Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660 (1935)

Informatie terzijde

Titelpagina van De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660
Afbeelding van De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660Toon afbeelding van titelpagina van De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (6.91 MB)

XML (3.25 MB)

tekstbestand






Genre

proza
poëzie

Subgenre

verzameld werk
gedichten / dichtbundel
tragedie/treurspel


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

(1935)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende
[pagina 595]
[p. 595]

De dryfkunst van Paulus van Viane.
Aen Joannes Lutma den Jonge.aant.Ga naar voetnoot*

Inventas aut qui vitam excoluere per artes.

 
Ik span de snaeren van mijn cyter
 
Op Paulus drijfkunst, die den myter
 
Van Uitrecht, en de hooge poortGa naar voetnoot2-3
 
Des bischdoms eert door zijn geboort;
5[regelnummer]
Al wert Viane d'eer geschonken
 
Met zijnen naem alom te pronken,
 
Zoo wijdt de kunst van hem gewaeght,Ga naar voetnoot7
 
Waer 't zilvren vat zijn beelden draeght,
 
Met hamer en pensoen gedreven.Ga naar voetnoot9
10[regelnummer]
Zoo veel historien, naer 't leven
 
En zonder schaduwen, gemaelt,Ga naar voetnoot11
 
Heeft keizer Rudolf noit betaelt
 
Naer heur waerdy en eisch, neen zeker.
 
De kunst, die hy in schilt, en beker,
[pagina 596]
[p. 596]
15[regelnummer]
En kan, en schael, en bekken klonk,Ga naar voetnoot15
 
Blijft eeuwigh even frisch en jongk,
 
En zet in 't voorhooft kreuk noch rimpel.Ga naar voetnoot17
 
Z'is opgepronkt noch weits, maer simpel,Ga naar voetnoot18
 
En volght natuur oprecht en eêl.Ga naar voetnoot19
20[regelnummer]
De schilder magh met zijn penseel
 
En oliverf den doek stoffeeren:
 
Hy magh het leven nabootseeren;
 
De verwen biên geen' wederstant:
 
Zy gaen gewilligh aen de hant:Ga naar voetnoot24
25[regelnummer]
Maer in weêrbarstige metaelen
 
Te drijven, beelden uit te haelen,Ga naar voetnoot26
 
Zoo schoon als 't oogh geschapen zagh,
 
Op een pensoen en hamerslagh,
 
Dat wijkt niet voor Apelles gaven.Ga naar voetnoot29
30[regelnummer]
Dat heet Vulkanus na te draeven,Ga naar voetnoot30
 
Die, heusch van Venus aengezocht,Ga naar voetnoot31
 
Eneas wondren beuklaer wrocht,Ga naar voetnoot32
 
Waerin August, ten troon geheven,
 
De Roomsche heerlijkheit zagh leven.Ga naar voetnoot33-34
35[regelnummer]
Viane, rijk van geest en gunst,
 
Bezwijkt, in zijne tekenkunst,
 
En schikkingen, en leest, en leden,
 
Noch in gewaet, ciraet, en zeden,
 
Noch hartstoght, geenen Mulciber:Ga naar voetnoot36-39
40[regelnummer]
En op 't geleide van dees ster
 
Volght d'eer van Lutma, zoon en vader,
 
Dien vorst der drijfkunst, niemant nader.Ga naar voetnoot42
 
De vader toont zich uitgeleert,Ga naar voetnoot43
 
Als hy uitvindingen schakeert,Ga naar voetnoot44
45[regelnummer]
En teelt een' rijkdom van gedachten,
 
Door een gevlochten, daer de krachten
 
Der geesten op gespannen staen,Ga naar voetnoot46-47
 
Om 's mans verzieringen te raên.Ga naar voetnoot48
[pagina 597]
[p. 597]
 
Zoo wort met reden, onder 't zweven,
50[regelnummer]
De naem van Fenix hem gegeven,
 
Die, scheutvry voor den bleeken nijt,Ga naar voetnoot51
 
Noit weêrga vondt in zijnen tijt.
 
De zoon bezwijkt in geene stukken.Ga naar voetnoot53
 
Hy kon de bruiloftsfeest verrukken,
55[regelnummer]
Toen Polsbroex tafel geen banketGa naar voetnoot55
 
Zoo heerlijk schafte, als zijn lampetGa naar voetnoot56
 
En bekken, dat elk kuste en eerde.
 
De groote Zeegodt triomfeerde
 
Op zee, met al de waterpracht
60[regelnummer]
Van 't godendom en zeegeslacht.
 
Meerminnen zongen op de baren:
 
De ziel van Paulus schijnt vervaerenGa naar voetnoot62
 
In bey de Lutmaes. dit getuight
 
Hun geest, waer voor de kenner buight.
voetnoot*
Van 1657. - Volgens de tekst der plano-uitgave (Unger 766). Het 360 × 272 mM. metende blad is duidelik een doorlopende en aansluitende gelegenheidscompositie van drie gedichten. Dit blijkt niet alleen uit de poëtiese gedachtengang, maar tevens uit de zet- en drukwijze van het gehele blad. Unger's uitdrukking (Bibliographie, p. 139, k. 2): ‘Het laatste gedicht is geteekend: ‘J. v. Vondel’, is onjuist. De ondertekening geldt het geheel, al is zij natuurlik geplaatst onder 't laatste vers van de drie-delige compositie. De figuur van Lutma jr. draagt het geheel: aan hem wordt het eerste, 't hoofdgedicht, opgedragen, dat de beide Lutma's viert als Van Viane's kunstverwanten, terwijl van het tweede en derde gedicht Lutma de Jonge het onderwerp is. Wij drukken daarom de gedichten achter elkander af zonder lijn-afscheiding.
Opschrift: Paulus van Vianen, kunstenaar van zilverdrijfwerk, stamde uit Utrecht. Zijn geboortejaar is onbekend. Van 1603-1612 was hij, in dienst van Keizer Rudolf II van Duitsland belast met het maken van zilverdrijfwerk; tussen 1617 en 1620 moet hij te Praag zijn overleden. Zie A. Pit, Inleiding tot den Catalogus van het goud- en zilverwerk in het Ned. Mus. v. gesch. en kunst te Amsterdam 1902, en Heinrich Modern, Paulus van Vianen, in: Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen des Allerhöchsten Kaiserhauses XV (1984), blz. 60-102. Het motto, ontleend aan Aen. VI, 663, betekent: ‘Of zij die het leven hebben veredeld door de uitvinding van de kunst.’
voetnoot2-3
den myter van Uitrecht: het bisdom Utrecht; poort: stad.
voetnoot7
wijdt: ver.
voetnoot9
pensoen: stalen stift waarmee figuren in goud of zilver gedreven worden (Ned. Wdb. XII, 1144).
voetnoot11
zonder schaduwen: zonder dat hij over de middelen van de schilderkunst beschikte, die schaduw aan kan brengen.
voetnoot15
klonk: dreef (vgl. klincken = beeldhouwen).
voetnoot17
zet kreuk noch rimpel: krijgt geen rimpels, veroudert niet.
voetnoot18
weits: groots; simpel: eenvoudig.
voetnoot19
eêl: trouw.
voetnoot24
gaen aen de hant: volgen.
voetnoot26
uit te haelen: naar boven te brengen, op te halen.
voetnoot29
Dat doet niet onder voor de schilderkunst.
voetnoot30
na te draeven: zijn roem na te streven.
voetnoot31
heusch: vriendelijk; van: door.
voetnoot32
beuklaer: schild (Vgl. Aeneis VIII).
voetnoot33-34
Roomsche: Romeinse. Keizer Augustus aanschouwde de feiten uit de Romeinse geschiedenis, op het schild afgebeeld, toen hij de beschrijving van dit schild in Virgilius' ‘Aeneïs’ las.
voetnoot36-39
Bezwijkt geenen Mulciber: doet niet onder voor Mulciber (bijnaam voor Vulcanus); schikkingen: compositie; leest en leden: de menselijke gestalten en hun ledematen; hartstoght: de gevoelsuitdrukking in zijn figuren.
voetnoot42
niemant nader: niemand komt hem (dien vorst der dryfkunst) nader.
voetnoot43
uitgeleert: volleerd.
voetnoot44
uitvindingen schakeert: zijn vondsten varieert.
voetnoot46-47
daer ... op: waarop; geesten: vernuftige beschouwers.
voetnoot48
verzieringen: verbeeldingen; raên: ontraadselen.
voetnoot51
scheutvry voor: ontrefbaar, onkwetsbaar; nijt: afgunst.
voetnoot53
bezwijkt: doet onder (voor zijn vader).
voetnoot55
Polsbroex tafel: de tafel van Jacob de Graeff, Heer van Zuidpolsbroek; banket: heerlike spijzen.
voetnoot56
zijn: nl. van Lutma de jonge. In vs. 58-60 is dit drijfwerk beschreven.
voetnoot62
vervaeren: overgegaan te zijn.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over het gehele werk

titels

  • De werken van Vondel (10 dln) (WB-editie)


auteurs

  • Leo Simons

  • C.R. de Klerk

  • J. Prinsen J.Lzn

  • H.W.E. Moller

  • B.H. Molkenboer

  • J.F.M. Sterck

  • L.C. Michels

  • C.G.N. de Vooys

  • C.C. van de Graft

  • J.D. Meerwaldt

  • A.A. Verdenius