Wie niet ziet is blind

[p. 59]

Een tragisch geval

Niet iedere dag is men getuige van een onalledaagse verschijning op de sintelbaan.

Het was zomer.

Buitenstaanders bogen de hoge heggen uiteen, om vooral niets te missen. Waarschijnlijk hadden ze geen benul, wat er eventueel te missen zou zijn.

Het was zomer.

Maar het weer was niet zodanig, dat iedereen met opgestroopte mouwen rondliep. Er bestond weinig gevaar dat de gluurders de huid van hun armen aan het door de heggen meanderende prikkeldraad zouden ophalen, met kans op bloeduitstortingen. De heggen waren geplant op verzoek van de aktieve leden. Vroeger was een hek van wijdmazig gaas voldoende geweest. Integendeel: niet voldoende geweest. Anders zouden we niet om heggen gevraagd hebben. Het duurde vier jaar, voordat het dagelijks bestuur met voorstanders van heggen geïnfiltreerd was en ons voorstel met de kleinst mogelijke meerderheid werd aangenomen. Dat we niet in onze konsentratie gestoord wilden worden was ons goed recht. Ik persoonlijk ging niet gebukt onder het benauwende gevoel, dat door ongeloofwaardige verhalen nieuwsgierig geworden familieleden wel eens naar de werkelijkheid zouden kunnen komen kijken, ongehinderd, op de training. Zelfoverschatting, geboren uit minderwaardigheidsgevoelens, vraagt om een degelijke bescherming. Maar het was ook gewoon slecht voor de konsentratie.

Onze atletiekvereniging Kracht in Training heeft nog nooit (sinds 1918) een atleet of atlete van enig niveau voortgebracht. Vreemd eigenlijk -

Een onalledaagse verschijning op de sintelbaan. De atleten die bezig waren met hun training (opvallend veel), sprintjes sprongen alsof er een stuk elastiek aan het uiteinde van hun wervelkolom bevestigd was, kogels wogen, met hun diverse ledematen om zich heen sloegen, staakten hun oefeningen. Hardloopsters met zware borsten zijn ondingen. Een windmachine op een sintelbaan is geen alledaagse verschijning. Hossende borsten onder de dunne witte shirts, met het embleem van Kracht in Training, een rode stip, daar omheen het ovaal van zestien letters, op

[p. 60]

tepelhoogte, zijn in geen enkel opzicht opwindend, laat staan sexy.

Eén uitzondering: Madeleine die pro forma verspringt en nooit een beha draagt. Maar het gaat over Nonnekes.

En over de windmachine van Nonnekes.

Filmopname was een mogelijkheid, geen waarschijnlijkheid, omdat er geen filmapparatuur aanwezig was. Een verborgen kamera. Dat was een mogelijkheid. Er Hepen een paar meisjes rond die buiten het veld toch nog wel in de middenklasse zouden kunnen vallen, wanneer ze zich behoorlijk optutten. Madeleine was niet aanwezig. Trouwens, Nonnekes had daar toch geen oog voor.

Slechts één man in een overall, op zijn onderlip een koude peuk geplakt, de wind speelde met vette pieken haar, de technicus, lag op zijn knieën de machine te aanbidden. De windmachine stond achter de startblokken opgesteld. Vermoedelijk een belangrijk rekwisiet uit Nonnekes' dromen van de laatste tijd, ik ken dat, uitgemergelde handen in een gele woestijn, de zon een straalkacheltje, de vrouw bijna binnen handbereik; nee, niet bij Nonnekes, het water binnen handbereik, de reusachtige vinnen van de grijnzende machine, wakker schrikken met een gehemelte van schuurpapier -

Nonnekes dronk nooit een slok bier, helemaal geen alkohol.

Man, neem nou toch een slokkie.

Ik lust het niet, ik kan er wel tegen, ik lust het gewoon niet, ik houd niet van bitter.

Man, stel je niet zo aan, je hebt het nog nooit geprobeerd.

O jawel.

Op een verjaardag, voor de grap, kleine jongen, vies gezicht, gierende ouders, zie je wel, jongen, begin er maar nooit aan.

Meisjes, een prik voor onze Non!

De verenigingsfeestjes waren een hoogtepunt uit het verenigingsjaar.

Een straffe wind speelde met de toppen van de populieren. Ze kregen nauwelijks de tijd om terug te zwiepen. Nonnekes had natuurlijk op de zomer gerekend.

Uit de ramen van de gevangenissen, die de sintelbaan insluiten en hem inderdaad iets landschappelijks geven, hingen ook nieuwsgierigen. Hun aandacht was getrokken door de talloze nieuwsgierigen beneden. Het is mogelijk, dat de nieuwsgierigen beneden en de nieuwsgierigen boven dezelfde nieuwsgierigen

[p. 61]

waren, maar natuurlijk niet gelijktijdig. Ook zij wisten van niets. En hadden geen toegang tot de sintelbaan.

Volwassenen 50 cent

Kinderen militairen invaliden 25 cent

Maar het was geen wedstrijd.

Een windmachine?

Heeft zeker de een of andere gek de honderdduizend gewonnen.

De geïsoleerde hoofden deden de heggen op een lange rij gekamoefleerde schandpalen lijken. Nieuwsgierig Boontje komt om zijn loontje. Alleen wij wisten wat er gaande was. Wanneer Nonnekes het niet aan al zijn kennissen had verteld. Dat was een mogelijkheid. Maar zoveel kennissen kon Nonnekes niet bezitten.

Al een Week werd er op de vereniging vrijwel over niets anders gesproken. Dat had Nonnekes in elk geval bereikt. En (op mijn aandringen) een ironische handdruk van Madeleine. Nonnekes, het was bekend geworden, zou tot het uiterste gaan.

Nonnekes!

Nijdig hoofdschudden van de kale trainer, een schatrijke ex-industrieel zonder werk, al vele jaren, overtollig vet. Plotseling kon hij met een driftig gebaar zijn sigarenkwastje tegen de grond smijten, zodat de vonken opstoven. Op de tegels voor het nieuwe klubhuis kun je de bruinzwarte vlekken van vertrapte sigarenpeuken tellen.

Daar heb zelfs ik nog geen behoefte aan gehad.

Een foto van Nonnekes stond nog op geen enkele sportpagina. Een foto van Nonnekes stond zelfs nog nooit onder het plaatselijke nieuws van de plaatselijke krant, onder het wijknieuws van de wijkkrant, tussen onbetekenende hengelaars die hun visakte en het toeval een kanjer aan de haak hadden gespeeld, van de haak in hun handen, van hun handen in de handen van de amateur-opzetter die het beest verknoeide, tussen slagers, die een minderjarig hoertje uit de Plomp hadden gered en oude dametjes die een tehuis voor zwerfkatten en -geiten hadden geopend. Een enkele keer stond de naam van Nonnekes (meestal met drukfout) in een uitslagenkolom van onderlinge of plaatselijke wedstrijden, maar dan slechts op de derde plaats, wanneer de zesde deelnemer een enkel had verstuikt, de vijfde een oude-van-dagen was en de vierde deelnemer moeilijkheden kreeg

[p. 62]

met het elastiek van zijn broek.

De enige keer dat hij klubkampioen werd staakten de kranten toevallig.

Aanvankelijk had Nonnekes zich op de tienkamp willen toeleggen.

Opgewonden stemmen richtten aller aandacht op de in- en uitgang van het klubhuis. Men wist om wie het ging. Wie nog in de kantine was om een gevulde koek te kopen of om te gekscheren met de dochter van de terreinknecht die de gevulde koeken verkocht kwam naar buiten. De ogen in de onbeweeglijke hoofden tussen de heggen draaiden in de richting van Nonnekes.

Het nieuwe klubhuis van tomatenrode bakstenen hadden we aan de voetbalpool te danken, volgens de trainer die er behoorlijk wat geld tegenaan gesmeten moet hebben.

Nonnekes droeg, zoals gewoonlijk, een slobberig trainingspak. Hij had een badhanddoek van de bonnetjes om zijn nek geknoopt. Hij maakte geen kniebuigingen en -heffingen.

Niemand in onze bescheiden en door tegenslagen geteisterde vereniging heeft zich volgens mij ooit aan de tienkamp gewaagd. Nonnekes heeft het geprobeerd. Zijn verloofde van toen was getuige van zijn afgang. Waarschijnlijk een kollegaatje van kantoor.

Schat, je moet toch iets zien te bereiken, probeer eens hogerop te komen, ook al is het maar een hobby, het zou toch geweldig zijn, als we naar de Europese Kampioenschappen kunnen, heus, zoveel goede tienkampers hebben we hier in Nederland niet - Maar -

Nonnekes, onopvallende verschijning, kortgeknipt haar bij het stoppelveld af, kippeborst, kippig zonder bril, liep een beetje krom, had pezige haarloze beentjes van een man van veertig, was stellig niet eerzuchtig, werd gedwongen eerzuchtig te worden. Wat een verloofde al niet kan veroorzaken. Hij speelde zijn rol met een dosis realistisch aandoende overtuiging.

Natuurlijk haal je het, lieverd -

Zoals te verwachten was geweest schoot Nonnekes op de technische nummers hopeloos tekort. Hij werd weliswaar klubkampioen tienkamp, omdat hij de enige tienkamper van de vereniging was. Maar bij de provinciale kampioenschappen bijvoorbeeld werd hij laatste met een achterstand van 693 punten op nummer voorlaatst, een 42-jarige Duitser die uit zijn vereniging vlak over de grens ‘Leib und Leben’ gedeserteerd was.

[p. 63]

Dat was in 1958.

Nondeju!

Het niet onvriendelijke, wel gespannen gezicht van Nonnekes bewolkte. Het was zomer. Hij had omhoog gekeken. Nog niet eens een natte vinger in de lucht gestoken. Na een verlegen aarzeling, alsof hij de waarheid niet onder ogen durfde te zien, had hij naar de toppen van de populieren gekeken. Nondeju. Uit de toppen van de populieren moest hij afleiden dat hij een straffe wind tegen zou hebben. Zijn wenkbrauwen zakten af. Het kon onmogelijk als een verrassing voor hem komen. Vanzelfsprekend had hij de laatste dagen halsreikend naar de weersverwachtingen uitgezien. Met name naar de windrichting. De wind blies al zeker veertien dagen uit dezelfde richting. Het moest lukken. De wind moest draaien. Ieder uur aan de transistor. Hilariteit op kantoor. Ben je bang dat je opsporing wordt verzocht? Hij hoopte op een wonder. Begrijpelijk. Men zegt dat de wonderen de wereld nog niet uit zijn -

Toen Nonnekes zich na zijn eerste grote nederlaag (zijn verloofde bleef niet eens op hem wachten) stond af te douchen, kwam de trainer (zonder sigaar) naast hem onder de douche staan. Het oude klubhuis had een doucheruimte met drie douches, zonder tussenschotten. Ze stamden uit de tijd dat er niets boven sportieve jongenslichamen ging. De vanzelfsprekendheid, waarmee de trainer zijn naakte lichaam aan zijn blikken blootstelde, ik ken dat, maakte Nonnekes nog bevangener, ik zag het, hij durfde de trainer nauwelijks aan te kijken.

Nonnekes! bulkte hij terwijl hij neuspiepend zijn kwabbige borsten inzeepte. Je hebt kwaliteiten, Nonnekes!

Nonnekes bloosde. Drukte zich met zijn rug tegen de koude tegeltjes van de achterwand aan, opdat hun lichamen elkaar niet toevallig zouden beroeren.

Kom nou toch onder de straal staan, kerel, of ben je soms bang voor water?

En de trainer legde hem haarfijn uit dat zijn zwakke punt de technische nummers waren. Geen armspieren. Een loper. De raad om zich op de loopnummers toe te leggen sloeg Nonnekes, allang blij, niet in de wind. Ik vermoed dat zijn verloofde hem toen nog niet definitief de bons had gegeven.

Nonnekes pakt de pot met stroop uit de kast. Zet hem midden op de met twee servetjes gedekte tafel. Hé zeg, heb je niks anders op brood? Maar stroop is toch lekker en gezond. Maar wel

[p. 64]

de pest voor je tanden. Ik heb ook hagelslag. Gekleurde of chokolade? Chokolade. En Nonnekes zet de pot met stroop weer terug in de kast. Pakt het geribbelde sierpotje met chokoladehagelslag. Nou, je hoeft voor mij de stroop niet weg te zetten, hoor, jij kunt rustig stroop nemen. Ik kan het me voorstellen.

Nonnekes deelt haar mee dat hij zich voortaan op de 1500 meter zal gaan specialiseren.

Vijftienhonderd? Waarom zo kort?

De trainer had hem de raad gegeven om -

Onzin, schat, jij hebt de lange afstand in je benen zitten, waarom zou je het dan op de vijftienhonderd proberen, zelfs vrouwen lopen de vijftienhonderd -

En Nonnekes gooide gedurende ongeveer tweeënhalf jaar al zijn krachten tegen de tienduizend meter aan, daarna tegen de vijfduizend, de drieduizend steeple-chase. Het enige, dat zijn inspanningen hem opleverden, was een bijnaam: het snuivende paard. Zeg maar gerust, het krakende karkas! galmde Madeleine giererend, zodat de hele feestzaal het kon horen. Ik had gezegd dat ze Nonnekes eens uit zijn hoekje moest proberen te porren. Voor de lol.

Geen verloofde meer, Non?

Nauwelijks antwoord.

Toen had ze met veelbetekenende blikken naar ons, naar de ingewijden, zijn hand vastgepakt. Zijn hand had ze op haar buik gelegd. Nonnekes had zijn hand niet teruggetrokken.

Kan ik u iets aanbieden? had hij gevraagd.

Kan ik u iets aanbieden! Zelfs Madeleine, onze seksbom, wist met de houding van Nonnekes eigenlijk geen raad. Op de een of andere manier dwong hij toch bewondering af. Ik ben er niet zeker van of Madeleine niet een keer met hem naar bed is geweest. Al kan ik het me moeilijk voorstellen.

Nonnekes ging door. Nonnekes spaarde. Een windmachine huren kost waarschijnlijk iets meer dan een habbekrats.

Het was natuurlijk een grote teleurstelling voor hem dat hij tijdens de race de harde wind pal tegen zou hebben. Maar een baan kan niet eenvoudig omgekeerd worden. En de windmachine, inklusief technicus, die nu met het meisje van de gevulde koeken stond te gekscheren, was voor één dag gehuurd, vertelde de trainer die het allemaal zeer vermakelijk vond. De race kon niet uitgesteld worden. In elk geval kon de waarheid niet uitgesteld worden. De race van de waarheid.

[p. 65]

Nonnekes trok langzaam zijn trainingspak uit, aarzelend, alsof hij er niets onder aanhad. In zijn tweede pijp bleef hij hangen, zodat hij even als een aangeschoten hinkstapspringer in het rond huppelde. Het leek of men hem uitweek. Geen schouder bood hem steun aan. Gelukkig kwam hij weer op zijn beide benen terecht. Langs omwegen begaf hij zich naar de startblokken. De handdoek deponeerde hij kwasi-nonchalant op een toevallig voorbijkomend struikje. Een knikje naar de plaats waar wij met de vier chronometers zaten die het oordeel zouden uitspreken. Ik kan me voorstellen dat het een obsessie voor hem werd. Dat hij op kantoor zijn plichten verzaakte en geen promotie maakte zoals de anderen. Dromen van levensgrote chronometers, de wijzers draaien waanzinnig snel in het rond, springen sekonden over.

De vijftienhonderd sloeg hij over. Na de achthonderd meter kwam de vierhonderd meter. Na de vierhonderd meter kwam de tweehonderd meter. En nog altijd geen foto van Nonnekes in de krant.

Jongen, sprak de trainer bemoedigend olijk, neem het nou maar van mij aan, je hebt je roeping gemist, ik heb het je meteen al gezegd, de honderd meter, daar ligt jouw toekomst, je bent een geboren sprintertje.

Klopje op de schouder. Maar achter zijn rug trok de trainer bekken.

Nonnekes slaagde er niet in om beneden de elf seconden te komen. Dat was werkelijk niet slecht. Het wereldrekord ligt slechts één sekonde lager. En wat is nou één sekonde. Zijn naam verscheen steeds vaker in de pers. Maar niet als kop. Behalve het klubrekord werd er geen rekord gebroken. Geen foto. Alsof hij iets moest bewijzen. Korter kon het niet. Behalve indoor. En tachtig meter horden. Maar Nonnekes was geen springer.

Ik had voor een fotograaf gezorgd, uit medelijden, een vriend, zo maar, om hem wat moed te geven. Toen Nonnekes hem in het oog kreeg begon zijn gezicht te stralen.

Hij maakte zich klaar voor de start.

Hij stak zijn hand op naar de trainer.

De windmachine werd aangezet. Zijn haren woeien naar voren. Het zat erin. Al moest er dan kunst en vliegwerk aan te pas komen. Het zou niet erkend worden. Wat gaf het. Spikes in de startblokken. Vingertoppen op de baan. Wachten tot de tegenwind minder werd. Een schreeuw naar de starter. De starter

[p. 66]

startte. Even te vroeg weg. Als een pijl uit een boog. Nonnekes had een behoorlijke stijl -

Alle vier de stopwatches werden op 10.9 ingedrukt.

Als hij geen tegenwind had gehad zou het misschien 10.7 geworden zijn.

(amsterdam 1968)