1743)
	1.	De auteur	393
	2.	De uitgaven	394
	3.	Het voorwerk	395
	4.	Inhouds-overzicht	395
	5.	Strekking en achtergrond	399
	6.	Karakteristiek en evaluatie	401
	7.	Conclusie	404
hoofdstuk xvi. resumé van de tweede periode
	1.	Algemeen	405
	2.	Het Bijbelse epos	405
	3.	Het profane epos	407
Derde periode (1744 -1766)
hoofdstuk xvii. de contemporaine vertalingen van de henriade (1744; 1753)
	1.	Opmerkingen vooraf	411
	2.	De vertaling van Govert Klinkhamer	413
	3.	De vertaling van Feitama	421
	4.	Nawoord	428
hoofdstuk xviii. een zuidnederlandse proza-vertaling van de ‘aeneis’ (1747)
	1.	Externe gegevens	429

 

 

[pagina XI]

	2.	Het voor- en bijwerk	430
	3.	De vertaling	431
hoofdstuk xix. de ‘gideon’ van frans van steenwijk (1748)
	1.	De auteur en zijn epos	436
	2.	De uitgave	438
	3.	Het voorwerk	438
	4.	Inhouds-overzicht	440
	5.	Relatie tot de ‘Abraham’ en de ‘Henriade’	446
	6.	Kritiek op punten	450
	7.	Conclusie	454
hoofdstuk xx. duim en snakenburg in de marge van het bijbelse epos (1752? 1753)
	1.	Inleiding	455
	2.	Frederik Duim: ‘Jakob den Aartsvader’	455
	3.	Hendrik Snakenburg: ‘Het leven van Jozef’	461
	4.	Conclusie	467
hoofdstuk xxi. ‘de godvrucht op den troon’ van jan maan (daniël in de leeuwenkuil) (1753)
	1.	De auteur en zijn Bijbel-epiek	468
	2.	De uitgave	469
	3.	Het voorwerk	469
	4.	Inhouds-overzicht	471
	5.	De manier van epopiseren	472
	6.	Evaluatie	477
hoofdstuk xxii. ‘willem de iv.’ van m.g. van der werken (1756)
	1.	Opmerkelijkheden	479
	2.	De schrijfster	480
	3.	De uitgave	482
	4.	Het voorwerk	482
	5.	Inhouds-overzicht	483
	6.	‘Willem de IV.’ als epos	487
	7.	‘Willem de IV.’ als poëzie	492
	8.	Besluit	493
hoofdstuk xxiii. de eerste vertaling van ‘der tod abels’ (1761)
	1.	De gang van zaken	495

 

 

[pagina XII]

	2.	‘Der Tod Abels’	495
	3.	De Franse vertaling van Huber	500
	4.	De Nederlandse vertaling	503
	5.	Conclusie	506
hoofdstuk xxiv. de bijbel-epen van jordaan en sels (1762; 1765)
	1.	Inleiding	508
	2.	Jordaan's ‘De lydende en verheerlykte Heiland’	508
	3.	De ‘Salomon’ van W .H. Sels	519
hoofdstuk xxv. de bijbelse epen van anna van der horst (1764; 1769)
	1.	Ter inleiding	532
	2.	Anna van der Horst	533
	3.	‘De gevallen van Ruth’	539
	4.	‘Debora’	549
	5.	Besluit	559
hoofdstuk xxvi. ‘de val van adam’ door carolus vlieg (1765)
	1.	De auteur	561
	2.	De uitgave	562
	3.	De Opdracht en ‘De bekeering van Saulus’	562
	4.	Inhouds-overzicht	564
	5.	Conclusie en evaluatie	569
hoofdstuk xxvii. de ‘hiöb’ en de ‘zoografia’ van jan lagendaal (1766; 1773)
	1.	De auteur en zijn epen	571
	2.	‘Hiöb: de geestelyke Palmboom’	571
	3.	Petite histoire van de ‘Zoografia’	581
	4.	‘Zoografia’	584
	5.	Besluit	591
hoofdstuk xxviii. resumé van de derde periode
	1.	Inleidende opmerkingen	592
	2.	Het Bijbelse epos	592
	3.	Het profane epos	595
	4.	De vertalingen	596
	5.	Vragen voor de toekomst	596

 

 

[pagina XIII]

Vierde periode (1767-1780)
hoofdstuk xxix. de ‘david’ van lucretia wilhelmina van merken (1767)
	1.	Opmerking vooraf	601
	2.	De dichteres	601
	3.	De uitgaven	603
	4.	Het voorwerk	605
	5.	Het epos	607
	6.	Een pamflet tegen de ‘David’	617
hoofdstuk xxx. michiel de swaen: ‘het leven en de dood van jesus christus’ (1767)
	1.	Ter inleiding	621
	2.	De dichter	621
	3.	De uitgave	622
	4.	Het werk als geheel	623
	5.	De onderbouw als verschijningsvorm van het Bijbel-epos	626
	6.	Besluit	633
hoofdstuk xxxi. ‘het leven van den aartsvader joseph’ door jurriaan wesselsz. (1769)
	1.	De auteur	634
	2.	De uitgave	635
	3.	Het voorwerk	635
	4.	De tekst	637
	5.	Conclusie	641
hoofdstuk xxxii. de ‘mozes’ van nikolaes versteeg (1771)
	1.	De dichter	642
	2.	De uitgave	642
	3.	Het voorwerk	643
	4.	De bronnen	645
	5.	Navolging van Hoogvliet	647
	6.	Inhouds-overzicht	651
	7.	Evaluatie	654
	8.	Besluit	657
hoofdstuk xxxiii. ‘de geusen’ van onno zwier van haren (1771)
	1.	De problem en	658
	2.	De dichter	659

 

 

[pagina XIV]

	3.	De uitgaven	661
	4.	Het proefschrift van Stakenburg	667
	5.	Inhouds-overzicht	669
	6.	Bronnen en invloeden	675
	7.	Uitbreiding en tekstbewerking na 1771	678
	8.	Strofe en vers	679
	9.	‘Aan het Vaderland’	683
	10.	Het genre van ‘De Geusen’	689
	11.	Besluit	695
hoofdstuk xxxiv. adriaen van der vliet: ‘de spanjaerdt binnen rotterdam’ (1772)
	1.	De dichter	697
	2.	De uitgaven	698
	3.	Inhouds-overzicht	699
	4.	De bronnen	702
	5.	Kenschets en evaluatie	703
	6.	Invloed van ‘De Geusen’?	705
hoofdstuk xxxv. de ‘klaudius civilis’ van frans van steenwijk (1774)
	1.	De dichter en zijn onderwerp	707
	2.	De uitgave en zijn onderwerp	709
	3.	Omvang en exordium	709
	4.	Inhouds-overzicht	711
	5.	De bronnen	716
	6.	De eigen vindingen	719
	7.	Invloeden	722
	8.	Evaluatie	725
	9.	Besluit	728
hoofdstuk xxxvi. de lusiade in het nederlands (1777)
	1.	Inleiding	730
	2.	De uitgave	731
	3.	De Franse bron	731
	4.	Het voorwerk van Stoppendaal	734
	5.	De Nederlandse vertaling	736
	6.	Besluit	739

 

 

[pagina XV]

hoofdstuk xxxvii. ‘de eerste waereld’ van jan macquet (1779)
	1.	De dichter	740
	2.	De uitgave	741
	3.	Inhouds-overzicht	741
	4.	Macquet en zijn voorbeelden	747
	5.	Evaluatie	752
	6.	Besluit	755
hoofdstuk xxxviii. de ‘germanicus’ van lucretia wilhelmina van merken (1779)
	1.	Ter inleiding	757
	2.	De uitgave	757
	3.	Het voorwerk	758
	4.	De stof en de bronnen	759
	5.	Tegenhanger van de ‘Klaudius Civilis’	761
	6.	Inhouds-overzicht	764
	7.	De ‘Germanicus’ als epos	767
	8.	De ‘Germanicus’ als poëzie	771
	9.	Conclusie	773
hoofdstuk xxxix. de vaderlandse epen van johannes nomsz (1779; 1789)
	1.	Ter inleiding	775
	2.	De dichter	776
	3.	De uitgaven	777
	4.	Het voorwerk van ‘Willem de Eerste’	780
	5.	‘Willem de Eerste’	781
	6.	Het voorwerk van ‘Maurits van Nassau’	791
	7.	‘Maurits van Nassau’	794
	8.	Een vergelijking tot besluit	802
hoofdstuk xl. de bijbelhistorie van jozef de wolf (1780)
	1.	Niet zonder aarzeling	804
	2.	De dichter	805
	3.	De uitgave	805
	4.	‘Historie van het oud Testament’	806
	5.	‘Historie van het nieuw Testament’	809
	6.	Conclusie	812

 

 

[pagina XVI]

hoofdstuk xli. resumé van de vierde periode
	1.	Ordening	813
	2.	Zuidnederlandse publikaties	813
	3.	Incidentele verschijningen	814
	4.	De groep Bijbel-epen	814
	5.	De groep profane epen	815
	6.	Aanvullende opmerkingen	817
hoofdstuk xlii. een blik terug en een blik vooruit			820
chronologische lijst van de nederlandse epen tussen 1700 en 1780			827
literatuurlijst			839
registers
	A.	Personen	845
	B.	Titels	862