Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640 (1929)

Informatie terzijde

Titelpagina van De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640
Afbeelding van De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640Toon afbeelding van titelpagina van De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (7.89 MB)

ebook (6.82 MB)

XML (2.97 MB)

tekstbestand






Genre

poëzie
drama

Subgenre

verzameld werk
gedichten / dichtbundel
tragedie/treurspel


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

(1929)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende
[pagina 815]
[p. 815]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten

Het tweede bedryf

REY VAN PRIESTEREN. GABAONNERS.
Rey:
 
Ghy Gabaonners quaemt noit zoo van pas als nu,
190[regelnummer]
Op 't Koningklijck ontbod. de Koning wacht naer u.Ga naar voetnoot190
Gabaonners:
 
Wat antwoord heeft de Vorst op zijn verzoeck gekregen?
Rey:
 
'T waer kunst dit juist te raen. deze antwoord word verzwegen.Ga naar voetnoot192
Gabaonners:
 
Is 't een geheimenis, die niemant riecken magh?Ga naar voetnoot193
Rey:
 
Het zy dan wat het wil, 't is anders als het plagh.Ga naar voetnoot194
Gabaonners:
195[regelnummer]
D'omstandigheid heeft dick't verborgen aengewezen.Ga naar voetnoot195
Rey:
 
Der heeren boecken zijn te doncker om te lezen.Ga naar voetnoot196
Gabaonners:
 
Zoo vraeghen wy vergeefs naer uitkomste, en bescheed?
Rey:
 
Met recht vergeefs. waerom? ghy vraeght meer als men weet.Ga naar voetnoot198
Gabaonners:
 
Zoo kan men uit uw' mond geen wisse tijding krijgen?
Rey:
200[regelnummer]
Al wat verborgen is, dat moet men wel verzwijgen.
Gabaonners:
 
Zoo meld ons nu alleen het geen u zy bekent.
Rey:
 
Zoo 't spreecken veiligh zy?
Gabaonners:
 
Hier is geen mensch ontrent.Ga naar voetnoot202
[pagina 816]
[p. 816]
Rey:
 
d'Aertspriester met den Vorst trad met versaeghde sinnen,Ga naar voetnoot203
 
Daer in 't Levijtsch gewelf ons goude CherubinnenGa naar voetnoot204
205[regelnummer]
Met heldre vleugelen de Bondkist met haer' schat,Ga naar voetnoot205
 
Als steene tafelen, het manne in 't gulden vatGa naar voetnoot206
 
Aärons Mandelstaf en Moses wetboeck deckten,Ga naar voetnoot207
 
Of den genadetroon, waer over zy zich streckten.Ga naar voetnoot208
 
d'Aertspriester stond en bad. de Koning volghde hem.
210[regelnummer]
De wedergalm verried des bidders schelle stem.Ga naar voetnoot210
 
Onzichtbre zon, die straelt van aller heemlen hemelenGa naar voetnoot211
 
In d'aerdsche duisternis, waer in d'aerdwormen wemelen,
 
En kruipen in het stof, waer van zy zijn gemaeckt
 
Zoo bros, dat alles smelt wat al te stout genaecktGa naar voetnoot214
215[regelnummer]
Uw onbegrypelijck onendigh eeuwigh wezen,
 
En Godheid, waer voor zelfs de zeven Englen vreezen,Ga naar voetnoot216
 
En tsidderen, daer zy, gebogen en bereit,
 
Gehoorzaemen den last der oppermajesteit:Ga naar voetnoot218
 
Uw huisvriend Moses dorst zich nauwelix vertrouwenGa naar voetnoot219
220[regelnummer]
Uw Godheid met een' blick van achter eens t'aenschouwen;
 
En wy vermetelen, zoo menighmael besmet,
 
Door 't overtreên van 't perk der donderende wet,Ga naar voetnoot222
 
Bestaen uw voetschabel en zetel noch te naderen,Ga naar voetnoot223
 
Daer ghy u zetten woud, tot troost en heil der Vaderen,
225[regelnummer]
En strecken hun in nood een vaste toeverlaet:
 
Wy raedeloozen gaen, o God, by u om raed,
 
En smeecken, nu bykans uit onzen aêm gekreeten,Ga naar voetnoot227
 
Door't smarten uwer roede, op Isrels rugh gesleeten:Ga naar voetnoot228
 
Erbarm u over 't volck. gedenck aen 't oud verbond,
230[regelnummer]
Be-eedight, hoogh en dier, met onvervalschten mond,Ga naar voetnoot230
 
En ley ons tot die Wel, waer uit dees drooghten vloeien;Ga naar voetnoot231
[pagina 817]
[p. 817]
 
Op dat men d'aders stoppe, en d'ackers weer aen 't bloeien,Ga naar voetnoot232
 
Wy u, al zingende, gaen offren d'eerste vrucht,
 
En met een' danckbren reuck beroocken al de lucht.Ga naar voetnoot234
Gabaonners:
235[regelnummer]
Soo worstelt men met God. dat bidden doet my hopen.
 
De kopren hemel dreunt. zijn sloten springen open.Ga naar voetnoot236
Rey:
 
'K verzeker 't u. my docht ick hoorde een groot gedruis,
 
Gelijck een storremwind, waer van het gansche huis
 
En d'aerde en wat'er was beweeghde, en loeide, en brulde.Ga naar voetnoot239
240[regelnummer]
Na'et onweer daelde een wolck, die al het huiskoor vulde,Ga naar voetnoot240
 
En zwanger van een' gloed in 't ende aen 't baeren quam.
 
Dat zette zich, gelijck drie kringen, eene vlam,Ga naar voetnoot242
 
Op bei de vleugelen der Cherubinnen neder,
 
Die kaetsten vast dien glans en weerglans heen en weder.Ga naar voetnoot244
245[regelnummer]
d'Aertspriester tsidderende, ontfing in 't aengezicht
 
En schittrend borstjuweel het weerlicht van Gods licht.Ga naar voetnoot246
 
Hy zagh'er 't schoon gesteente en zijne letters zwellenGa naar voetnoot247
 
Van helderheid, en kon hier uit 't Orakel spellen.Ga naar voetnoot248
 
Dit's al wat hy ons melde, in 't uitgaen van het koor,
250[regelnummer]
Maer hiel Gods raed by zich. de Koning ging vast voor.Ga naar voetnoot250
 
Wy letten op 't gebaer, om yet hier uit te raemen.Ga naar voetnoot251
Gabaonners:
 
Hoe droegen zich die beide, als zy te voorschijn quamen?Ga naar voetnoot252
Rey:
 
De Vorst der Priestren scheen nu ruim zoo wel gemoed,Ga naar voetnoot253
 
De Koning heel verbaest. het zy dan dat het doetGa naar voetnoot254
255[regelnummer]
Gods antwoord, of't ontzagh der Godheid, daer verscheenen;Ga naar voetnoot255
 
Hoe 't zy of niet, men heeft hem deerlijck hooren steenen.
 
Zy gingen beide, schuw van ons, aen d'eene zy,Ga naar voetnoot257
 
Bewandlen, heen en weer, de lange galery,
 
En hielden zomtijds stand, in 't midden van hun rede,
260[regelnummer]
Een yeder om het drockst. my docht, d'Aertspriester dede
[pagina 818]
[p. 818]
 
Zijn uiterste, om den Vorst t'ontvouwen's hemels zin,Ga naar voetnoot261
 
En stampt'et hem al vast met duim en vingren in.Ga naar voetnoot262
 
De Koning schudde 't hoofd, als oneens met malkanderen.Ga naar voetnoot263
 
Hoe dickwils wenschte ick wel in marmor te veranderen,
265[regelnummer]
Of stom, als een pylaer, by dit gespreck te staen:
 
Want hoe het zy, daer is wat wightighs omgegaen.Ga naar voetnoot266
 
d'Aertspriester wenckte in 't end. de Koning scheen te schroomen.
 
Gaet, sprack hy, ziet eens of ons Gabaonners komen.
 
Daer is de Koning zelf. daer koomt hy. ick ga heen.
270[regelnummer]
Hy ziet naer u. ick ga. nu spreeckt hem zelf alleen.
DAVID. GABAONNERS.
David:
 
Gods gramschap houd tot noch den hemel dicht gesloten,
 
Om Sauls moordgeslacht, en 't bloed van hem vergoten,Ga naar voetnoot272
 
Te Gabaon. zoo luid 't Orakel in Gods spraeck.
 
Dat lang vergoten bloed klaeght noch, en schreit om wraeck.
275[regelnummer]
Nu wenschte ick, datwe die, waer 't mogelijck, verzoetten,Ga naar voetnoot275
 
En vraegh u, wat ghy eischt, om 't gruwelstuck te boeten,
 
'T welck Saul heeft begaen aen 't Gabaonsch geslacht.
 
Wat eischtghe tot een' zoen? op dat, uw hart verzacht,Ga naar voetnoot278
 
Ghy 's hemels erfdeel gunt een' ongeveinsden zegen,Ga naar voetnoot279
280[regelnummer]
En God al 't land verquick met een' gewenschten regen.
Gabaonners:
 
O rechter van de Goôn, die niemants Recht verkort,Ga naar voetnoot281
 
Maer Recht spreeckt daer om hoogh, als 't hier geweigert word;
 
Die niet verblind door haet, noch omgekocht door giften,
 
Als aerdsche rechters hier, eenzydigh gaet in 't schiften;Ga naar voetnoot284
285[regelnummer]
Noch, na vier eeuwen tijds, het schenden van den eedGa naar voetnoot285
 
En 't schendigh ongelijck des vreemdelings vergeet;Ga naar voetnoot286
 
Wy dancken u, ô God, ghy geeft ons stof te zingen,
 
Dat ghy de vierschaer spant, tot troost der vreemdelingen.Ga naar voetnoot288
David:
 
Laet hooren wat ghy eischt, tot boete van die schuld.
[pagina 819]
[p. 819]
Gabaonners:
290[regelnummer]
De Koning hoore ons klaght, en neem zoo lang geduld.
David:
 
Ick zal u, klaeght vry uit, niet weigeren te hooren.
Gabaonners:
 
Zoo ras te Gabaon onze oudren quam ter ooren,
 
Hoe Josua Gods heir voerde over ons Jordaen,
 
Die als een glazen muur bleef voor de Bondkist staen;Ga naar voetnoot293-94
295[regelnummer]
Hoe 't fiere Jericho, met zijne onwinbre wallen,
 
Verschrickt van 't veldgeschrey, zoo plotseling gevallen,Ga naar voetnoot295-96
 
De stad van Ai in d'asch, de Koning met de koordGa naar voetnoot297
 
Geworght, in 't gloeiend puin der omgeplofte poort
 
Gestopt lagh, en al 't land en d'aengegrensde heerenGa naar voetnoot299
300[regelnummer]
Zich wapenden om strijd, om dit geweld te keeren;
 
Toen vonden in der yl onze ouders dezen vond,Ga naar voetnoot301
 
Tot noodweer voor den slagh, die hun te vreezen stond:
 
Zy laedden ezelen met halfgescheurde packen,Ga naar voetnoot303
 
Verschimmelt meel, en wijn, in oude leere zacken:
305[regelnummer]
De boden achter hen, met teenen door den schoen,
 
En kleedren dicht gelapt, om arghwaen te verhoên,
 
Ontmoetten zoo Gods held, en zochten hem te zoenen,Ga naar voetnoot307
 
Daer hy te Gilgal lagh, met al zijn paveljoenen.Ga naar voetnoot308
 
Doorluchtste, spraecken zy, die Moses ampt bewaert,Ga naar voetnoot309
310[regelnummer]
Wy vallen u te voet, wy kussen 't grimmigh zwaerd,
 
Van d'allersterckste hand u in de vuist gegeven,Ga naar voetnoot311
 
Tot schrick der koningen, die voor uw' aentoght beven.Ga naar voetnoot312
 
Wy weten van den Nyl, en van het roode meer,
 
En Sihon, lang gestort in 't zegenrijck geweer,Ga naar voetnoot314
315[regelnummer]
En komen u van verre ontmoeten, als uw slaeven.
 
Wy bidden u, versma toch niet dees slechte gaeven,Ga naar voetnoot316
 
Verzuurden dranck, en kost, beschimmelt, en gesleurt.Ga naar voetnoot317
 
De langkheid van de reis heeft zack en pack gescheurt.
 
Aenvaerd ons in't verbond, en wil ons niet verstooten.
320[regelnummer]
Men zwoer hier op. men nam hen aen voor bondgenooten.Ga naar voetnoot320
[pagina 820]
[p. 820]
 
En of dit stuck terstond wel klaer quam aen den dagh,Ga naar voetnoot321
 
Noch dorst Gods Held dien eed niet breecken, uit ontzagh
 
En vreeze, dat dit leed en ongeval moght baeren;
 
Maer doemde hen alleen ten dienst van Gods autaeren.Ga naar voetnoot324
325[regelnummer]
'T gerucht noch nauwelix geloopen, en verspreit,Ga naar voetnoot325
 
Ons koningsstad, van vijf gekroonden hard beleit,Ga naar voetnoot326
 
Zocht hulp by Josua, die hun op 't lijf gekomen
 
Verjoegh, en ving dees vijf, en hingze aen zoo veel boomen,
 
Na eenen zwaeren slagh, toen God dien hagel zond,Ga naar voetnoot329
330[regelnummer]
En 't licht van zon en maen een daghreis stille stond.Ga naar voetnoot330
 
Zy pooghden zedert zich gewillighlijck te quyten,
 
Gehoorzaem volck, en vorst, gedienstigh den Levyten,
 
En droegen water aen, en kloofden offerhout;
 
Tot dat de scepter werd, ter quader uur, vertrouwt
335[regelnummer]
Den dollen zoon van Kis, die godloos en verwatenGa naar voetnoot335
 
Hen overgaf ten buit zijn' woedende soldaeten,
 
En Doëg, wiens geweer noch roockte van dien moordGa naar voetnoot337
 
Der priestren, en van Nobe, erbarmelijck verstoort,Ga naar voetnoot338
 
Alleen om luttel spijze, en 't Reuzezwaerd, gegevenGa naar voetnoot339
340[regelnummer]
Zijn eige dochters troost, tot redding van zijn leven.
 
Dit had noch schijn, maer laes! wat ley men ons te last?Ga naar voetnoot341
 
De Gabaonners zijn aen Levys kindren vast.Ga naar voetnoot342
 
Zoo heer, zoo knecht. een aerd. alle eenerley gezellen,Ga naar voetnoot343
 
Die 's Konings vyand spyze en wapenen bestellen.Ga naar voetnoot344
345[regelnummer]
Wie draeght het overschot der Heidenen ontzagh?Ga naar voetnoot345
 
O dagh, dien Gabaon met Recht vervloecken magh!
 
Als 't moordgety verjaert, zoo menigh jaer verstreecken,Ga naar voetnoot347
 
Dan zoudghe, o Vorst, ons hart van hartewee zien breecken:
 
Hoe elck zijn kleeders scheurt, en God ter vierschaer daeght,Ga naar voetnoot349
350[regelnummer]
Op der vooroudren graf; zoo dat al 't landschap waeght,Ga naar voetnoot350
 
En alle vier ons steên, en heuvels klippen kuilen
 
Met naeren wedergalm nabaeuwen op dit huilen,Ga naar voetnoot352
[pagina 821]
[p. 821]
 
En kermen, en misbaer, dat ziel en lichaem krenckt.Ga naar voetnoot353
 
Gelooft zy 't hemelsch Recht, 't welck 't onrecht dus gedenckt.Ga naar voetnoot354
355[regelnummer]
Och och! dit hartewee zal 't hart noch overstulpen.Ga naar voetnoot355
David:
 
Mijn kinders, zijtghe dan met's lands bederf behulpen,Ga naar voetnoot356
 
Dat ghy den hemel dus met bittre traenen terght,Ga naar voetnoot357
 
En haelt dit slechte volck, dat noodigh dient geberght,Ga naar voetnoot358
 
Meer plaegen op den hals, en spant Gods boogh noch stijver.Ga naar voetnoot359
Gabaonners:
360[regelnummer]
Dat schelmstuck dorst hy noch verbloemen met Gods yver,Ga naar voetnoot360
 
Voor Juda, Israël, en wat men wyders zoeckt.Ga naar voetnoot361
 
Het waren Amoreen, in Moses wet vervloeckt.
 
Zy hadden Josua met schalckheid onderkropen.Ga naar voetnoot363
 
Men moght niet slechs, men most dien band des eeds ontknoopen,
365[regelnummer]
Of houwen door en door met Gods gerechte kling.
 
Het was een zaeck, daer Gods en's vorsten kroon aen hing.Ga naar voetnoot366
 
Zoo storte men ons bloed. zoo viel men in ons have.
 
Zoo trappeldenze op 't hart den onderdruckten slave.
 
Kariathiarim, Kaphira, Beëroth,
370[regelnummer]
En Gabaon, schept moed, uw moordklaght klimt voor God.Ga naar voetnoot369-370
David:
 
Waerdeert het ongelijck, en uw gelede schade,Ga naar voetnoot371
 
Doch zulx, dat ghy die straf noch mengelt met genade.Ga naar voetnoot372
 
Bespreeckt u onderling. gaet ginder aen een zy.Ga naar voetnoot373
 
Och Saul Saul, hoe veel quaeds berockent ghy!Ga naar voetnoot374
375[regelnummer]
Hoe heeft dit bloed zoo lang op uwen kop gedropen!
 
Al komt de wraeck ter sluick en sluipende aengekropen,
 
Zy koomt in 't end gewis, om hoofdsom, en verloopGa naar voetnoot377
 
Al t'effens. wat tyran had oit aen moordkost koop?Ga naar voetnoot378
 
Hoe wrockt dit op uw graf, na'et rotten van 't gebeente!Ga naar voetnoot379
380[regelnummer]
Al wat de vorst verbeurt, betaelt de goe gemeente.Ga naar voetnoot380
[pagina 822]
[p. 822]
Gabaonners:
 
Wy hebben ons beraên.
David:
 
Wat eischtge tot een' zoen?
Gabaonners:
 
'T en is, o Vorst, om goud noch zilver niet te doen.
 
Dits bloed-en halskrackeel. sta vast, het kost hier koppen.Ga naar voetnoot383
 
Dees bloedwel is met goud noch zilver niet te stoppen.Ga naar voetnoot384
David:
385[regelnummer]
Ick zal van mijnen troon afstijgen tot gebeên,
 
Voor 't uitgemergelt volck. wat heeft dit niet geleên,
 
Drie jaeren achter een? wat hebt ghy 't niet zien knagen?
 
Wat onspijs heeft het niet al raeuw in 't lijf geslaegen?Ga naar voetnoot388
 
De kaecken vallen in. 't geraemte steeckt door 't vel.
390[regelnummer]
Erbarmt u over 't flaeuwe en quynende Israël,
 
Noch tapt, ay tapt niet af van hun, die naulix leven,
 
Dit luttel bloed, dat noch in d'adren is gebleven.
Gabaonners:
 
Het volck beklaegh zich niet, 't was met dien moord verkuist,Ga naar voetnoot393
 
En loegh, om ons bederf en schennis, in zijn vuist:Ga naar voetnoot394
395[regelnummer]
Noch willen wy dees straf besnoeien, en besnyden.Ga naar voetnoot395
 
Geen mensch in Israël zal om dees bloedschuld lyden,
 
Maer Sauls godloos huis, en zijn vervloeckt geslacht.
David:
 
Ick hoopte of u zijn val een weinigh had verzacht,Ga naar voetnoot398
 
Die zulx is, datze wel dees strafheid hoort te minderen.Ga naar voetnoot399
400[regelnummer]
Verhaeltghe's vaders schuld aen kindren, en kinds kinderen?
Gabaonners:
 
Aen kinderen en kroost den vader heel gelijck,
 
Handhavers van dit stuck, aen pesten in uw Rijck.Ga naar voetnoot402
David:
 
Hoe wasch ick dan best af dees schandelijcke smette?
Gabaonners:
 
Wy willen 't hoofd, 't welck ons vermorselde, en verplette,
[pagina 823]
[p. 823]
405[regelnummer]
Al t' onrechtvaerdighlijck, zoo kneuzen, dat'er nietGa naar voetnoot405
 
Van dezen boom, ja tack noch wortel, overschiet,
 
En 't Rijck van Saul vraegh (indienze noch gelooven,Ga naar voetnoot407
 
Dat hy'er eertijds was) waer Saul zy gestoven.Ga naar voetnoot408
 
Wy willen Sauls asch gaen ziften 't fijn, en 't grof,
410[regelnummer]
En lachen, als de wind noch guichelt met zijn stof.Ga naar voetnoot410
 
De Koning levere ons nu daetlijck zeven gasten,Ga naar voetnoot411
 
Zijn zoonen, datwe hen, geworght aen zoo veel basten,Ga naar voetnoot412
 
In Sauls vaderland, voor Gabaä, eer 't licht
 
Noch dael, voor 't heilighdom, en in Gods aangezicht,
415[regelnummer]
De Bondkist, in de lucht, ten toon voor yeder hangen.
 
Zoo paeit men God en ons. zoo gaet het Recht zijn gangen.Ga naar voetnoot416
David:
 
Vertreckt een poos, en denckt uw' eisch een luttel na,Ga naar voetnoot417
 
Terwijl ick my hier op met Abjathar bera.Ga naar voetnoot418
 
Hy koomt van pas. ziet toe. wees niet te straf in 't wreecken,Ga naar voetnoot419
420[regelnummer]
Noch wet geen mes, waer meê ghy namaels word doorsteken.Ga naar voetnoot420
 
De lust van wraeck is kort, al is die zooze zou,Ga naar voetnoot421
 
En heete wraeck gaet staegh verzelt met naberouw.Ga naar voetnoot422
ABJATHAR. DAVID. BENAJAS.
Abjathar:
 
Myn Vorst, hoe luid den eisch?Ga naar voetnoot423
David:
 
Aleens gelijck ghy 't spelde.
Abjathar:
 
Ick wist wel, dat dit bloed hun by den krop opwelde,Ga naar voetnoot424
425[regelnummer]
En zy een ope wonde in hunnen boezem voên.
 
Ghy moet al 't overschot van Sauls huis verdoen.Ga naar voetnoot426
David:
 
Die stam is lang verdort, nu quynen luttel telgen.Ga naar voetnoot427
Abjathar:
 
Die moetghe met een' slagh voort knotten, en verdelgen.Ga naar voetnoot428
David:
 
Verdelgen met een' slagh? dat vonnis luid te straf.
430[regelnummer]
O edel bloed, hoe wasch ick hier mijn handen af?Ga naar voetnoot430
[pagina 824]
[p. 824]
Abjathar:
 
d'Uitvoerder van het Recht magh 't Recht niet wederspreecken,Ga naar voetnoot431
 
Maer voer het vonnis uit, zoo vlack als 't leid gestreecken.Ga naar voetnoot432
David:
 
Zoo blindeling, of hy dit vatten kan of niet?Ga naar voetnoot433
Abjathar:
 
Ja blindeling, daer God zelf oordeelt, en gebied.Ga naar voetnoot434
David:
435[regelnummer]
God heeft dit niet geboôn, noch zulck een' eisch geprezen.
Abjathar:
 
God zelf heeft u de bron der landplaege aengewezen,
 
Om 't eeuwigh klaegend bloed te paeien met dit bloed.Ga naar voetnoot437
 
Zy eischen redelijck. 't is Saul die 't ons doet.Ga naar voetnoot438
David:
 
Toen ick eens Saul zelf, mijn' vyand, die, in klippen,Ga naar voetnoot439
440[regelnummer]
Woestyne, en wildernis, my najoegh, by de slippen
 
Hadde in een hol gevat, en werd geperst zoo stijf;Ga naar voetnoot441
 
Begon my 't hart van schrick te kloppen in mijn lijf.
 
Ick deisde een poos, en sprack in 't end, tot 's mans verschooning:Ga naar voetnoot443
 
't Zy verre, dat ick my aen Gods gezalfden Koning
445[regelnummer]
Vergrype, uit bittre wraecke, en zoo mijn handen schen.
 
Ick stiet mijn volck te rugh, en broght hem tot beken.Ga naar voetnoot446
 
Oock in den wagenburgh, van 's vyands leven zeker,Ga naar voetnoot447
 
Verschoonde ick hem, vernoeght met 's Konings spiets, en beker.
 
'k Beweende zelf zijn dood, gelijck mijn eige ziel,Ga naar voetnoot449
450[regelnummer]
Toen hy op Gilboa, op zijn drie zonen, viel.Ga naar voetnoot450
 
Ick yverde van wraeck, na Sauls nederlagen,
 
Versloegh hem, die de hand hadde aen den vorst geslaegen,Ga naar voetnoot452
 
En strafte twee verraêrs, tot wraeck van Isboseth.Ga naar voetnoot453
[pagina 825]
[p. 825]
 
Zoo luttel heeft mijn hand zich door dit bloed besmet.
455[regelnummer]
Zal ick nu 't overschot met koelen bloede smooren?
Benajas:
 
'T is beter zes of acht dan duizenden verloren.
David:
 
Rampzaligh huis, wat leed ghy niet al ongevals?
Benajas:
 
Zie toe, zie toe, eer ghy al 't volck krijght aen den hals.
David:
 
Het volck is niet zoo dom, of 't zal naer reden hooren.
Benajas:
460[regelnummer]
Wanneer 't van honger raest? de buick en heeft geen ooren.Ga naar voetnoot460
David:
 
Dit stuck luid haetelijck, en maeckt mijn kroon verdacht.Ga naar voetnoot461
Benajas:
 
Om een verworpen huis?
David:
 
Een koningklijck geslacht.
Abjathar:
 
Weerspannigh tegens God?
David:
 
Die maght heeft zelf te straffen.
Abjathar:
 
God vordert dit van u. God heeft met u te schaffen.Ga naar voetnoot464
David:
465[regelnummer]
Zal ick bestaen een stuck, daer Benjamin om treur?Ga naar voetnoot465
Abjathar:
 
Heel Israël om juiche, en Juda 't hoofd opbeur.
David:
 
O Benjamin, hoe noo zou ick uw' stam verneeren.
Abjathar:
 
De staf koomt Juda toe, die zal en moet regeeren.Ga naar voetnoot468
David:
 
Regeeren op een' troon, gesticht op 's anders graf?
Abjathar:
470[regelnummer]
God zet den eenen op, en ruckt den andren af.Ga naar voetnoot470
[pagina 826]
[p. 826]
David:
 
Die opkoomt denck, hoe licht hy met het rad kan daelen.Ga naar voetnoot471
Abjathar:
 
Geen tijd kan Judaes Rijck en heerschappy bepaelen.Ga naar voetnoot472
David:
 
Genade en zedigheid bevestigh 't nieuwe Rijck.Ga naar voetnoot473
Benajas:
 
Een onderdruckte stam vergeet geen ongelijck.Ga naar voetnoot474
David:
475[regelnummer]
Wie zich vergrijpt zal dan met recht zijn misdaed boeten.
Benajas:
 
Dat altijd wrockend huis zal heimlijck leggen wroeten.Ga naar voetnoot476
David:
 
Zoo heimlijck niet, het berst of hier of ginder uit.
Benajas:
 
Een ingeborste zee word nimmermeer gestuit.Ga naar voetnoot478
David:
 
Men heeft dat bloed gestuit, toen 't maghtigh aen quam bruizen.
Abjathar:
480[regelnummer]
Na zoo veel jaeren krijghs, gevoert van bey dees huizen.
David:
 
Dat huis leit nu te vlack om weder op te staen.Ga naar voetnoot481
 
Zy zien, hoe Absolon het muiten is vergaen,
 
Met al die van mijn heir ter zijden uit durf spatten,Ga naar voetnoot483
Benajas:
 
Noch vreesde Seba niet het oproer te hervatten,Ga naar voetnoot484
485[regelnummer]
Niet steelwijs, noch met list, maer steeckende trompet.
 
Had ghy op Simei als 't billijck was, gelet,Ga naar voetnoot486
 
't En waer met Seba noit op oproer uitgekomen.
 
Die Benjaminner voelde uw slapheid, in 't betoomen
 
Van wederspannigheid. Hy daelde van dien stam,
490[regelnummer]
Waer uit dit koningklijck geslacht zijn' oirsprong nam.
 
Hy zagh hoe veel gemoên vast bitterheden broedden,Ga naar voetnoot491
[pagina 827]
[p. 827]
 
Om tegens Davids hof en Judaes stam te woeden;
 
Wat voncken onder d'asch noch smeulden meer en meer,
 
Uit zucht, die 't volleck droegh tot zijnen eersten heer,Ga naar voetnoot494
495[regelnummer]
's Mans stoutheid quam' er by, die zoo met stijve kaeckenGa naar voetnoot495
 
In doove koolen blies, dat strax, uit alle daecken,Ga naar voetnoot496
 
De lichte vlamme sloegh van d'eene in d'andre stad;
 
Een brand, waer aen uw kroon genoegh te lesschen had.Ga naar voetnoot498
David:
 
Ick hoorde 't wrevligh hoofd van Abels muuren ploffen.Ga naar voetnoot499
Benajas:
500[regelnummer]
Zoo wacht uw hoofd, en kroon. ghy mooght'er niet op sloffen.Ga naar voetnoot500
 
De hemel kaetst u toe: dies neem dien slagh nu waer.Ga naar voetnoot501
 
God geeft gelegenheid, men grijp haer voort by 't hair.Ga naar voetnoot502
 
God, om een' vasten stoel te stichten voor uwe erven,Ga naar voetnoot503
 
Zwoer zelf den val van 't hof, het welck hen moght bederven.Ga naar voetnoot504
505[regelnummer]
Hy voert zijn opzet nu door Gabaonners uit,
 
En wreeckt zich door hun wraeck: en schut ghy Gods besluit?Ga naar voetnoot506
 
God kent den aerd des volx, dees wispeltuure zielen,Ga naar voetnoot507
 
Die, als een eb, en vloed, van 't een op 't ander vielen.
 
God roept: men dreight u op te komen onverhoeds.Ga naar voetnoot509
510[regelnummer]
Men bluscht een' grooten brand met eenen emmer bloeds.
David:
 
Ick treck met wil geen eere uit schoonvaers smaed, en schande.Ga naar voetnoot511
Benajas:
 
Der Goddeloozen straf verstreckt een offerhandeGa naar voetnoot512
 
Voor God. of deze u schoon door huwelijck bestaen,Ga naar voetnoot513
 
Maeck van de nood een deughd. men ziet geen maeghschap aen,
515[regelnummer]
Daer 't koningkrijken kost. God zelf heeft u verhevenGa naar voetnoot515
 
Tot een verdaediger van veeler menschen leven.Ga naar voetnoot516
David:
 
De band van maeghschap breeckt met schrickelijcke pijn.
[pagina 828]
[p. 828]
Abjathar:
 
Zult ghy medoogender dan d'eigen vader zijn,
 
Die Jonathan, de braefste uit zijnen struick geboren,Ga naar voetnoot519
520[regelnummer]
Om 's vaders zotten eed, lichtvaerdighlijck gezworen,Ga naar voetnoot520
 
Hem onbewust, en om wat honighs opgeslickt,
 
Toen hy met schildknaeps hulpe een heir hadde opgeschickt,Ga naar voetnoot522
 
En na dien dappren slagh, zoo triomfant geslagen,
 
Veroordeelde ter dood? wat recht heeft hy te klaegen,Ga naar voetnoot524
525[regelnummer]
Die zelf zijn' lieven zoon, dien held, om 't leven braght,Ga naar voetnoot525
 
't En waer hem 't krijghsvolck dien ontweldigde met kracht?
David:
 
O God, 't en werde ons niet tot bloedschuld aengeschreven,Ga naar voetnoot527
 
Zoo wy, op uw gebod, hen mosten overgeven.
 
Ga heenen, Benajas, nu langer niet gewacht,
530[regelnummer]
Verzeker my terstond al 't koningklijck geslacht.Ga naar voetnoot530
REY VAN PRIESTEREN.
Zang:
 
Jordaen, die door een dubbele ader
 
Vloeit uit den voet van Liban, vaderGa naar voetnoot532
 
Van bronnen, beecken, vyvers, zeen,
 
En stroomen; wat maeckt u zoo kleen?
535[regelnummer]
Die d'oevers lieflijck plaght te lecken,
 
Voor Palestyne een graft te strecken,Ga naar voetnoot536
 
Te weigeren den overtoght
 
Gods heir, dat nergens over moght,Ga naar voetnoot538
 
Als door de Bondkist der verkoornen;Ga naar voetnoot539
540[regelnummer]
Hoe duicktghe met gekrompen hoornenGa naar voetnoot540
 
In uw verzande en dunne kil?Ga naar voetnoot541
 
Hoe vloeit uw vloed zoo traegh, en stil?
 
Hoe hoort ghy onmedoogend 't morrenGa naar voetnoot543
 
Van kruid en bloemen, aen 't verdorren,
545[regelnummer]
Op bey de zoomen, eertijds jong
 
En blozende, van uwe tongGa naar voetnoot546
[pagina 829]
[p. 829]
 
En altijd evenversche lippen
 
Gekust, gekoestert, om de tippen
 
Van wortelen, en struick, en steel?
550[regelnummer]
Hoe hyghtghe met een schorre keel?
 
Hoe is uw koelte, om 't land te plaegen,
 
Tot zulck een' brand en koorts geslagen?Ga naar voetnoot552
Tegenzang:
 
Helaes! mijn kristalijnen vatGa naar voetnoot553
 
Telt zelf by druppelen het nat,
555[regelnummer]
'T welk luy van Liban komt gekropen.Ga naar voetnoot555
 
Mijn emmer, eerst aen 't overloopen,
 
Verschonck met blanck en bruizend schuimGa naar voetnoot557
 
Het klaere water weêr zoo ruim,
 
Als 't van den bergh hem werd geschoncken,
560[regelnummer]
Ja maeckte d'ackerlanden droncken.
 
En smeeck ick Liban met geklagh;
 
Hy antwoord: 'k geef wat ick vermagh.
 
De hemel weigert my zijn' zegen,
 
Drie winters sneeuw, drie zomers regen.Ga naar voetnoot564
565[regelnummer]
Ick kan mijn burgers naulix voên.
 
De wildzang, die, in 't weeligh groenGa naar voetnoot566
 
Der rechte en hemelhooge cederen
 
Quam quinckeleeren, op zijn vederen,Ga naar voetnoot568
 
Verlaet, als 't wild, het dorre woud.
570[regelnummer]
Het vee zich in geen' beemd vertrouwt.Ga naar voetnoot570
 
Al vlught het, by gebreck van weideGa naar voetnoot571
 
En water. ick verzucht, en beide,Ga naar voetnoot572
 
En zie met smart om regen uit,
 
En schreeuw, dat God den hemel sluit.Ga naar voetnoot574
Toezang:
575[regelnummer]
O levende oirsprong aller gaeven,
 
Die 't al kunt koesteren, en laeven,
 
En in woestynen droogh en naerGa naar voetnoot577
 
Ons noodruft schafte veertigh jaer;
 
Hier water uit de hardste steenen;
[pagina 830]
[p. 830]
580[regelnummer]
Daer Manne, om hut en tenten henen,
 
In 't kriecken van den dageraed,
 
Gespreit, als korianderzaed;Ga naar voetnoot580-82
 
Als dauw, en rijp, verzaemt in kruicken,
 
Tot troost der hongerige buicken:
585[regelnummer]
O grondelooze waterwel,
 
Ontsluit uw wateraders snel.
 
Verquick ons met een zee van boven,
 
Op dat u vee en menschen loven.
[tekstkritische noot]TEKTSKRITIEK: vs. 192 de oude uitgave heeft achter raen een komma; de latere een dubbelpunt, evenals midden in vs. 190.

voetnoot190
wacht naer: wacht op.
voetnoot192
deze antwoord (oudtijds ook vr.).
voetnoot193
riecken: ook maar iets er van vernemen.
voetnoot194
't is anders als het plagh: men is nu geheimzinniger dan vroeger.
voetnoot195
Uit de omstandigheden is vaak het geheim op te maken.
voetnoot196
De geheimen van voorname heren zijn niet gemakkelik te doorgronden; doncker: duister, raadselachtig.
voetnoot198
In de latere uitgave staat hier: als ick weet.
voetnoot202
Als het maar veilig was, hier te spreken!; ontrent: in de nabijheid.
voetnoot203
met versaeghde sinnen: met beklemd gemoed.
voetnoot204
Daer: waar; in 't Levijtsch gewelf: het heilige der heiligen.
voetnoot205
heldre: blinkende; de Bondkist met haer' schat (vgl. Inwijding van den Christen Tempel, vs. 22).
voetnoot206
Als: namelik; het manne: het bewaarde manna, de hemelse spijze die op de tocht door de woestijn neerdaalde (vgl. Exodus XVI, 31-35).
voetnoot207
Aärons Mandelstaf: de staf die ging bloeien en amandelen droeg (Numeri XVII, 8).
voetnoot208
den genadetroon: de plaats waar men zich de godheid dacht, tussen de vleugels van de gouden Cherubinnen.
voetnoot210
schelle: luid klinkende.
voetnoot211
Hier begint het gebed.
voetnoot214
bros: broos.
voetnoot216
de zeven Englen: de aartsengelen.
voetnoot218
den last: de bevelen.
voetnoot219
huisvriend: vertrouwde vriend; dorst zich nauwelix vertrouwen: durfde het nauweliks aan. Wellicht een herinnering aan Numeri VII, 89.
voetnoot222
't perk der donderende wet: de grenzen die door de wet der tien geboden gesteld zijn, de wet nml. die op de berg Sinaï onder donder en bliksem afgekondigd was (Exodus XIX, 16, XX, 18).
voetnoot223
Bestaen: wagen het; voetschabel: voetbank.
voetnoot227
uit onzen aêm gekreeten: buiten adem door ons weeklagen.
voetnoot228
't smarten uwer roede: de pijn, door uw tuchtroede veroorzaakt; gesleeten: nml. door de herhaalde tuchtiging.
voetnoot230
hoogh en dier: met plechtige, dure eden; met onvervalschten mond: in volkomen oprechtheid.
voetnoot231
Wel: bron (vgl. vs. 436). De vloeiende ‘droogte’ is een vernuftspel. Wijs ons de oorzaak aan van deze droogte, opdat wij die kunnen wegnemen. De wateraderen voeden nl. de wel.
voetnoot232
aen 't bloeien (gaen).
voetnoot234
een' danckbren reuck: een dankoffer; beroocken al de lucht: de gehele lucht met geur vervullen.
voetnoot236
kopren: gloeiend-droge; tegelijk: die voor alle smeekbeden onwrikbaar gesloten bleef.
voetnoot239
beweeghde (veel voorkomende zwakke vorm).
voetnoot240
huiskoor: het heilige der heiligen in de tempel (vgl. koor in vs. 249).
voetnoot242
Dat: wat uit die wolk te voorschijn kwam.
voetnoot244
vast: voortdurend.
voetnoot246
borstjuweel = borstgesteente (vgl. Inhoud r. 2 en vs. 38).
voetnoot247
letters: vgl. vs. 41; zwellen: duidelik naar voren komen, in gloed ontsteken.
voetnoot248
't Orakel spellen: de uitspraak van het orakel opmaken.
voetnoot250
vast voor: al vooruit.
voetnoot251
't gebaer: zijn houding; hier uit te raemen: hier uit op te maken.
voetnoot252
droegen zich: gedroegen zich.
voetnoot253
wel gemoed: opgelucht.
voetnoot254
verbaest: ontsteld.
voetnoot255
der Godheid (obj. genitief): voor de Godheid.
voetnoot257
schuw van ons: ons ontwijkende.
[tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 261, de oude uitgave eindigt met een punt; alle latere hebben een komma.
voetnoot261
Zijn uiterste: zijn uiterste best; zin: bedoeling.
voetnoot262
al vast: voortdurend. Hij trachtte met klem hem te overtuigen.
voetnoot263
als: alsof ze waren.
voetnoot266
wightighs: belangrijks.
voetnoot272
Sauls (tweesilbig = Sauwels); vgl. vs. 277; van: door.
voetnoot275
verzoetten: verzachtten, tot bedaren brachten.
voetnoot278
uw hart verzacht (absolute constructie).
voetnoot279
's hemels erfdeel: het land dat de hemel ons schonk; ongeveinsde: oprechte.
voetnoot281
O rechter van de Goôn: de oppergod. De Gabaonners, als heidenen, kennen niet de éne God van de Joden.
voetnoot284
eenzydigh gaet: partijdig wordt; in 't schiften: nml. van recht en onrecht.
voetnoot285
na vier eeuwen tijds: Jozua had aan de Gabaonners eeuwige bescherming beloofd (Jozua IX, 26), maar Saul had die belofte geschonden.
voetnoot286
't schendigh ongelijck: het schandelik onrecht.
voetnoot288
de vierschaer spant: recht spreekt.
voetnoot293-94
De wateren van de Jordaan bleven als een doorzichtige muur staan, om de Ark door te laten (Jozua III, 13-17).
voetnoot295-96
De muren van Jericho stortten in, toen de Ark zeven maal rondom de wallen gedragen was (Jozua VI); 't veldgeschrey: het gejuich van het volk en het bazuingeschal.
voetnoot297
Jozua verbrandde de stad Ai (Jozua VIII, 28) en de koning van Ai verhing zich (VIII, 29).
voetnoot299
Gestopt: bedolven.
voetnoot301
vond: list.
voetnoot303
Deze krijgslist is beschreven in het negende hoofdstuk van Jozua, vs. 3-vlg.
voetnoot307
Ontmoetten: trokken tegemoet; zoenen: vreedzaam te stemmen.
voetnoot308
paveljoenen: legertenten.
voetnoot309
Moses ampt bewaert: de waardigheid van Mozes (als aanvoerder) bekleedt.
voetnoot311
d'allersterckste hand: Gods hand.
voetnoot312
aentoght: nadering.
voetnoot314
Sihon, koning van Hesbon (Jozua IX, 10 en Jozua XII, 1-6).
voetnoot316
slechte: eenvoudige.
voetnoot317
gesleurt: meegesleept.
voetnoot320
Men zwoer hier op: Men bevestigde het bondgenootschap onder ede.
voetnoot321
Al kwam dit bedrog....
voetnoot324
Zie Jozua IX, vs. 27. Zij deden dienst als ‘houthouwers en watterputters’. Vgl. vs. 333.
voetnoot325
'T gerucht: nml. dat de inwoners van Gibeon met Israël vrede gemaakt hadden.
voetnoot326
van vijf gekroonden: door de vijf koningen der Amorieten, die de stad Gibeon bedreigden; hard beleit (van beleggen): streng belegerd (Vgl. Jozua X, 1-5).
voetnoot329
dien hagel: Jozua X, vs. 11.
voetnoot330
Zie Jozua X, 12.
voetnoot335
Den dollen zoon van Kis: Saul (Vgl. vs. 153).
voetnoot337
Doëg: de Edomiet, die zich schuldig maakte aan de priestermoord (I Samuël XXII, 18; vgl. vs. 1495); geweer: zwaard; roockte: dampte van het warme bloed.
voetnoot338
Nobe, de priesterstad (Zie I Samuël XXII, 19 en vgl. vs. 1515); verstoort: verwoest.
voetnoot339
't Reuzezwaerd: het zwaard van Goliath, de Philistijn, door David verslagen (vgl. I Samuël XXI, 9 en XXII, 10).
voetnoot341
Dit had noch schijn: dit had nog een goede grond; ons (met accent).
voetnoot342
zijn aen Levys kindren vast: zijn dienstbaar aan de priesters van Israël (vgl. vs. 332).
voetnoot343
een: eenzelfde.
voetnoot344
bestellen: verschaffen.
voetnoot345
draeght ontzagh: heeft eerbied voor.
voetnoot347
't moordgety verjaert: de dag van de moord herdacht wordt; zoo menigh jaer verstreecken (absolute constructie): hoewel het reeds zoveel jaren geleden is.
voetnoot349
God ter vierschaer daeght: God aanroept om (eindelik) recht te verschaffen (vierschaer: rechtbank).
voetnoot350
waeght: in beroering is (eig. dreunt).
voetnoot352
nabaeuwen: een echo laten horen, weerklinken.
voetnoot353
krenckt: verzwakt.
voetnoot354
dus: op deze wijze.
voetnoot355
overstulpen: overstelpen.
voetnoot356
met 's lands bederf behulpen: door de ondergang van mijn land gebaat.
voetnoot357
terght: prikkelt, tot wraak uitlokt.
voetnoot358
slechte: eenvoudige, onschuldige; dat noodigh dient geberght: dat noodzakelik gered moet worden.
voetnoot359
spant.... stijver: doet hem de straf verscherpen. De boog is gespannen om de schuldigen te treffen.
voetnoot360
hy: Saul; Gods yver: de ijver voor Gods zaak.
voetnoot361
wyders: verder.
voetnoot363
met schalckheid onderkropen: met kwaadaardige list beetgenomen.
voetnoot366
Waar de eer van God en de Koning mee gemoeid was.
voetnoot369-370
Namen van steden (zie Jozua IX, vs. 17).
voetnoot371
Waerdeert: schat de grootte, bepaalt de vergoeding voor; ongelijck: onrecht.
voetnoot372
zulx: op zulk een wijze.; mengelt met genade: tempert door genade toe te passen.
voetnoot373
Bespreeckt u: overlegt.
voetnoot374
Saul (tweesilbig; vgl. vs. 272).
voetnoot377
verloop: interest.
voetnoot378
Al t'effens: tegelijk; had oit aen moordkost koop: moest niet altijd zijn moorden duur bekopen. Waarschijnlik is koop hebben aen iets ontleend aan de koopmanstaal: voordelige zaken doen; kost: oorspr. uitgaven.
voetnoot379
wrockt dit: prikkelt het tot verzet, tot wraak.
voetnoot380
verbeurt: misdoet; de goe gemeente: zijn volk.
[tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 403 heeft in de oude uitgave schandelijck.
voetnoot383
bloed-en halskrackeel: een strijd die om bloed en leven gaat (vgl. halsmisdaad); het kost hier koppen (opzettelik ruwe taal!): het is alleen met mensenlevens te boeten.
voetnoot384
bloedwel: de oorzaak van het vroeger vergoten bloed.
voetnoot388
onspijs (met pejoratief on): voor mensenvoedsel ongeschikte spijs.
voetnoot393
't was verkuist met: het schepte behagen in (verkuisen is eig. reinigen, zuiveren).
voetnoot394
bederf: verderf, ellende; schennis: de ons aangedane schande.
voetnoot395
Noch: toch.
voetnoot398
Ick hoopte of: ik hoopte dat (contaminatie met wensende zinnen, door of ingeleid?).
voetnoot399
zulx: zodanig; dees strafheid: deze strenge eis.
voetnoot402
Handhavers van dit stuck: die deze misdaad niet verlochend, niet geboet hebben, en daardoor mede schuldig zijn (vgl. Hierusalem Verwoest, vs. 1562); pesten: misdadigers.
voetnoot405
niet: niets.
voetnoot407
En (dat) het koninkrijk van Saul zal vragen.
voetnoot408
waer Saul zy gestoven: doordat het geslacht, waarin hij voortleefde, uitgeroeid is.
voetnoot410
guichelt: de spot drijft, solt met.
voetnoot411
gasten: jonge mannen.
voetnoot412
basten: stroppen.
voetnoot416
paeit: bevredigt.
voetnoot417
Vertreckt: stelt uit (nml. uw' eisch).
voetnoot418
hier op: hier over. In de latere druk veranderd in: Als ick met Abjathar en Joab my berâ. Zy komen hier van pas.
voetnoot419
straf: streng.
voetnoot420
doorsteken: doorstoken.
voetnoot421
zou: behoort te zijn.
voetnoot422
In latere drukken staat: Een heete wraeck.
voetnoot423
den eisch (met Brabantse nominatiefs-n); Aleens gelijck: juist zoals.
voetnoot424
dit bloed hun by den krop opwelde: het vergoten bloed hun woede opnieuw gaande zou maken (dat ze 't niet konden ‘verkroppen’).
voetnoot426
verdoen: doden.
voetnoot427
quynen: leiden een kwijnend bestaan.
voetnoot428
voort: dadelik.
voetnoot430
hier af: hiervan: hoe houd ik mijn handen zuiver van deze moord.
[tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 439, de oude uitgave heeft achter dit vers geen komma; de latere wel.
voetnoot431
d'Uitvoerder van het recht: de Koning.
voetnoot432
zoo vlack als 't leid gestreecken: juist zoals het geveld is (vlack past bij strijcken, dat synoniem van vellen was).
voetnoot433
dit vatten: de redelikheid er van inzien.
voetnoot434
daer: waar.
voetnoot437
klaegend: om wraak roepend.
voetnoot438
die 't ons doet: die ons dit berokkent.
voetnoot439
Zie I Samuël XXIV; in klippen: tussen rotsen.
voetnoot441
en werd geperst zoo stijf: en toen mijn mannen bij mij er sterk op aandrongen om hem te doden.
voetnoot443
deisde: deinsde terug, aarzelde; tot 's mans verschooning: om hem te sparen (vgl. 448).
voetnoot446
broght hem tot beken (eig. bekentenis): ik deed hem erkennen (door hem de afgesneden slip van zijn mantel te tonen) dat zijn leven in mijn hand geweest was (I Samuël XXIV, vs. 12).
voetnoot447
in den wagenburgh (zie I Samuël XXVI, vs. 7-vlg.): kamp met wagens omgeven, versterkt kamp; van 's vyands leven zeker: toen ik Saul's leven in mijn hand had.
voetnoot449
Zie II Samuël I, vs. 17-27 en Davids Lyckklaght achter dit drama; gelijck mijn eige ziel: als gold het mij zelf.
voetnoot450
Zie I Samuël XXXI: zijn drie zonen werden door de Philistijnen gedood. Daarna liet Saul zich in zijn eigen zwaard vallen.
voetnoot452
Namelik degene die voorgaf dit gedaan te hebben (II Samuël I, vs. 15-16).
voetnoot453
Zie II Samuël IV: de verraders kwamen tot David met het afgehakte hoofd van Isboseth, een zoon van Saul.
voetnoot460
de buick en heeft geen ooren: een hongerige buik is niet vatbaar voor rede.
voetnoot461
Dit stuck luid haetelijck: deze daad geeft aanstoot, wekt afkeer (eig. er gaat een slechte roep van uit).
voetnoot464
te schaffen: te maken.
voetnoot465
bestaen: ondernemen, aandurven; Benjamin: Saul was uit de stam van Benjamin (I Samuël X, 21); treur (conj.): zou treuren.
voetnoot468
staf: heerschappij.
voetnoot470
op: nml. op de troon.
[tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 478, de oude uitgave heeft achter zee een komma.
voetnoot471
het rad (van fortuin).
voetnoot472
bepaelen: beperken, perken stellen aan.
voetnoot473
zedigheid: matiging, zelfbeheersing; bevestigh (optatief): moge bevestigen.
voetnoot474
ongelijck: (aangedaan) onrecht.
voetnoot476
leggen wroeten: onrust stoken, een oproerige geest aankweken.
voetnoot478
ingeborste: (het land) binnengedrongen.
voetnoot481
vlack: plat neergeveld.
voetnoot483
uit spatten: oproerig worden.
voetnoot484
Noch: toch; Seba, de Benjaminiet, die op de bazuin blies en openlik oproer maakte (II Samuël XX. 1).
voetnoot486
Simei, de zoon van Gera, een zoon van Benjamin (II Samuël XIX, 16-23).
voetnoot491
gemoên: gemoeden (het oude meerv. van gemoed); vast: voortdurend; bitterheden broedden: een verbitterde stemming koesterden.
voetnoot494
zucht: genegenheid, liefde.
voetnoot495
met stijve kaecken: met opgeblazen wangen.
voetnoot496
strax: weldra.
voetnoot498
lesschen: blussen.
voetnoot499
wrevligh hoofd: het misdadige hoofd, nml. van Seba, die binnen de muren van Abel gevlucht was. David spaarde de stad, nadat het hoofd van de oproerling over de muren hem toegeworpen werd (II Samuël XX, 13-22).
voetnoot500
wacht: pas op; er niet op sloffen: uw waakzaamheid niet laten verslappen.
voetnoot501
Beeld aan het kaatsspel ontleend: de hemel biedt u de gelegenheid; doe er uw voordeel mee.
voetnoot502
gelegenheid: ‘de gelegenheid bij 't haar grijpen’ is een sedert de Renaissance gebruikelike uitdrukking voor: het rechte ogenblik waarnemen. De ouden beeldden namelik de Occasio af met een lange haarlok op het voorhoofd, en van achteren kaal. Van achteren kon zij niet meer gegrepen worden! (vgl. Ned. Wdb. V, 1411).
voetnoot503
stoel: troon.
voetnoot504
bederven: te gronde richten.
voetnoot506
schut ghy: houdt gij tegen.
voetnoot507
wispeltuure: wispelturige.
voetnoot509
op te komen: te overvallen.
voetnoot511
met wil: met zelfvoldoening.
voetnoot512
verstreckt: dient als.
voetnoot513
of... schoon: ofschoon; bestaen: verwant zijn.
voetnoot515
Daer 't koningkrijken kost: waar koninkrijken op 't spel staan.
voetnoot516
verdaediger (met oorspr. a): verdediger.
voetnoot519
struick: stam.
voetnoot520
's vaders zotten eed: Saul had gezworen: ‘Vervloekt zij de man die spijze eet tot aan den avond’ (I Samuël XIV, 25). Jonathan zondigde onwetend daartegen door honing te eten.
voetnoot522
opgeschickt: op de vlucht gejaagd. Opschikken = wegjagen is in Brab. volkstaal nog bekend (vgl. Ned. Wdb. XI, 1161).
voetnoot524
Veroordeelde ter dood (I Samuël XIV, 39).
voetnoot525
braght: gebracht zou hebben, als het krijgsvolk hem niet met geweld (kracht) verlost had (I Samuël XIV, 45).
voetnoot527
aengeschreven: aangerekend.
voetnoot530
Verzeker: neem gevangen.
voetnoot532
Liban: de Libanon.
voetnoot536
een graft te strecken: als (beschermende) gracht te dienen.
voetnoot538
Gods heir: de Israëlieten; moght: kon.
voetnoot539
Als door de Bondskist der verkoornen: als door middel van de vooruitgedragen Ark.
voetnoot540
met gekrompen hoornen: met weggezakt water. De voorstelling van de rivieren, met hoornen voorzien, is aan de oudheid ontleend (vgl. Rynstroom, vs. 134, Maeghden, vs. 480).
voetnoot541
kil: bedding.
voetnoot543
't morren: klagen.
voetnoot546
van: door.
voetnoot552
geslagen tot: omgeslagen tot, veranderd in; brand en koorts: koortsachtige gloed.
voetnoot553
mijn kristalijnen vat: hier is, opnieuw naar klassieke trant, de riviergod aan 't woord, voorgesteld met een kruik of vat, waaruit het water vloeit. Dit vat wordt in vs. 556 een emmer genoemd.
voetnoot555
luy: traag.
voetnoot557
Verschonck: schonk uit.
voetnoot564
Drie winters (weigert hij) sneeuw.
voetnoot566
wildzang: in 't wild levende vogels.
voetnoot568
op zijn vederen (zwevend).
voetnoot570
vertrouwt zich: voelt zich veilig.
voetnoot571
Al vlught het: alles vlucht.
voetnoot572
beide: wacht af.
voetnoot574
schreeuw: roep angstig.
voetnoot577
naer: somber, angstwekkend.
voetnoot580-82
Exodus XVI, 31: ‘De Israëlieten nu noemden die stof manna. Het was wit als korianderzaad’ (vgl. ook Numeri XI, 7).

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over het gehele werk

titels

  • De werken van Vondel (10 dln) (WB-editie)


auteurs

  • C.G.N. de Vooys

  • J.F.M. Sterck

  • H.W.E. Moller

  • C.R. de Klerk

  • B.H. Molkenboer

  • J. Prinsen J.Lzn

  • Leo Simons


Over dit hoofdstuk/artikel

lied

  • Naar de Nederlandse Liederenbank