Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660 (1935)

Informatie terzijde

Titelpagina van De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660
Afbeelding van De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660Toon afbeelding van titelpagina van De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (6.91 MB)

XML (3.25 MB)

tekstbestand






Genre

proza
poëzie

Subgenre

verzameld werk
gedichten / dichtbundel
tragedie/treurspel


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

(1935)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende
[pagina 698]
[p. 698]

Danckoffer Aen den Heer Joan Six, Voor zyn ooft en wiltbraet my uit zyne hofstede toegezonden.aant.Ga naar voetnoot*

GAZA LAETUS AGRESTI

 
De gansche weerelt woelt en raest,
 
En wort met ydelheit geaest.Ga naar voetnoot2
 
D'ontruste Staetzucht kan niet slaepen.Ga naar voetnoot3
 
Zy droomt van titels, treckt heur waepenGa naar voetnoot4
5[regelnummer]
Al hooger, zet heur paelen uit,Ga naar voetnoot5
 
Tot dat de sterckste maght haer stuit.
 
Wie kan den Christen en den heiden
 
In 't bloedigh twisten onderscheiden?
 
Hoe komt het, dat de Turck, geweckt
10[regelnummer]
Door zulck een' twist, niet op en treckt.
 
De Kruismaght leght van zelf heur vaenenGa naar voetnoot11
 
Toch neêr voor Mechaes halve Maenen.Ga naar voetnoot12
 
Haer grens staet open, en gereet
 
Te draven onder 's afgronts eedt.Ga naar voetnoot14
15[regelnummer]
Maer neen, hy hoeft geen zwaert te trecken,
 
Noch Christus gront met volck te decken,
 
In Asie en Euroop vergaêrt:
 
Hy wreeckt zich door 't gedoopte zwaert.Ga naar voetnoot18
 
Wat hoeft zyn heir Godts maght te vellen?
20[regelnummer]
De Christen zal 't voor hem bestellen.Ga naar voetnoot20
 
De vont, die voortyts MahometGa naar voetnoot21
 
Beschaemde, is nu een schande, en smet,
[pagina 699]
[p. 699]
 
En d'uitgeruckte degen echterGa naar voetnoot23
 
De billyckste en oprechtste rechter.Ga naar voetnoot24
25[regelnummer]
Dit wroet de Christe weerelt om.
 
Op Elstbroeck, binnen Hillegom,
 
Zit SIX, en ziet met mededoogen
 
Dit jammer aen, en troost zyne oogenGa naar voetnoot28
 
Met ope lucht, en duin, en meer,
30[regelnummer]
En beemt, en boom, en bloem, zoo veer
 
Zyn oogh de verf kan onderscheiden,Ga naar voetnoot31
 
Daer Haerlem, 's Gravenhaegh, en LeidenGa naar voetnoot32
 
Verschieten, ieder aen zijn zy,Ga naar voetnoot33
 
En zyn geboortestadt, aen 't Y,
35[regelnummer]
Recht voor hem ryst, de zee van achter
 
Bewaeckt wort van den grootsten Wachter,Ga naar voetnoot36
 
Die met zyn vingeren en hant
 
De zuid- en noort-as overspant,
 
Uit zynen troon van vreught en vrede.
40[regelnummer]
Zoo stil zyn hoef, en errefstede,Ga naar voetnoot40
 
En have te bezitten, daerGa naar voetnoot41
 
Men moedtwil uitbant, en gevaer,Ga naar voetnoot42
 
Magh menigh duizent niet gebeuren,Ga naar voetnoot43
 
Die midden in de barning treurenGa naar voetnoot44
45[regelnummer]
Van 't oorloghsonweêr, zonder endt.
 
Hier leeft hy in zyn element,
 
Die lust schept in het onderzoecken
 
Van kunst en uitgeleerde boecken:Ga naar voetnoot48
 
En, als het lezen hem verdriet,
50[regelnummer]
Het hart verquickt met zyn MARGRIET,
 
En leitze, die hem kon verleiden,Ga naar voetnoot51
 
Door boomgaert, hof, en duin, en weiden,
 
Terwyl de leeurick quinckeleert,
 
Hy haer zyn veltgedicht vereert,Ga naar voetnoot54
55[regelnummer]
Dat zy vergoedt met spel en zingen,
 
Daer 't wilt in duin op schynt te springen,
 
Te huppelen door velt en gras.
 
Hy biet dat montje zyn gewas,
[pagina 700]
[p. 700]
 
En ooft, en druckt het aen de tippenGa naar voetnoot59
60[regelnummer]
Der honighzoete en lieve lippen,
 
Zoo root als d'appel, die zoo kieschGa naar voetnoot61
 
De jonge TULP ter eere wies.
 
Kon SIX zyn weelde en ryckdom vatten,Ga naar voetnoot63
 
Hy ruilde niet met Krezus schattenGa naar voetnoot64
65[regelnummer]
Zyn hofstede, en gerusten staet.Ga naar voetnoot65
 
Hier schynt d'oranje dageraetGa naar voetnoot66
 
Veel vroeger, en veel aengenaemer,
 
Uit Tithons in zyn bruiloftskamer.Ga naar voetnoot68
 
De zon gaet spader hier te wedt.Ga naar voetnoot69
70[regelnummer]
De vogel zingt rondom zyn bedt,
 
Verdryft, in 't kriecken van den morgen,
 
Alle ydele en onnutte zorgen.
 
In 't volste van dien overvloet,
 
Kan hy alleen zyn ackergoetGa naar voetnoot74
75[regelnummer]
Niet nuttigen, maer moet het reicken
 
Aen andren, tot een gunstigh teiken.Ga naar voetnoot76
 
Geen edel hart is zonder blyck.Ga naar voetnoot77
 
Hoe wreeck ick best dit ongelyck?Ga naar voetnoot78
 
't Valt zwaer met godtheên te krackeelen:
80[regelnummer]
En telgen, die zich mededeelen,Ga naar voetnoot80
 
Betuigen waer heur aert van daelt.Ga naar voetnoot81
 
De hemel zette u dit betaelt.Ga naar voetnoot82
 
 
 
J. v. Vondel.
voetnoot*
Van 1658? - Volgens de tekst in Vondel 's handschrift, op een blad geplakt in de Pandora van 1651 berustend bij Mevrouw de Douairière Six te Amsterdam. Op de achterzijde van dit blad staat het adres: Den eerentvesten en hooghgeleerden Heere Joan Six op zyne hofstede te Hillegom.
Opschrift: Joan Six, zie deel 5, blz. 852; Vondel was bevriend met deze kunstbeschermer en bezocht hem op zijn buitenplaats (hofstede) Elstbroeck te Hillegom, met wier uitzicht hij goed bekend blijkt. Zie vs. 28-39. Het motto, ontleend aan Aen. V, 40, betekent: ‘zich verblijdende over de kostbare voortbrengselen van het land.’ 1-25 De toespeling op de Oorlogswoelingen doen vermoeden dat dit gedicht is ontstaan in 1658 of 1659, toen de Noordse oorlog woedde, in Engeland verwarring heerste na de dood van Cromwell, en dit land als bondgenoot van Frankrijk tegen Spanje krijgvoerde.
voetnoot2
geaest: gevoed.
voetnoot3
d'Ontruste Staetzucht: onrustig geworden heerszucht.
voetnoot4
titels: aanspraken.
voetnoot5
paelen: grenzen.
voetnoot11
kruismaght: de krijgsmacht van Christen-volken.
voetnoot12
Mechaes halve maenen: de Turkse macht.
voetnoot14
zich slaafs te onderwerpen aan de Turk (vgl. in of onder zijn eed brengen: onderwerpen aan zijn gezag; Ned. Wdb. III, 3793); afgront: hel, helse (hier: Turkse) macht; daarop slaet hy in vs. 15, 18 en zyn (19) terug.
voetnoot18
't gedoopte: christelike.
voetnoot20
bestellen: in orde maken.
voetnoot21
De vont: de doopvont; als Christelik symbool = het Christendom.
voetnoot23
echter: daarentegen.
voetnoot24
oprechtste: rechtschapenste, eerlikste.
voetnoot28
Dit jammer: deze ellendige toestand.
voetnoot31
verf: kleur:
voetnoot32
Daer: waar.
voetnoot33
Verschieten: nog flauw aan de horizon zichtbaar zijn.
voetnoot36
van: door; den grootsten wachter: het hemelgewelf; ook troon (39) betekent hemel.
voetnoot40
hoef (hoeve) en errefstede: zijn hofstede, als erfelik familiebezit.
voetnoot41
daer: waar.
voetnoot42
moedtwil: kwaadwilligheid.
voetnoot43
gebeuren: te beurt vallen.
voetnoot44
barning: branding.
voetnoot48
uitgeleerde: vol geleerdheid (uit: zeer).
voetnoot51
leitze: geleidt haar; woordspeling met verleiden: bekoren.
voetnoot54
veltgedicht: gedicht op het landleven. Six was een niet onverdienstelik dichter.
voetnoot59
het: de vruchten.
voetnoot61
kiesch: fijngevoelig. De lievelingsappel van de jonge Tulp, een der jonggestorven dochtertjes, of een vrucht op het buiten, naar haar genoemd?
voetnoot63
vatten: beseffen.
voetnoot64
Krezus: Kroisos, de bekende schatrijke koning van Lydië.
voetnoot65
hofstede: buitenplaats; gerusten staet: vredige toestand.
voetnoot66
Hier: hier buiten.
d'oranje dageraet: Aurora (Eoos), Tithonos' bruid, die 's morgens van haar legerstede verrijst.
voetnoot68
Uit Tithon's bruiloftskamer in de zijne
voetnoot69
gaet te wedt: gaat onder (oorspr. gaat zich onderdompelen in de Westelijke Oceaan.
voetnoot74
zyn ackergoet: de voortbrengselen van zijn land.
voetnoot76
gunstigh teeken: bewijs van zijn genegenheid.
voetnoot77
Flk edel hart zal zich wel moeten openbaren.
voetnoot78
ongelyck: onrecht. Schertsend gebruikt bij wraak, als vergelding voor wat hem aangedaan is.
voetnoot80
telgen: afstammelingen; die zich mededeelen: die zo mededeelzaam zijn.
voetnoot81
Geven daardoor het bewijs waar hun karakter van afstamt (van hun goddelike oorsprong; vgl. vs. 79).
voetnoot82
zette u dit betaelt: moge u dit vergelden. De uitdrukking had in de 17de eeuw reeds de tegenwoordige ongunstige betekenis. In verband met vs. 78 is dus hier een woordspeling te zoeken.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over het gehele werk

titels

  • De werken van Vondel (10 dln) (WB-editie)


auteurs

  • Leo Simons

  • C.R. de Klerk

  • J. Prinsen J.Lzn

  • H.W.E. Moller

  • B.H. Molkenboer

  • J.F.M. Sterck

  • L.C. Michels

  • C.G.N. de Vooys

  • C.C. van de Graft

  • J.D. Meerwaldt

  • A.A. Verdenius


Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

  • over Jan Six