De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

[p. 199]

Ter bruilofte Van den kunstrijcken Govaert Flinck,
En de E. Iongkvrouwe, Sofia van der Hoeven.aant.^*

CONCORDES ANIMAE.

Als de Min den geest verwildert¹

Dan verdwaelt het blint penseel.²

Al wat Flinck dan trekt of schildert³

Zweemt, op doecken, en panneel,

Naer Sofie, de beminde,⁵

Die in al zijne aedren leeft;⁶

't Zy hy, onder eick of linde,

Zijn vryaedje voedtsel geeft;

Of, op d'oevers van een beecke,

Neêrgezeten haer bekout;¹⁰

Of geleit in eene streecke,

Daer de leeurick zich onthoudt;¹²

Of, op zijne schilderkamer,

Zich verbeelt hoe zy hem groet,

En bejegent, aengenaemer¹⁵

Door den opgeweckten gloet,

Die voorheen haer scheen t'ontvoncken,

Eer de tijdt geboren was,

Om, gelijck een Bruit, te proncken;¹⁹

Eerze zijn quetsuur genas,

Met bestemmen van zijn beden.²¹

* Van 1656. Volgens de tekst in Apollos Harp I, 1658, blz. 149. Govaert Flinck (1615-1660) was leerling van Rembrandt (tussen 1632 en 1635). Als weduwnaar van Ingetje Claesdr. Thoveling hertrouwde hij 30 Mei 1656 met Sophia van der Houve, de rijke dochter van een bewindhebber der O.I. Compagnie te Rotterdam. Het motto (‘Eendrachtige zielen’) is ontleend aan Aeneis VI, 827 en wordt door Vondel meermalen voor bruiloftsdichten gebruikt, zie o.a. deel 5, blz. 852.

1 verwildert: uit zijn evenwicht brengt.

2 blint: de juiste kijk op het model verliezend.

3 trekt: tekent.

5 Sofië (drielettergrepig te lezen; vgl. vs. 49).

6 aedren: in de ruimere betekenis van: binnenste.

10 haer bekout: vriendelike gesprekken met haar heeft.

12 zich onthoudt: zich bevindt.

15 bejegent: tegemoet komt.

19 te proncken: in bruidstooi ‘te prijk’ te zitten.

21 bestemmen: inwilligen (Ned. Wdb. II, 2141).

[p. 200]

 

d'Eerste Min had haer saisoen²²

 

Naer den eisch; nu zalze treden

 

Uit de jeught en 't zomergroen

25

In een' rijper tijt, die staetigh²⁵

 

Met een' ingetoomde gloet

 

Aenstapt, heel bedaert, en maetigh,

 

En van zedigheit gevoedt.²⁸

 

Wie, in schilderkunst bedreven,

30

Ieder beelt, naer tijt en aert,

 

Dus zijn' omtreck weet te geven,

 

Verf en eigenschap, bewaert³²

 

Best de regels en de wetten

 

Van de kunst, die nimmer weeck,³⁴

35

Noit de treden wou verzetten

 

Van Natuure, en haere streeck.

 

Hierin lichte met zijn klaerheit

 

Ons de Bruigoms voorbeelt voor,

 

Die het leven en de waerheit

40

Altijt, op Apelles spoor,⁴⁰

 

Volghde; 't zy hy Maurits maelde,⁴¹

 

In het blancke harrenas;

 

Of met zijnen Keurvorst praelde;

 

Of, vol yvers, bezigh was

45

Om Stadthuis en Aemstelheeren

 

Door den Roomschen Curius

 

Zuinigheit en trouw te leeren.^45-47

 

Zedigh geeft nu Flinck aldus

 

Aen de zedige Sofye

50

Zijnen trouwring op dit feest.

 

In een schooner schilderye,

 

Vol van leven, vol van geest,

 

Zult ghy beide uwe ommetrecken,⁵³

 

En uwe eige verwen nu⁵⁴

55

Blijde en levend zien verwecken.⁵⁵

 

Tre dan, schaemroot nochte schuw,

22 d'Eerste min: nl. voor zijn eerste vrouw.

25 een rijper tijt: de bruidegom was 41 jaar.

28 van: door.

32 eigenschap: eigen karakter; bewaert: in acht neemt.

34 nimmer weeck: te verbinden met van Natuure (vs. 36). Uit deze plaats blijkt m.i. Vondel's voorkeur voor de heldere wijze van schilderen en de scherpere omlijning van Flinck boven de trant van diens meester Rembrandt. Vgl. ook de geprezen klaerheit (vs. 37).

40 Apelles: de grote Griekse schilder.

41 Flinck schilderde Johan Maurits van Nassau als halffiguur in 1653. Deze beval hem aan bij de grote Keurvorst, wiens beeltenis Flinck meermalen schilderde.

45-47 In 1656 schilderde Flinck voor de burgemeesterskamer te Amsterdam Marcus Curius Dentatus, de geschenken der Samnieten terugwijzend (zie hierachter blz. 216).

53 ommetrecken: gestalten.

54 verwen: kleuren.

55 verwecken: te voorschijn komen.

[p. 201]

 

Naer uw bruitsbedt, met uw' hoeder,

 

Bloode Bruit, wat houdt u staen?

 

Volgh den voorgang van uw moeder.⁵⁹

60

Laet de weerelt niet vergaen,

 

Door verzuim van haer te geven

 

't Recht, waerby haer eer bestaet,^61-62

 

Zoo veele eeuwen dus gesteven.⁶³

 

Uwe ga verstreckt uw raet,⁶⁴

65

Vooght, en vader, en beschutter.

 

O wat wint ghy teffens hier!⁶⁶

 

Wat is heilzaemer en nutter

 

Dan dit vriendelijcke vier,

 

Dat twee harten smilt te zamen,

70

En twee zielen giet in een!

 

Dus bewaert ghy beide uw naemen.⁷¹

 

Hymen roept u: ay ga heen.

 

 

 

J. V. VONDEL.

59 den voorgang: het voorbeeld.

61-62 Door te verzuimen, haar (de wereld) het recht (op voortplanting) toe te kennen; waerby: waardoor.

63 gesteven: gesterkt.

64 verstreckt: dient u als.

66 teffens: tegelijk.

71 bewaert: handhaaft, nl. dan zijt ge flink en wijs (sofia = wijsheid).