Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

2000. Schobbejak,

d.i. een schurk³⁾, een deugniet, in welken zin dit woord ook in den vorm schobjak sedert de 17^de eeuw bij ons bekend is; zie o.a. de klucht van Drooghe Goosen (1651), bl. 10: Ick seghje noch iens schobbejack packt jou van hier; Snorp. II, 21: Smoddermuyl die Kacketeyn was van de Schobbejacken; J.S. Colm, Malle Jan Tots boertige vryery

3) Van het wkw. schurken, dat met een k-formans staat naast schuren, evenals bijv. snorken naast snorren, en vele andere; vgl. schobbert (Halma, 470; Twee W.B. 172; Ppl. 55) van schobben, schurken (Hoeufft, 522)? zie Tijdschr. X, 23; vooral XVI, 175 vlgg.; Franck-v. Wijk, 605.

[p. 239]

(anno 1617), bl. 8; d'Enchuyser Ybocken, bl. 185 (schobjak); Kale Uitrechtse Edelm. bl. 46 (anno 1698, bl. 46: schobjak); Halma, 570; enz.¹⁾. Het woord is hoogstwaarschijnlijk in de Duitsch-Slavische grenslanden gevormd van schobbe (vgl. n^o. 1965) met een in het Slavisch zeer gewoon achtervoegsel -ak, dat in die streken ook wel achter Duitsche woorden gevoegd wordt²⁾. Ook in Zuid-Nederland is het bekend (ook in den zin van korte kiel), evenals in het hd., waar het onder zeer vele vormen, als schubjack, schobbjack, schuwejack, schobiack, schuwiak, enz. Een afgeleid adjectief schobbejakkig vindt men in Menschenw. 297; een ww. schobbejakken, uitschelden voor schobbejak komt in de 17^de eeuw voor (Ndl. Wdb. XIV, 736).

1) In Noord-Holland verstaat men onder een schobbejak een wanhavenig lediglooper (Bouman, 93), een schooier, afgeleid van schooien, gaan, achter lande gaan, landloopen, bedelen; zie Van Helten, Proeven, 75 vlgg.

2) Schuchardt, Slawo-Deutsches und Slawo-Italienisches, Graz, 1885, bl. 87. Zie Noord en Zuid XXI, 323; Grimm IX, 1818 en vgl. De Jager, Frequ. I, 578, waar het woord verklaard wordt als iemand, die zich in zijn jak scheukt, schobt; Vercoullie, 273 denkt aan jak, persoon; Kluge⁷, 414: schubjack, der sich wie ein lausichter Bettler in der Jacke schubbet. Hetzelfde achtervoegsel schuilt wellicht in ons zwijnjak (o.a. Persl. 99), nd. swienjack, poolsch swiniak, zwijnenhoeder. Een poolsch woord als pijak = zuiplap, van pi (= drink!) kon licht aanleiding geven tot de gedachte aan een samenstelling met jak (D. Wortf. X, 47). Zie n^o. 440.