Nederlandtsche gedenck-clanck

Nederlantsche Gedenck-klanck [eerste helft (p. 9-140)]

Openbarende kortelijck de voornaemste gheschiedenissen inde Nederlanden ontstaen/ metten aenvang der inlantsche beroerten/ tot ende metten Jare 1625

De waerdigheyt eeniger sake ende 'tgenot dat daer uyt spruyt/ zijn voornemelijcke dinghen die de menschen plachten aen te leyden om te wenschen ende oock t'ondersoecken/ soo wel de kennisse/ als het gebruyck der selver. Dese twee hoedanigheden werden merckelijck bevonden by alsulcke personen/ die met een herten-lust/ vierighe/ aendachtighe ende innerlicke beweginge/ met een on-partydigh oordeel lesen sullen 'tgene de vrye Nederlantsche Provintien/ ende ons lieve Vaderlant is overgekomen/ door haren erf-vyant den wreeden Spanjaert/ t'sedert hy zyne tirannighe regeringhe heeft gepoogt inde selve te stellen/ beginnende vanden aenvang der Inlantscher verwoestinghen/ tot den huydighen dage toe; ende de merckelicke bescherminghe daer teghens/ die Godt almachtig heeft belieft de zelve Landen te doen/ door hare wettige Overheden. Het ware een seer gewenschte sake dat alle d'Inwoonders der Nederlanden haer verkloeckten ende genegen vonden altyt hen als voor oogen te stellen den boosen-aerd der Spanjaerden/ haer loose vonden/ haer dobbel-treckige Ga naar voetnoot* handelingen/ onversadelicke gelt ende eergierigheyt/ onversoenelycken haet/ vyandig ende wrevelig herte/ met haere trouw-vergeten rancken Ga naar voetnoot*/ die sy (van over lange Jaren/ ende noch ten huydigen dage) hebben aengerecht ende bethoont/ ende noch zijn plegende/ met verwoesten/ moorden/ ende schendingen in Koninckrijcken/ vrye Republycken/ landen/ steden ende plaetsen/ die sy connen met list oft geweldt verheeren Ga naar voetnoot*/ tegens alle soorten van menschen/ soo Christenen (van wat ghesintheydt die zijn) als tegens wilde/ naecte/ ongewapende/ onnoosele Heydensche volckeren/ tegens Koningen/ Princen/ Hertoghen ende diergelycke personagien/ by God (tot zijnen dienste) in opperheerlicheyt gesalft/ als tegens de gemeene ende geringste luyden; op dat sy eyndlick mochten geraken ende komen tot eene over-al gebiedende macht ofte Spaensche Monarchie. Ga naar margenoot+ Het ware oock niet ondienstig datmen inde Nederlantsche scholen de Jonckheyt in scherpte ende in 'therte griffide/ wat haren

ouderen overgekomen is van den woedenden Spanjaerden/ tot welcken eynde eenige bequame boecken ende historien alreede gestelt zijn/ ende dit tegenwoordigh werck mede dienstig is. 'tSelve (beminde leser) soude veroorsaecken dat men met meerder eendrachtigheyt desen vyant (als eene gemeene peste) uyt ons Vaderlant soude pogen wegh te dryven; ende daer eenmael uyt synde/ hem daer uyt te houden/ ende hem selfs te gaen besoecken inde landen die hy/ tegens recht/ met geweld/ van andere Princen/ Heeren ende volckeren is besittende; 'twelcke de eyndelicke behoudenisse ware van Godts kercke in dese quartieren/ als mede een groot voordeel onses Vaderlants/ ende dempinge des machtighen vyandts. Maer om te komen tot de inleydinghe deser dinghen/ ende naerder des Spanjaerts betrachten t'ondecken/ sal den aendachtigen leser letten /hoe dat de heerlicke Nederlanden (die van ouden tyden plachten t'overtreffen in allerley hantwercken/ coopmanschappen ende neeringe vele andere landen/ ende boven maten bloeyden in welvaren) hen wel mogen metter waerheyt ten hoochsten beclagen/ dat Philippus van Oosten-Rijck Ga naar voetnoot†, eenigh Soon des Keysers Maximiliani, geboren uyt Maria, d'eenige Dochter ende erfgenaem van wylen Hertogh Carel van Bourgongen der Nederlanden Heer/ oyt trouwde Ga naar margenoot+ ende in echte namp Johannam Ferdinandi, des Konings van Spanjen dochter; door welck houwelijck 'tNederlant aen Spanjen is gecomen. Ende al hoe wel de selve Heerlicke landen quamen vande zijde des mans; so heeftmen nochtans van die tyt af beginnen te mercken dat de Spanjaerden die poochden tot een spaensch-leen te maken. De Spanjaert achtende de selve wel bequaem/ om daer uyt te konnen vermeesteren andere Landen ende Rijcken/ doch vondt synen Koning te seer goet aerdigh ende sachtmoedig Ga naar voetnoot†/ anders opgequeeckt ende onderwesen by vrome Princen/ zijn natuere den wreeden Spanjaerden gansch contrarie synde/ was derhalven 'tbelet van dat sy haren wille niet conden na haren wensch volvoeren. Desen Prins is tot Burgos in Spanjen ghestorven/ out 28 Jaren/ niet sonder vermoeden dat hy soude zijn vergeven geweest. Ga naar margenoot+ Twee soonen

heeft hy nagelaten Ga naar voetnoot†/ namelick Carolus ende Ferdinandus, die naden anderen tot Roomsche Keysers zijn gecoren ende gecroont geweest.

Om allenskens naerder te komen/ ende te bethonen dat des Spanjaerts oogemerck is tot een over-al gebiedende macht te geraken/ soo werd hier voorgenomen cortelick/ van 't een Lantschap tottet andere te gaen/ ende vervolgens den Spaenschen handel/ aldaer gepleecht/ t'ontdecken/ ende dan op de historie onser Nederlanden te blyven. Men soude mede mogen verhalen de snode/ valsche ende wreede vonden/ practijcken ende moorden/ by den Spaenschen Koning aen gerecht/ Ga naar margenoot+ inde Rijcken van Grenaden ende Arragon; als oock wat noch int Jaer 1610 by hem is ghepleecht aen de arme Moriskens Ga naar voetnoot*, om d'inwoonderen der selver Landen t'eenemael te dempen ende uyt te roeyen Ga naar voetnoot†: Maer alsoo die t'samen gerekent werden onder den Spanjaert te behooren/ ende aen zijn eygene Rijcken palende syn/ soo is de meeninge daer niet verder van te spreken. Wy beginnen dan eerst vande Landen van America, West Indien, ende Brasilien. Men leest in geloofwaerdige Historien dat wanneer inden Ga naar margenoot+ Jare 1496/ oock daer te vooren/ als daer naer/ de custen der selver landen zijn op gedaen oft ontdect Ga naar voetnoot† by den Spanjaerden/ ende gelant waren inde Provintien van Nicaragua, Nova Hispania, Mexico, Guatimale, Panuco, Jacatan, als inde Eylanden van Espaniola, Cuba, Jamaica ende andere plaetsen Ga naar voetnoot†/

dat sy de naecte/ ende ongewapende Inwoonders (die haer met alle beleeftheden ontmoeteden) lichtelijck hebben konnen onder haer gebiedt ende geweldt brengen; maer de gierige ende wrede Spanjaerden en zijn hier mede niet te vreden geweest; sy hebben de Koningen/ Vorsten ende Heeren der selver Landen (niet tegenstaende datse haer quamen met schoone presenten vereeren) met de Edeluyden ende de gemeene mans persoonen/ oock de vrouwen ende kinderen seer qualicken gehandelt/ ontnemende eerst alle haer costelijckheden/ van Gout/ Silver/ Gesteente/ ende andere waren/ daer nae de selve moordadelijck ombrengende door verscheydene manieren van onmenschelicke tormenten ende wreetheden. De selve wreede daden ende tirannyen en souden voor soo warachtig noch niet konnen aengenomen werden/ by aldien haere eygene schribenten Ga naar voetnoot† sulcx ons niet nagelaten hadden in hare boecken te lesen. Men ghelooft datter meer als 200000 persoonen by dese bloethonden aldaer zijn vernielt/ ende dertigh mael meer lants bedorven is dan al de Nederlanden groot zijn. Soo wie (beminde leser) hier van lust heeft tot breeder kennis te komen/ kan lesen de bysondere Historien hier van uyt gegeven/ sal bevinden dat de selve vervatten alsulcke schrickelicke/ onmenschelicke/ ende Barbarische daden/ dat een Christen hert moet weenen ende schreyen/ ende de hayren te bergen staen/ diet hoort ende leest.

De Paus Alexander de VI. Ga naar margenoot+ dese Spaensche grouwelicke daden voor goet aen genomen hebbende/ heeft den spaenschen stoel Ga naar voetnoot*/ al dese gewonnen landen ende rijcken/ menschen ende goet/ toe geeygent/ door zijne bulle/ in date den 14. Meye 1493 Ga naar voetnoot†, verbiedende/ op pene van ban/ alle Coningen/ volckren ende natien de selve landen ende custen niet te mogen beseylen oft behandelen Ga naar voetnoot*/ dan met expres

consent des spaenschen Conings. Den Heydenschen Coning Atabalipa Ga naar voetnoot† heeft dese daet bespot/ strydig zijnde (so hy seyde) tegens de natuere/ reden gevende; dat niemant macht heeft eenes anderen erfgoet/ by de rechte eygenaers vele hondert Jaren beseten/ eenen anderen te geven/ die het selve noyt en sach ofte en kende/ veel min met eenig schijn van recht daer op iet wat hadde te eyschen. Beminde leser/ let dat dese gout-rijcke ende van vele costelyckheyt overvloeyende landen/ den Spanjaerden seer dienstig zijn/ om tot haer trachten ende voornemen te geraeken (des Godt verhindere) want uyt de selve (als meester vande voorneemste plaetsen zijnde) vercrygt hy groote middelen van gout/ silver/ conchenillen Ga naar voetnoot†/ indigo/ huyden/ ende ander treffelycke waeren/ door de welcke hy can betalen ende onderhouden veel Chrygsvolck te water ende te lande/ met vele oorlogschepen tot syne Vaerden dienstig; oock om te vergiftigen Ga naar voetnoot* ende metten Gouden-stock te strycken Ga naar voetnoot*/ so danige ongetrouwe-persoonen/ die in dienste van andere Koningen/ Princen ende republycken zijn/ op dat sy hen bedectelick tot 'sSpanjaerts dienst souden laeten vinden.

De Spanjaert is meester van het Koninckrijck van Sicilien/ Ga naar margenoot+ 'twelck hy besidt met macht van Kasteelen ende Forten: waer door hy wel strengelijck daer werdt ontsien Ga naar voetnoot*/ te meer om dat de Sicilianen op den vesper-tyt/ in den Jare 1282/ al de Fransoysen/ die daer groote moetwilligheydt dagelijckx pleechden/ hadden omgebracht; des den Spanjaert te beter hem daer sterckt ende wacht houdt/ mitsgaders in noch andere landen/ geleghen inde Middelantsche-Zee Ga naar voetnoot†.

Ga naar margenoot+Wanneer inden Jare 1502 den Spaenschen Koning met den Franschen/ onderlinghe hadden voorgenomen te verdryven den gecroonden Koning van Napels Ga naar voetnoot† Frederick, ende zijn lant onder hen beyden te verdeelen/ achtende haer beyder t'saemen gevoechde machten soodanigh dat den Napelschen Koning die niet en soude connen wederstaen: haer voornemen in 'twerck gestelt synde/ hebben den Fredericum verjaegt/ zijn Koninckrijck gepart Ga naar voetnoot*/ ghedeelt/ ende tot haer beyder eyghen gemaeckt. Maer merckt hier/ beminde Leser/ den Spaenschen treck: wanneer de Fransoysen minst achterdencken hadden van eenigh nakende quaet/ soo zijn de Spanjaerden den Fransoysen op 'tlyf ghevallen/ hebben de selve met gewelt uyt 'tlandt verdreven/ ende alsoo gansch Napels voor den Spaenschen Koning alleen ingenomen/ behoudende 't selve noch ten huydigen daghe. Sy hebben stercke plaetsen die sy met soldaten beset houden/ ende 't landt wordt door eenen Vice-roy van Spanjen geregeert. Desen Spaenschen Koninck/ zijnde meester van dat eynde van Italien/ houdt daer in veele garnisoens met veele galleyen/ om hem aldaer niet weynig te doen ontsien/ ende ghelyck Ga naar voetnoot* Italien in thoom te houden/ tot synen dienste ende gehoorsaemheydt.

Ga naar margenoot+Onder schijn van vrientschap heeft/ inden Jare 1512, den Spaenschen Koning Ferdinandus versocht door-tocht voor zijn leeger aen Koninck van Navarre Ga naar voetnoot† Jean d'Albert, om te mogen/ opt spoe-

digste in Vranckryck geraken. Dese versochte vrintschap heeft den goeden Navarrischen Koning (niet quaets vermoedende) toegestaen/ maer soo haest en was den Spaenschen Koning niet in het herte van dit Rijck/ of hy heeft vermeestert Pampelone, met andere voortreffelijcke plaetsen/ ende behout de selve noch met gewelt van de rechte eygenaers/ te meer door dien den Paus van Roomen Ga naar voetnoot† de selve daedt heeft gepresen/ ende den eygendom (door zijn bulle) heeft gegeven/ om dat (soo hy seyde) den Koning van Navarre een Ketter was/ niet waerdig een Koning geheeten/ veel min in daedt te wesen. In dese gelegentheydt vindt hem den Spanjaert ghesterckt/ om wanneer hy tyt ende stont bequaem acht/ uyt dese gewesten Vranckrijck te mogen aentasten.

Koning Philips de II. van Spanjen/ heeft int Jaer 1582 niet nae gelaten alle middelen te ghebruyken tegens zijnen seer nae bestaenden Bloedt-vrient Don Antonio, gecroonden Koning van Portugael Ga naar voetnoot† Ga naar margenoot+, om den selfden met gewelt/ of met quaede practycken te doen dooden/ oft verjaeghen: Hier voor gebruyckte hy Duc d'Alba, met een leger te velde. Aende ander zijde had hy omgecocht den voornaemsten Adel des Lants/ soo dat eylaes! Don Antonio, met zijne kinderen/ nauwelyckx konden de bloedige handen der Spanjaerden ontwycken. Door het vercryghen van dit Rijck van Portugael, soo ist dat den Spaenschen stoel mede aen sich heeft genomen de profyten ende voordeelen die de

Portugesen hebben inde Oost-Indien ende Brasilien Ga naar voetnoot†. Voorwaer gheen cleyne versterckinge des Spanjaerts te waeter/ met vergrootinge zijnder thollen ende incomsten.

Ga naar margenoot+Hoe het heerlijck Hertogdom van Milanen Ga naar voetnoot†, int Jaer 1525, door hulpe des Paus Leonis de X. Ga naar voetnoot† den Fransoysen is ontweldicht/ den eygenaer ontvreemt/ ende den Spanjaerden tot buyt geworden/ geven de historien te kennen/ als ooc d'overtollige/ onmenschelijcke overlasten die d'Inwoonders hebben moeten uyt staen. Dit wyt streckende Hertogdom is gelegen aende ander syde van Italien/ beset met een uytnemende sterck Kasteel ende andere forten/ den Spanjaerden seer dienstig om hun meester te Ga naar margenoot+ houden vande doorgangen ende passagien der Veltolinen Ga naar voetnoot†, soo dat daer door de Fransoysen/ Venetianen/ Duytschen/ Savoyen ende Switsers werden van malcanderen ghehouden/ om in tyde des noots/ geen hulpe van volck elcanderen te connen toesenden. Daer en tegen can den Spanjaert door desen middel (t'zijner beliefte) alle de selve Landen op 'tlyf vallen ende bespringhen.

Ga naar margenoot+Door den loosen handel des Spaenschen Konings/ Carel de V. met Andrea Doria, is inden Jare 1527 de voortreffelijcke Republycke van Genua Ga naar voetnoot† gebracht onder andere regeringe/ gansch staende ten dienste des Spaenschen Konings.

Ga naar margenoot+De oude vrye Republycke van Florencen Ga naar voetnoot†, is onder eenen Hertog gebracht Anno 1530/ door het listig beleydt des Paus Clemens de VII. met den Spaenschen Koning Carel de V. die syne bastaert Dochter Margareta Ga naar voetnoot†, ten houwelyck gaf aen Alexandro de Medicis, Neve des voorseyden Paus; t'sedert welcke tyt het Hertogdom altyt vervallen ende beseten is by het geslachte van de Medicis, die in een onverbrekelyck verbont staen met Spanjen.

Ga naar margenoot+Niet min is mede den selven een groot verplicht vrient ende bloet verwant den Koning van Polen Sigismundus Ga naar voetnoot†, want hy/ door dispensatie des Paus/ heeft getrout twee Susters uyt't huys van Oosten--

Rijck/ nabestaende Nichten vanden Spaenschen Koning/ ende is den selven een iveraer des Jesuitschen leere ende leven/ den Spanjaert heel gelijck.

Ga naar margenoot+De Koning van Spanjen/ alwaer hy de rijcken tot syn volkomen gebiet niet en heeft/ die poocht met alle middelen de selve daer toe te dwingen. Dit heeft het schoon-bloeyende Koninckrijck van Vranckrijck dicmaels gevoelt; want seer veel loose vonden syn op verscheyden tyden by den Spanjaerden aengeleyt geweest tegens de wettige Koningen des selfs/ off om 'tselfde heel te vermeesteren/ of om 'tselfde onder Spaensche gebiedende Heeren ende machten te brengen. Dit heeft den wysen Ga naar margenoot+ Franschen Koning Franciscus de I. Ga naar voetnoot† wel behertight: Want in vrede synde met Carolo de V. Spaensch Koning/ bevont alsdoe syn Rijck soo ontstelt ende vervult met twisten ende oneenigheden/ soo onder den Adel/ als oock onder den gemeenen Coopluyden ende Borgeren/ dat hy voor zijn Rijck profytiger ende noodiger achte met Spanjen in wettighe oorloge te wesen/ als metten Spanjaert in valsche vrede te staen/ nam daerom voor/ met d'uytlantsche/ oorlog tegens Spanjen te voeren/ ende syn inlantsche ruste alsoo wederom te bevestigen. Wat een groot behulp de Ligeurs Ga naar voetnoot†, in de Jaren 1587/88/ Ga naar voetnoot† ende

daer nae hebben bekomen uyt Spanjen/ is kennelyck. Wanneer oock den Koning Henricus de III. door eenen Grau Monick Ga naar voetnoot† doorsteken was/ ende het lant vol troublen stont/ heeft men alsdoe in Vrancrijck niet vernomen wat den Spanjaert al aen stelde om in't Konincklick ampt te brengen en te dringen syne naeste bloet-vrienden? als Ernestus van Oosten-Rijck syn Cosyn/ Isabella Eugenia Ga naar voetnoot† syne Dochter/ ende andere diergelycke personagen/ uyt Franschen bloede gesproten/ niet twyffelende tot sulcks aende seer goede ghenegentheden des Paus/ die haest syne toestemminge soude geven/ wanneer de Spanjaerden meester in Vranckrijck hen hadden gemaeckt. Heeftmen onlangs mede niet gevoelt hoe den Spanjaert syn personagie heeft gespeelt Ga naar voetnoot* door den Marquis d'Ancre Ga naar voetnoot†? Desen booswicht heeft weten 'srijckx schatten hem ende de zijne eygen temaecken/ den Koning Lodewyck de XIII. (door syne minder jaerigheydt in 'sRijckx saken alsdoe onbedreven) opgehitst teghens de voornaemste Heeren vanden bloede/ oorlogen verweckt/ verwoestinghen van Landen/ steden/ ende der menschen

veroorsaeckt/meenende alsoo met de syne desen Rijcke in sulcken verloop ende ghebreck van middelen te brenghen/ dat de Croone van Vranckrijck genootsaeckt soude werden/ hulp van volck ende geldt te Ga naar margenoot+ versoecken vanden Spaenschen Koning/schoon-Vader Ga naar voetnoot† des Konings van Vranckrijck. Door desen vont hadde den Spanjaert voet in 'tLant konnen krygen/ om syne rolle te beter te konnen uyt spelen/ maer de rechtvaerdige Godt heeft hem erbermt over dit Rijcke/ ende een rechtvaerdigh oordeel op den cop deses booswichts laeten vallen/ hy is omghebracht/ ende heeft loon nae wercken ontfanghen/ ende is hier door wederom het ghemelde Rijcke in vrede gestelt.

Het Koninckrijck van Engelant, is dat ooc so inwendig als uytwendig onbevochten vanden Spanjaert gebleven? Ga naar margenoot+Och neent! Gedenckt met wat machtige vlote 'tselve den Spaenschen Koning Philips de II. heeft gepoocht te vermeesteren inden Jare 1588/ hier by komende de bulle des Paus Clemens de VIII. Ga naar voetnoot† die de Godsalighe Koninginne Elisabeth hadde in den ban ghedaen/ ende haer rijcke tot een prooye gestelt voor alle Spaensche gier-vogels/ doch Godts handt heeft de selve vlote verdaen ende tot

schande ghemaeckt. Wyder/ wat verraderye heeft Spanjen niet gepoocht aenden persoon van dese weerdige Koninginne te leggen/ om haer te vergiftigen ende met andere quade middelen ter doot te brengen? Doch de Heere (die altyt hier over gedanckt moet zijn) heeft sulcks alles verhindert. Is ooc noch niet versch in onse memorien de wonderbare ontdeckinge van het schrickelijck voorgenomen verraet inden Jare 1604/ by eenige Spaensch ghesinde ende Jesuiten angevangen/ om Jacobus, Koning van groot Britanjen/ met syn Koninginne ende kinderen/ ende voornaemsten Adel ende Raets-Heeren (wanneer sy souden in het Parlement sitten) te doen opvlieghen door de cracht des buspoeders Ga naar voetnoot†? Let met andacht (lieve leser!) in dien het poghen deses verraders hadde gheluckt/ wat jammer dit schoone Rijck soude overkomen hebben/ 'tselve op eenen ooghenblick te sullen hebben berooft ghesien van zijnen Koning ende bloedt/ als oock vanden ghetrousten Adel/ ende voorsichtigste Raedts-persoonen: Soude 't ghemeene volck hier door niet vol ancxst ende vreese/ schrick ende twyfelmoedigheydt ghestaen hebben? Daer en teghens de Spaensche vol moets/ couragie ende gheweldts? vol hope van terstont groote hulpe te crygen uyt Spanjen/ als uyt de Landen/ staende onder 't Spaensche ghebiedt? daer toe alreede veel voorraedts in Vlaenderen ghereet lach/ om nae Enghelandt te stieren. De Heere moet eeuwigh lof hebben dat hy de boose hier in ghestut heeft. Den wederspannighen Grave van Tyron in Yrlant Ga naar voetnoot†, is mede alle hulp van volck ende geldt uyt Spanjen toegesonden geweest/ om hem te sty-

ven in d'oorloge tegens zijne wettige Coninginne/ ende alsoo nae des Spanjaerts wenschen (soo den selven Tyron had konnen meester werden in Yrlant) Engelant uyt die quartieren aen te vallen ende te beoorloghen/ doch alles is (door Godes beleydt) soo uyt ghevallen dat de vyanden zijn t'onder ghebracht ende ghevlucht.

Ga naar margenoot+Wat de Spanjaerden hebben voor gehadt in Duytslant wanneer haren Koning Carel de V. Rooms Keyser was wysen de historien aen/ want sy den selfden Keyser hebben geraden alle strengigheyt soo over de gevangene protestantische Vorsten ende Heeren/ als over de Inwoonders des Lants/ te ghebruycken. Hier door is ghebeurdt dat d'andere Duytsche Vorsten den Keyser met zijne Spanjaerden uyt haer Lant-palen hebben verjaegt Ga naar voetnoot†/ 'twelcke reden gaf dat den triumpherenden Keyser (siende sich vande zijne nagejaegt/ ende dese haestige veranderinge) t'sedert in suffinge der sinnen is gekomen ende gebleven. Hedens-daechs werden oock ghewaer de wreede Spaensche mishandelinghen Ga naar voetnoot†/ de

Koninck-rijcken van Hongaryen, Bohemen, de Heerlicke Lant-schappen van Silesien, Moravien, Ga naar margenoot+ Pfaltz, ende andere daer ontrent liggende Landen. Men behoeft oock niet verde te gaen om te bewysen 't gene by de Spanjaerden is gepleegt/ inde Jaren 1598/99/ ende daer naer in de vrye ende neutrale Landen van Cleef, Berg, ende Gulich Ga naar voetnoot†, by den Admirant van Arragon; oock daerna wat overkomen Ga naar margenoot+ zijn de vrye steden Aken ende Wesel Ga naar voetnoot†, met andere steden meer. Godt de Heere believe hem te erbermen over de selfde/ op dat sy ontledicht mochten werden van dat snoode ghespuys/ die met seer groote menichte daer nestelen/ ende niet af en laten alle wreetheden te pleghen.

Ga naar margenoot+De Spanjaert heeft altyt de Nederlanden voor hem seer dienstig gheacht/ om daer inne den stoel der oorloge te stellen/ te meer also hy de Inwoonders bevont cloeck ter Zee ende ter oorlooge: De Landen vol goede Reeden ende Zee-gaten/ als bequame havens: De steden scheep-rijck/ overvloeyende van allerhande waren ende voor-raedt/ ter oorlooge nut: Ende daerom uyt de selve conde beseylen ende bespringen/ niet alleen de naest gelegene Landen ende rijcken/ maer oock de verde afgelegene.

Hier toe heeft den Spanjaert de selve willen gebruycken: Maer naerdien (als voorseyt is) Philippus den I. der Neder-landen Heer Ga naar voetnoot†/ 'tselfde niet heeft willen toestaen/ soo en heeft zijnen navolger ende Soon Carel de V. oock niet willen lyden/ dat den Spanjaert soo volkomen gebiedt over dese heerlycke landen soude gebruycken. Dit heeft hy dan soecken te wege te brenghen door Philips de II. soon vanden Ga naar margenoot+ selven Keyser Carel de V. die nu tot redelijcke Jaren was ghekomen. Daer om hebben sy den Keyser haeren Koning geraden dat hem soude believen syn soone te vorderen Ga naar voetnoot* in zijne staten/ te meer zijne Majesteyt een Prince was die veel moeyten ende periculen hadde uyt gestaen/ daer door in gesontheyt seer geswackt synde/ ende nu tot den ouderdom van 55 Jaren gekomen: Daer en teghen syn soone kloeck/ghesont ende jong/ die den swaren last der selver regeringhe beter soude konnen dragen als syne Majesteyt/ met meer andere redenen. De Keyser dan bemerckende d'onghewilligheydt teghens Ga naar margenoot+ hem/ neemt voor synen soone in syne weerdigheden te stellen/ ende hem selven daer van t'ontslaen. Syne Majest. laet derhalven de vergaderinge der Heeren Staten Generael der 17 Provintien beschryven ende by een komen binnen Brussel/ al waer hy op den 25. Octobris 1555/ met weenende oogen/ syn afscheyt nam vande gemelde Heeren Staten/ met groote bedanckingen ten wedersyden/ vande goede diensten ende behulpen elcanderen veele Jaren met groote moyten/ ende lasten bewesen. Hier op syne Majesteyt versoeckende aende selve Heeren/ dat syn soone Philippus (die uyt Spanjen aengekomen was) in syn plaetse mochte aengenomen werden/ is hem 'tselve toegestaen ende korts daer aen Ga naar margenoot+ met weynig gevolgs/ vergeselschapt met syne twee susters Ga naar voetnoot†/ naer Spanjen gereyst/ al waer hy overleden is den 21. Septemb. 1558.

Ga naar margenoot+Soo is dan Philippus de II. Koning van Spanjen in syns Heeren vaders plaetse ghehult Ga naar voetnoot* Ga naar voetnoot†/ mits dat hy de Landen moste eet doen als syne voorsaten altyt gedaen hadden/ ende derhalven ghetrocken in

alle de Hooft steden der Nederlantsche Provintien/ al daer openbaerlijck ende lyffelijck sweerende ende met gestaefden eede sich verplichtende/ alle de Privilegien ende rechten der Landen ende Steden/ plaetsen ende volckeren/ te hant-haven ende beschermen/ die wel vermeerderen/ maer niet verminderen/ gelyck hem daer op oock alle trouwe ende onderdanigheyt is belooft van wegen de Landen.

Desen Koning in Spanjen Anno 1528 gheboren Ga naar voetnoot†/ met Spaensche melck opgevoet/ ende met Spaensche Raetsheeren voorsien/ nu als Heere aenghenomen synde heeft gepoocht terstont het Spaensch voornemen int werck te stellen/ doch vint hem als verstelt/ door dien (volgens synen onlangs gedaenen eed) alle vreemdelingen waren gesloten uyt des Lants regeringe het bewindt der selver saken verricht moetende werden by d'ingeboorene der Landen. Ende alsoo hy sonder de regeringe vande vreemde syn werck niet konde uyt voeren/ hebbende ten hoogsten gelt van noode/ 'twelck hy d'ingesetene sonder consent der Heeren Staten niet mochte af vorderen/ moetende gebruycken/ eensdeels veel vreemde soldaten ende oversten/ die mede nae 's Lants wetten niet mochten int Land komen sonder verloff der H. Staten; ten anderen/ hebbende te bouwen verscheyden Forten ende Casteelen/ hem oock ongeoorloft: Soo acht hy nodig eenighe gelegentheden voor hem uyt te vinden om der Landen Ga naar margenoot+ Privilegien ende voordeelen (by syne voorsaten/ om eenige merckelijcke redenen de Landen gejont Ga naar voetnoot*) te vernietigen; dies poocht hy de Nederlanden onder nauwer bedwang te brenghen voor syn vertreck na Spanjen Ga naar voetnoot†/ twelcke voor de handt was. Hy doet derhalven inden Jare 1559/ binnen de stadt van Gent eene vergaderinge Ga naar voetnoot† leggen der Heeren Staten generael der Nederlantsche 17 Provintien/ ghevende de selve te kennen de nootsaeckelijckheydt syner reyse/ met belofte van sich wederom met de eerste gelegenheydt na de Nederlanden te vervoeghen; ende verklarende/ al hoe wel de Fransche oorloge met hem was geeyndight Ga naar voetnoot†/ dat hy nochtans raetsaem vond de Nederlanden t'eenemael te willen versekeren/ soo voor alle invallen van eenige nabuerige Princen/ als voor inlantsche beroerten; daer toe nodig achtende eenige plaetsen (by hem te verkiesen) te voorsien met soldaten van syne getrouste; versoeckende/ ende niet te min begeerende dat de selve Heeren Staten eerstdaeghs souden op brenghen Ga naar margenoot+ soo veel penningen alsser van node waren om 4000 Crygsluyden voortaen in dienst te houden/ tot

betalinge van dewelcke hy soude stellen alsulcke Thesauriers als hem goet duncken soude/ verstaende het garnisoen te sullen wesen Spanjaerden/ die syne Majesteyt rekende syne beste ende getrouste Ga naar voetnoot† te syn; makende syne bastaert suster Ga naar voetnoot† Margareta Princesse van Parma, Gouvernante geduerende syns Majest. afwesen.

Ga naar margenoot+Over dit onbillick versoeck ende bevel des Konings/ syn de Heeren Staten seer verslagen ende onstelt geweest/ als strydende in veele leden tegen 'sLants wetten ende des Princen onlanghs gedaen eedt: Want volgens den selven en behoefden sy niet te verstaen tot eenige lichtinge van penningen/ veel min om 4000 vreemde soldaten onder uytheemsche bevel-hebbers int Lant te houden/ nochte oock om Spaensche Thesauriers gestelt te werden over hare penningen: daerom ende om andere redenen meer/ Ga naar margenoot+slaen sy ghemeender hant aff het ghemelde onredelycke versoeck. Maer dit weygeren heeft den Koning/ met synen Spaenschen raet/ soo qualijck ghenomen/ dat de selve Heeren Staten geoordeelt wierden de sonde der wederspannigheyt tegens syne Majesteydt begaen te hebben/ ende dien volgens, Crimen lesae Majestatis; weerdig synde als rebellen ghestraft te worden. Ende om tot dese straffe (over de Nederlanden voorghenomen) te komen/ mostmen de selve (seyde-men) sien te dwinghen tot een Spaensche ghehoorsaemheydt/ daer toe nodig achtende inghevoert de Spaensche Inquisitie Ga naar voetnoot†/ die niet en konde werden in treyn ghebracht Ga naar voetnoot* dan met louter geweld/ met loose practycken/ Ga naar margenoot+ ende opgesochte versierde Ga naar voetnoot* redenen/ om de Nederlanders by alle Princen ende Vorsten in verdachtheyt te brenghen/ ende alsoo by de selve mede geoordeelt te werden groote straffe weerdig te syn. Hier over

dan heeftmen bedacht ende goet gevonden datmen bedectelijck op alle hoecken der Nederlanden soude te werck stellen snoode menschen/ die de kercken souden plonderen Ga naar voetnoot†/ roven ende breken/ op datmen alsdan (de Nederlanders beschuldigt werdende sulcks te wege ghebracht te hebben) een groot ghetal van vreemd Crygs-volck onder desen schyn int Lant soude mogen aff senden/ om 'tselve te verheeren Ga naar voetnoot*/ ende te brengen onder de ghehoorsaemheyt van Spaensche Gouverneurs/ die dat besitten souden als den Spanjaert besit de nieuwe gewonnen Landen van America.

Ga naar margenoot+De Koning dan/ syne bastaert suster gelaten hebbende voor Gouvernante inde Nederlanden/ is vertrocken/ ende in Spanjen wel aengekomen/ van waer hy in alder haest herwaerts aff sont Spaensche gesanten/ mede brenghende harde ende strenghe placcaten/ soo tot invoeringe vande Spaensche inquisitie Ga naar voetnoot†/ als op't onderhouden van 'tConcilie van Trenten Ga naar voetnoot†/ daer toe stellende nieuwe Bisschoppen Ga naar voetnoot† ende Ketter-meesters (Granvelle d'opperste) ende int Lant brenghende een groot deel Spaensche soldaten/ om alsoo d'Inquisitie te beter in trein te brengen. Veele onbekende Lant-loopers hebben ver-

Ga naar margenoot+ scheyden kercken geplondert/ de beelden affgebroken/ ende kerck-roof gepleeght. Daer op ghevolgt is (alsoo dit feyt d'arme Nederlanders/ doch ten onrechten/ wiert op den hals gedrongen) dat in 'tselve vrye Nederlant omgebracht syn veel duysent menschen Ga naar voetnoot†; d'eene uyt oorsake syns Gods diensts; d'andere uyt haet by eenighe geestelijcke persoonen op haer genomen; sommige om datse van groote Ga naar margenoot+ middelen waren/ dewelcke d'Inquisiteuren ende andere van aensien tot haer sochten te trecken. De ghewoonelycke ghevanghenissen waren soo vol eerlycke mannen ende vrouwen/ die in stocken ende blocken laghen/ datmen veel andere plaetsen daer toe moste ghereet maken. In alle Steden ende plaetsen en hoordemen niet dan van hanghen/ branden/ verdrincken ende jammerlyck ombrengen der Ga naar margenoot+ vroomer menschen. Alle 'twelcke oorsake gaff dat d'Inwoonders veel ende verscheyden klachten hebben ghedaen aende voornaemste Edelen ende Regeerders vant Landt; biddende ootmoedelijck dat hy haerder E. eenighen bequaemen middel mochte beraemt werden/ daer door by den Koning ofte Gouvernante te weghe wierde ghebracht de schorssinghe vande executie deser bloedigher placcaten/ immers voor eenighen tyt: tot dat den goeden Godt soude believen des Konings herte te versachten/ ende met meerder barmhertigheydt 't Nederlant aen te schouwen. Waer op de voornaemste Edelen tot Ga naar margenoot+ 400 int ghetal syn bewoghen geweest/ in Aprili 1566 ten hove te verschynen by Madame de Parma, met een seer beleefde ootmoedige requeste Ga naar voetnoot†/ hare hoogheydt ende den raet van state biddende/ dat de Landen ende steden/ mitsgaders der selver Inwoonders mochten behouden hare vryheden ende Privilegien; dat op der selver welvaren ende leven beter mochte werden ghelet/ ende de harde uytvoeringhe der bloediger placcaten opghehouden ende gheschorst/ op dattet Lant niet t'eenemael en verginge ende van inwoonders ontbloot wierde.

Ga naar margenoot+ Het ghebeurde nu/ wanneer dese aensienelijcke Edelen in goeder ordre nae iders qualiteyt/ ten

hoove quamen/ dat Madame de Parma haer daer over seer ontsettede/ 'twelcke Granvelle Ga naar voetnoot† ende Barlaimont merckende/ hebben hare hoogheydt eenen moet aenspreckende/ gheseydt: Voila Madame aprocher a vostre Ex^e un tas des Geux Ga naar voetnoot†, dat is: Siet daer Madame tot uwe Ex^e komen een hoop beedelaers ende schavuyten. De Heeren Edelen dese smadelycke ontmoetinghe ter ooren ghekomen synde/ in plaetse van haer daer over seer t'ontstellen/ seyden seer geerne den name van Geux ofte bedelaer te willen draghen/ ten aensien vande ghetrouwigheydt die sy Gode/ den Koning/ ende 'tlieve Vader-lant sochten te bewysen; gelijck dan eenighe haerer de goetwilligheydt van het draghen desselven naems lieten blycken door openbare tekenen/ dragende medalien van Gout/ sommighe van Silver/ ende andere van slechter Ga naar voetnoot* stoffe/ daer op staende twee handen, malcanderen trouwe aenbiedende met een Nap ende Male Ga naar voetnoot*, ende dese omschryvinghe: Fidel a Dieu & au Roy jusques a porter la Besace: Dat is: Ghetrou Gode ende den Koning tot den Bedel-sack toe. Eenighe hadden het opschrift: Pro lege, Rege & grege. Dat is: Voor de Wet/ den Koning ende de ghemeente. Andere nader hant: Vive les Geux.

Het seer vierig ende ernstig versoeck deser aensienelycker Edelen Madame de Parma met haren raet wat doende achterdencken/ heeft so veel gedaen dat de straffe executien/ voor eenen tyt/ wat syn geschort Ga naar voetnoot†/ doch niet dan uyt loutere geveynstheyt/als naderhant wel gebleken is: ende vreese van meerder quaet. De voortreffelycke Heeren van Montigni ende den Marquis van Bergen Ga naar voetnoot†, Ridders van

de ordre des gulden Vlies Ga naar voetnoot†/ syn gelast naer Spanjen te vertrecken/ om syne Majest. mondelinge voor te Ga naar margenoot+ dragen den droevigen stant der benouder Nederlanden/ ende van wegen de selve/ den Koning ootmoedelyck te bidden tot versachtingen der harde vervolgingen/ ende ophoudinge van het menichvuldig bloetstorten der onnoseler menschen. Ondertusschen hebben Madame, Granvelle Ga naar voetnoot†, Barlaimont, ende andere Spaensch gesinde na Spanjen den Koning alle dingen ten ergsten overgheschreven/ dienende meer om syne Majest. te verherden als tot versoeninge te raeden; 'twelcke veroorsaeckt heeft/ dat de gemelde twee affgesondene Heeren in Spanjen (naer dat sy lange sonder eenig bescheyt te konnen verkrygen waren opgehouden) syn omgebracht ende gedoot.

Boven dit alles/ is Madame de Parma in Spanjen geoordeelt geweest niet strenghe genoech tot straffe der Nederlanders gehandelt te hebben; neemt der halven den Koning voor/ na de selve Landen aff te senden/ in plaetse van die eenige versachtinge aen te doen/ den wreeden/lang bekenden bloet-hond Duc d'Alva Ga naar voetnoot†, den selven bevel gevende/ sich met veel Crygsch-volck naer 'tNederlant te vervoegen; Ga naar margenoot+ ende Madame Ga naar voetnoot†, dat sy hare commissie ende staet soude aff leggen; 'twelcke sy gedaen hebbende/ treckende naer Italien by haren man/ is Duc d'Alf int Landt aen gekomen.

Ga naar margenoot+Soo haest en is Duc d'Alva niet gheweest in 't afkomen met zijn volck nae Nederlant/ of men heeft seeckere tijdinghe daer van vernomen. Hier door is Wilhelm, Prins van Oranjen &c. (by den Coning gestelt tot Gouverneur Ga naar voetnoot† van Hollant, Zeelant, &c.) bewogen geweest hem te laten vinden by Lamorael, zijnde Prince van Gavere, Grave van Egmont, ende Gouverneur van Vlaenderen, &c. als oock by den Grave van Hoorn, ende andere vande voornaemste Heeren in hooge ampten gestelt zijnde/ haerder E. te kennen gevende dat hy secretelijck hadde verstaen den Spaenschen last ende sententie Ga naar margenoot+ die over alle de Nederlanden by den Coning ende zijnen Raed was besloten; ende dat Duc d'Alva (wiens wreeden ende bloet-dorstigen aerd hy van over lange hadde gekent) nu herwaerts over marcheerde/ met een grooten hoop vreemde ende strenge beulen ende soldaten/ om dese harde sententie uyt te voeren/ tot 'tuyterste verderf van't gansche Land: de selve Heeren daer over in bedencken gevende/ Ga naar margenoot+ of het niet raetsaem ware/ ende met 's Lants Wetten over een en quame/ datmen al de Nederlantsche macht soude by een brengen/ ende die leggen op de uyterste frontier-plaetsen Ga naar voetnoot†/ alwaer men den Duc d'Alf met zijne hoopen soude mogen ende connen stuyten/ op dat hy door alsulcke middelen in't Vaderlant/ tot des selven verderf niet in en brake. Desen voorsichtigen ende wijsen raed des Princes is by den meestendeel der Heeren verworpen/ ende bysonder by den Grave van Egmont, 'twelcke den selven Heere Prince merckende seyde dat hy niet en woude verwachten d'aencompste ende genade

van Duc d'Alf, maer voorgenomen hadde sich te begeven nae Duytschlant/ verklarende dat Egmont Ga naar margenoot+ soude wesen de brugge daer over Nederlant tot verderf soude geraken. Daer op den Grave van Egmont als zijnen spot drijvende de vroome Prins antwoorde: Wel/ de wyle ghy vertrecken wilt/ A dieu Prins sonder Lant Ga naar voetnoot†. Daer op hem de Prince van Orangen weder seyde: A dieu Grave sonder hooft, hem aldus voorseggende wat hem gebeuren soude. Dus is de Prins van Orangen uyt Antwerpen nae Duytschlant Ga naar voetnoot† getrocken inde maent van April des Jaers 1567/ 'tWelcke een groote verslagentheyt maeckte onder die vande gereformeerde Religie/ ende oorsaecke gaf dat hy van veele duysent menschen wiert gevolgt/ die haer mede op de vlucht begaven. Ter contrarie Ga naar voetnoot* soo heeft den voornoemden Grave van Ga naar margenoot+ Egmont, hem geopenbaert dat hy vyand was vande gereformeerde Religie/ sich te vooren gethoont hebbende de selve toegedaen te zijn; ende om in des Spanjaerts goede gratie te geraken/ ende te bethoonen dat hy een yveraer was vande moeder de H. Roomsche Kercke/ soo dede hy veele menschen ombrengen inde quartieren van Vlaenderen Ga naar voetnoot†. Ondertusschen is (sonder slach of stoot) Duc d'Alf met groote menichte van uyt heemsch Crijgs-volc in het Nederlant aengecomen/ als voorseyt is/ aldaer Ga naar margenoot+ terstont oprechtende een collegie van verscheydene snoode menschen; bestaende soo uyt Spanjaerden/ als Spaensche gesinde Nederlanders/ ende wierden genaempt Le Conseil des troubles ofte Bloet-raet Ga naar voetnoot†/ waer over Duc d'Alva presideerde/ hebbende volkomen macht om alsulcke vonnissen te wijsen/ van

Ga naar margenoot+ arresten ende andersins over alle de Nederlanders leven ende goederen/ hoe hoog ofte laeg van state die oock waren/ dat daer van geen appel aen hoger Collegien en mochte vallen: Liet dienvolgende seer wreede placcaten uytroepen/ straffe/ ende ongehoorde sententien ter executie stellen ende uytvoeren/ veel weduwen ende weesen makende/ Landen ende Steden bedervende/ groote schattingen instellende/ ende het gansche Nederlant in een jammerlijck bloet-bad brengende/ om also des Spanjaerts voor-nemen te uyten/ ende tottet invoeren der inquisitie/ ende 'tonderhouden des Conciliums van Trenten te geraken. Dit snoode Collegie heeft hier en boven tot stijvinge haerder daed/ ontfangen uyt Spanjen eene barbare ende schrickelijcke sententie Ga naar voetnoot†/ den 26. Februarij 1568/ tot Madrit by den Coning over de Nederlanders uytgesprocken/ daer by verklaert wierdt/ dat alle de inwoonders der Ga naar margenoot+ Ga naar voetnoot+ selve/ van wat qualiteyt die waren/ hadden verbeurt lijf ende goet/ als inde hoogste sonde der gequetster Maj. vervallen zijnde: D'een om dat hy quaet gedaen hadde, d'ander om dat hy sulcx niet en hadde belet: oock dat alle de previlegien/ vryheden ende wetten der Landen/ Steden ende plaetsen wierden vernieticht/ ende d'inwoonders niet weerdig waren sodanige voordeelen ende vryheden meer te genieten. Doch den Spanjaert sonderde daer uyt eenige zijner getrouwer ondersaten/ die hy ter gelegender tijdt soude bekent maken.

Het jammerlick geklag/ daer mede het Nederlant vervult is geweest/ heeft hem seer wijt verspreyt/ ja is tot inden Hemel opgeklommen. De menichte der vromer luyden die omgebracht wierden/ is groot geweest Ga naar voetnoot†. De gevluchte/ alle haere middelen hebbende moeten verlaten/ ende met oude swacke Ga naar margenoot+ Ga naar voetnoot+ leden/ huysvrou ende kinderen/ in grooter armoede lancx de Landen suckelende gaende/ waren noch meer. D'omliggende Landen ende Rijcken wierden vervult met gevluchte Christenen/ die haer daer

inne met allerhande eerlijcke coopmanschappen ende hantwercken begonden te generen; Waer over de gemelde plaetsen Godes milden segen Ga naar voetnoot† (door het herbergen van dese verdreven schapen) niet weynig en hebben gevoelt ende vernomen. Evenwel heeftmen by den Coning van Spanjen (van wegen den Nederlantschen Adel/ steden/ ende inwoonders) noch al aengehouden om te komen tot versoeninge; maer zijne Majest. is altydt van quaet tot erger uytgevaren/ alle hope van vergevinge (soo daer yet wat waere misdaen geweest)afslaende/ ende heeft voorts ende voorts getracht om volle macht te bekomen over de zielen/ goet/ ende bloet der Nederlanders. Alle 'twelcke veroorsaeckt heeft/ dat vele gevluchte Edelen ende Ga naar margenoot+ inlanders Ga naar voetnoot†/ eenen moet grijpende/gebracht hebben eenen schoonen hoop volcx te velde/ soo onder het beleyd des Graven Lodewijcx ende Adolfs van Nassouwen gebroeders/ als onder Graef Joos van Schouwenburg. Ga naar margenoot+ Dese helden hebben den Graef van Arenberch, overste des Spaenschen Legers/ mannelick aengevallen in het Lant van Groeningen/ tusschen Heyliger Lee Ga naar voetnoot† ende Wijnschoten/ alwaer dapper gevochten wiert/ ende de Nassousche de victorie verkregen/ veroverende ses stucken geschuts met veel bagagie/ den oversten Arenberg mede ter plaetsen doot blijvende. Doch wert dese triumphe dier gecocht door het verlies Ga naar margenoot+ van den hoog gemelden Graef Adolf: Nochtans heeft den moet deser vromer luyden soo aengewassen dat sy in haere vendels voerden dese devise: Recuperare aut mori. Dat is: Wederkrijgen oft sterven.

Ga naar margenoot+In het eerste (soo het scheen) heeft Duc d'Alva hem wat willen veynsen/ om metten voornaemsten adel des Lants /sich te beraden/ nopende der Landen regeringe/ waer over hy de selve te Hove by hem heeft doen roepen/ sulcks al van den Spaenschen besteken zijnde/ om de Heeren vast ende int net te krijgen/ gelijck't hem daer nae verthoonde. De Graven van Egmont, Hooren, Batenburgers, met verscheydene edelluyden zijn te Brussel verschenen/ maer die voorsichtiger waren zijn t'huys gebleven/ ende sommige uyt het Land getrocken. Soo haest en zijn de Graven ende Heeren by den Duc d'Alva niet aengekomen/ of hy heeft de selve doen versekeren ende gevangen nemen/ ende wel nauwe doen opsluyten. Ende met dat de tijdinge te Hove quam dat den Grave van Arenberch was gebleven/ zijn geschut verloren/ ende 'tSpaensch Leger verstroyt; soo heeft den Spaenschen Raed haer daer over willen wreken. Sijn derhalven op den eersten ende 5. Junij 1568 binnen Brussel onthooft de voornoemde Graven/ Heeren ende Edeluyden Ga naar voetnoot† Ga naar voetnoot+ Ga naar voetnoot+; sommiger hoofden ende lichamen op staken ende raderen gestelt. Dit hebben dese aensienlicke ende groot-geachte persoonen moeten lijden/ als te veel vertrout hebbende de Spaensche geveynsde trouwe ende vriendelijckheyt. Ende hoe wel het dooden der Ga naar margenoot+ voornoemde Graven (Heeren zijnde van de hooch-beroemde ordre des gulden Vlies Ga naar voetnoot†/ by geene andere

mogende veroordeelt werden als by hare met-broeders) strect tegens recht ende reden/ alsoo den Bloet-Raed over de selve (als geseyt is) geen macht en hadde/ heeft evenwel Duc d'Alva, hier op niet passende/ maer de selve ordre als met voeten tredende/ daer mede deur gegaen. Heeft mede desgelijcken het Prevelegie van Brabant ende der vermaerder Academie van Leuven schandelick geschent/ alsoo hy uyt de selve heeft gevanckelick doen wech voeren (dat niemant vermach te doen) Philippus Grave van Ga naar margenoot+ Bueren Ga naar voetnoot†, outsten Sone des Princen van Oranjen, studerende binnen Leuven, hem naer Spanjen bestellende/ zijne ouders ontvreemdende/ ende daer als ghevangen gehouden tot den Jare 1599 toe/ als wanneer hy met den Cardinael Alberto in't Nederlant is gekomen.

Ga naar margenoot+De seer sware executie over so groote Heeren van den Lande/ Ridders des gulden Vlies/ by onwettige rechters gedaen (als voorsz. is) heeft noch meerder schrick ende verloop in de Nederlanden veroorsaeckt. 'tWelcke Duc d'Alve (soo het scheen) heeft willen voorkomen/ op dattet Lant niet t'eenemael van inwoonders soude werden ontbloot. Hy doet derhalven een listig pardon uyt Spanjen Ga naar voetnoot†

komen/ daer mede de fauten ende feylen der Nederlanders souden vergeven werden: Doch 'tselve werd' by vele vrome gemerckt vol bedrochs te zijn/ hun maer te meer vreese ende achterdencken gevende. Andere/ in religions saken wanckelende/ om haer goet niet te verlaten/ haer gemack te houden/ ende hare luye buycken op te mesten/ zijn by den Spanjaerden niet alleen gebleven; maer hebben hen alle behulp ende bystant gedaen/ ende hare daden toegestaen. Na d'afcondinge van 'tselve valsch Ga naar margenoot+ pardon/ heeft Duc d'Alf versocht met geweld ende tegen danck der Heeren Staten (die in hare Prevelegien versochten gestijft te worden) in te voeren den l0./20./ ende 100. penning Ga naar voetnoot†/ met andere ongehoorde schattingen/ om daer mede zijne Spaensche trawanten/ als oock d'ontrouwe Spaensch-gesinde Nederlanders te verrijcken; ende de Landen (die alreede van't meeste haerder neeringen ontblood waren) van middelen soo arm te maecken ende uyt te putten/ datmen geen voorraed van gelde in tydt des noots soude vinden om de tyrannen tegen te staen.

De uytgewekene Nederlanders hebben niet opgehouden seer ernstig de Prins van Orangien, Gouverneur Ga naar margenoot+ van Hollant ende Zeelant, nu in Duytschlant gevlucht/ te versoecken hem te willen begeven na't Nederlant (dat nu vol oproers was door de mishandelinge van Duc d'Alve), met een goede versamelinge van volck; om de verdruckte Nederlanden te verlichten ende te rucken (door Godes hulpe) uyt der Spaenscher handen. Men heeft hier toe den Prince/ die de saecke seer behertigde/ merckelijcke sommen van penningen beschickt/ die dan een sterck Leger vergadert/ ende in Octobri 1568/ daer mede de Mase passerende/ den Duc d'Alve onder de oogen kompt. Ondertusschen/ Duc d'Alf hem dapper vreesende/ soeckt al omme te verhinderen dat den Prins, nochte zijn Leger eenighen toevoer werde ghedaen; Laet derhalven de Meulens over al af breecken/ ende de schuyren ende stallen/ van veelderley voorraet versien/ afbranden. Houdende hem oock altydt in zijne voordeelen/ sonder te willen int Velt komen ofte slach leveren. De Prins hadde korts voor zijn aencompste laten in druck gaen de

redenen van zijnen tocht Ga naar voetnoot†; op dat alle Magistraten Ed'len/ ende Inwoonders des Landts/ kennisse daer van hebbende/ haer mochten dragen (door voorvallende gelegentheden) als goede Vader-lants-liefhebbende Patriotten behoorden te doen. Doch in het Landt komende/ heeft niet voorderlicx Ga naar voetnoot*/ tot der selver verlichtinge/ connen uytrichten/ van wegen de voorverhaelde redenen. Vind dan best geraden zijn volck te voeren op de frontieren Ga naar voetnoot* van Vranckrijck/ alwaer hy zijn Leger afdanckt/ ende van daer weder nae Duytschlant persoonelijck verreyst. De Spanjaerden (hebbende geweest eerst vol schricx/ nu siende haren vyand/ sonder slag of stoot/ verstroyt) bedryven hier over binnen Brussel groote vreucht met tournoyen ende vieren; Latende ondertusschen d'arme Nederlanden vol van oproer ende moord/ vol schoffieringen van vrouwen ende maechden/ vol gewelts/ overlast ende groote schattingen/ de Wetten ende Previlegien gebroken/ ende de nieuwe onlangs ingevoerde Bisschoppen seer stijvende/ om de inquisitie uyt te voeren. Den bloet-raed mede niet nalatende int werck te stellen/ alles wat tot verderf der Landen mochte strecken. In somma de jaren 1569/ 1570/ ende 1571/ zijn seer Ga naar margenoot+ uytnemende bedroefde tijden geweest/ de gantsche Landen door.

Ga naar margenoot+Also in het Coninckrijck van Engelant een groot deel Nederlanders waren gevlucht Ga naar voetnoot†/ so edele als gemeene luyden/ die haer stillekens en eerlijck daer sochten te geneeren/ om haren cost te winnen; so

hebben de Coning van Spanjen ende Duc d'Alf so veel (door haren Ambassadeur) weten te wege te brengen/ uytstrooyende vele valsche beschuldingen tegen dese goede luyden/ dat hare Maj. van Engelant hun dede gebieden/ haer rijcke niet te mogen langer gebruycken dan voor sekeren gestelden tijt/ als waer nae sy het selve mosten ruymen. Dit gaf oorsake den edelen Graef van Lumey/ met andere Heeren ende gevluchte/ om middelen te soecken waer sy hen best souden mogen nedersetten. De Prins van Orangien als Gouverneur van 's Conincx wegen over Hollant ende Zeelant, &c. gaf onderwijlen vele bestellingen uyt tegens de Spanjaerden/ die het Nederlant aldus plaegden/ om de selve te stutten in haer boos bedrijf. Ende de gemelde Grave van Lumey, hem met een tamelicke vlote schepen/ in zee begeven hebbende/ is de Mase ingelopen/ zijn volck opstellende in't Landt van de Voorn; ende heeft alsoo de stadt vanden Briel (uyt den name des Princen van Orangien in voornoemde qualiteyt) ingenomen Ga naar voetnoot†/ ende de selve versekert/ den 1. Aprilis 1572. Dese sake heeft den bedruckten Nederlanders vry groote hoope gegeven om tot vordere verlossinge te geraken; want nu het treffelick zee-gad de Mase open stont/ om hulpe van daer te connen becomen/ ende den vyand also afbreuck ter zee te doen.

Ga naar margenoot+Maximiliaen de Hennijn Grave van Bossu Ga naar voetnoot†, was Gouverneur over Hollant gestelt by Duc d'Alf; die hem bevel gaf omme by een te versamelen/ so veel Spanjaerden als hy konde bekomen/ op dat hy daer mede mochte den genomen Briel weder veroveren/ 'twelcke hy gedaen hebbende/ is met eenige hoopen nae't Landt van de Voorn getrocken/ met meyninge om syn voornemen uyt te rechten; maer wanneer hy 'tselve begon te naerderen/ so is hem bejegent 'tvolck des Graven van Lumey, die haer so dapper aenvielen ende sloegen/ dat de Spanjaerden mosten wijcken ende vluchten door slijck ende modder; vele vande hare naelatende/ treckende van daer naer de stad Dordrecht, daer sy versochten

door te trecken Ga naar voetnoot†/ maer werde hen afgeslagen. 'Twelcke alles den Grave van Bossu boven maten heeft Ga naar margenoot+ gespeten/ ende is van daer getrocken naer de stad Rotterdam, die verstaen hebbende wat den Spanjaerden te Dordrecht was voorgevallen/ hem mede weygerden daer door te passeren: maer na lange aenhouden des voorsz. Graven/ de welcke swoer dat niemant der borgeren soude aen lijf of goet werden misdaen; is hem den door-pas met corporaelschappen Ga naar voetnoot† t'seffens toegelaten. Doch de poorte des stadts is nauwelicx aen't open doen geweest of de Spanjaerden hebben die voort met geweld op gedrongen/ 'twelcke de borgery pogende te beletten/ merckende dat de selve vyantlijcker wijse (niet tegenstaende Ga naar margenoot+ den vorigen eed des Graefs) wilden intrecken/ is daer uyt gevolgt dat den Grave selfs eenen borger heeft doorsteken Ga naar voetnoot†/ ende de Spanjaerden vande stad hen meester makende/ hebben een groote schrickelijcke moort daer binnen aengerecht/ niet nalatende al wat hare wreede Spaensche moetwille hen inden sinne gaf te doen.

Ga naar margenoot+Den Duc d'Alf, uyt oorsake vanden genomen Briel, nam voor op zijne saken beter te letten/ ende hem vande zee-gaten meer te versekeren/ veerdigt daer over af na Vlissingen synen cosijn Don Pedro Patieco ingenieur ende Colonnel/ met veel Spaensche soldaten/ op dat in't spoedichste het begonnen Ga naar margenoot+ casteel mochte werden aldaer voltrocken/ ende de stad met garnisoen versekert. Patieco is een getije vooren uyt gekomen Ga naar voetnoot†/ ende inde stad gelant/ zijne soldaten een getijde daer aen: Doch zijne compste heeft inde stad Vlissingen veroorsaeckt een groot rumoer van wegen de quade geruchten die van den selven gingen. Hy werd derhalven gevangen/ zijn pampieren ondersocht/ ende selfs wel nauwe onder-

vraegt; sulcx datmen uyt hem heeft geput als dat Duc d'Alve veel quade saken (door hem gevangen Ga naar voetnoot*) meende uyt te rechten; Daer over hy dan geoordeelt wert de doot weerdig te syn/ ende is dien volgens gestraft metter coorde/ synde op syn borst gehegt een pampier met de redenen van zijn doot. Ondertusschen zijne Soldaten Ga naar voetnoot†/ onbewust van't gene haren Oversten was bejegent/ komen seer blymoedig aen/ met hope van wel ontfangen te werden ende goeden buyt te bekomen; doch voor de stad liggende heeftmen op haer met grof geschut so dapper geschoten/ dat sy om genade biddende/ versochten te mogen weder henen trecken van daer sy gekomen waren/ 'twelckmen haer heeft toegestaen. Vlissingen 'tSpaensche jock aldus vanden hals geschud hebbende/ heeft de stad Camp-Veere Ga naar voetnoot† (alwaer het Arcenael vande provisien van oorloge voor de provintie van Zeelant word gehouden) mede gevolgt ende de stad Zieric-zee Ga naar voetnoot† oock seer corts daer aen; Ende hebben also dese drie zee-steden haer getoont vyand van Spanjen; Waer door de benoude Nederlanders bekomen hebben dese drie vermaerde zee-gaten/ als de Wielinge, 't Veer-gad ende den Room-pot Ga naar voetnoot†. Hier en boven heeft de goede God de sake noch so gelieft te segenen/ dat sy goeden buyt bequaemen uyt de vlote die den Hertoch van Medina Celi Ga naar voetnoot† uyt Spanjen na de Nederlanden bracht: daer van sy een deel costelijcke geladen schepen veroverden/ de goederen vercochten/ ende de penningen gebruyckten tot hare defensive oorloge/ ende vooreerst de

stad Middelburch Ga naar voetnoot† (die vol Spaensch garnisoen was onder Mons-Dragon) mede uyt het Spaensche geweld te rucken/ ende haer in vryheyt te stellen/ ende also het eylant van Walcheren te suyveren vanden bloet-dorstigen Spanjaerden. Bequamen oock noch 23 metale stucken geschuts Ga naar voetnoot†/ die Duc d'Alve van Mechelen na de stad Sluys hadde gesonden/ om te gebruycken op eenige schepen diemen aldaer tegens de Zeeuwen toemaeckte.

De stad Rotterdam Ga naar voetnoot† nae dat de Spanjaerden daer inne alle moortdadigheyd ende moetwille hadden Ga naar margenoot+ bedreven/ is vande selve verlaten/ ende hebben d'overgeblevene borgers haer gevoegt by de steden Dordrecht, Delft, Leyden, Haerlem, Gorcum, Hoorn, Alckmaer, Enckhuysen, Bommel, Bueren ende andere steden meer/ die haer thoonden vyand te syn der Spaenscher moorderyen ende Land-schendingen. In het Graefschap Zutphen is de hooft-stad/ midtsgaders Deutecum, Doesburch, Goor, Oldenseel met andere daer omtrent gelegene steden/ den Spanjaerd afhandig gemaeckt door den Grave vanden Berg' Ga naar voetnoot†, swager des Princen van Orangien. In Vrieslandt hebben Sneec, Franiker ende Bolswaert mede

des Spanjaerts plegen niet langer willen dulden. Daer opgevolgt is/ dat alle de steden die hen tegens dese vyanden feytelijck stelden/ ende haere vryheydt begeerden voor te staen/ t'samen gekomen syn Ga naar margenoot+ binnen de stadt Dordrecht, in Julio 1572 Ga naar voetnoot†/ werdende in haerder E: vergaderinge overwogen den droeven ende jammerlijcken stant der Nederlanden/ de wreede mishandelingen der inwoonders/ by den Spanjaerden gepleegt; wat te vooren geschiet was/ ende wat swaricheden (soomen in tijdts hier inne niet en versage) daer uyt noch ontstaen mochten; ende middelen voorgeslagen om den tyrannen te wederstaen/ ende soo het mogelick ware te dwingen dat sy de Landen souden moeten verlaten. Dit dus voorgestelt synde/ werd goet gevonden gesamentlijck den Spanjaerden ende haere toegedane/ 'thooft te bieden/ hen oorlog aen te doen/ soo te water als te lande/ door wat gelegentheden 'tselve best konde geschieden: tot welcken eynde den Prins van Oranjen, stadthouder van Hollant, Zeelant, &c. uyt Duytschlant werd' ontboden/ om met raed ende daed de Landen te dienen ende by te staen. Duc Ga naar margenoot+ d'Alve werd door dese byeencompste soo verbaest/ uyt vreese dat hem yets quaets daer uyt mochte voortkomen/ dat hij zijnen Gouverneur van Hollant, den Graef van Bossu, last gaf uyt zijnen naeme de Heeren van de byeengecomen steden te verthoonen Ga naar voetnoot†/ Dat hy/ verstaende het gemeene-qualijck-

gevoelen der Landen ende Steden/ over het invoeren van den thienden/ twintichsten/ hondersten/ ende andere penningen ende belastingen/ midtsgaders eenige misbruycken der oorlochsluyden/ volveerdig was/ niet alleen d'opgesette schattingen af te schaffen ende alle abuysen te weeren/ maer oock der Landen/ Steden/ ende Borgeren vryheden te bevestigen. Doch wanneer 'tselve dese vergaderinge is aengedient geweest; soo heeft een ygelijck geoordeelt dat 'tselve maer en quam/ uyt loutere geveynstheydt/ ende dat om dese Heeren vruchteloos te doen scheyden; men heeft 'tselve derhalven geen geloof gegeven: maer yder gantsch yverig gevonden tot kloecke tegen-weer sich te bereyden/ om't Spaensche geweld tegens te staen ende te stutten daer men konde.

Graef Lodewijck Ga naar voetnoot†, broeder des Princen van Oranjen, heeft hem eenigen tijdt in Vranckrijck onthouden; Ga naar margenoot+ alwaer hy voorneemt eenen kloecken aenslach tot veroveringe des stads Bergen Ga naar voetnoot† in Henegouwe den welcken hy wel ende geluckelijck heeft uytgevoert. Den selven aenslach was eerst aengevangen door 12 persoonen/ die haer 'smorgens vroeg meester vande stads poorte hebben gemaeckt/ ende korts daer aen gesterckt werden met 400 mannen: die dan de hooft-stad van Henegouwe also

in vryheyt stelden/ die ruckende uyt de slavernye der Spanjaerden. Duc d'Alve hier van tijdinge krijgende/ werd seer ontroert/ 'tverlies deses stads meer achtende/ als van alle de andere Zee-steden/ havens/ ende Zee-gaten; te meer also hy den Franschman (door wien dit stuck uytgerecht was) niet Ga naar margenoot+ goets en vertroude/ nam daerom voor met alle zijn macht dese stad weder te winnen/ gelijck hy dan daer nae toe treckt/ ende de selve wel nauw' belegert.

De Heeren Magistraten/ tegenstrijders der Spaenscher tyrannije/ hier vooren genoemt/ hebben Ga naar margenoot+ volgens haerder E: genomen resolutie/ ter vergaderinge/ binnen Dordrecht gehouden/ den Heere Prins van Oranjen toegeschickt een goede somme van penningen/ ende hem t'haerder hulpe ontboden/ die daer op haestelick met een schoon leger volcx/ sterck 14000 voetknechten ende 6000 ruyters/ in Julio 1572/ den Rhijn is overgekomen/ ende inde Nederlanden wel onthaelt/ God de eere gevende van so grooten weldaed/ ende daer over al omme vierige gebeden-dagen Ga naar voetnoot† houdende/ op dat dese macht/ Ga naar margenoot+ ende voorder alles wat voorgenomen mochte werden/ soude mogen geschieden tot Godes eere/ tot opbouwinge van Christi rijcke/ verstroyinge der bloet-dorstiger ende Lants-verdervende tyrannen/ ende tot gemeene Nederlants welvaren. In dese tydt heeftmen gesongen dit volgende Liedeken Ga naar voetnoot†; 'twelcke groote vrucht onder vele luyden schafte/ elcke eerste letter des veers vervolgens medebrengende den naem des Princen voorsz.

Stemme: Alst begint.

Wanneer den Prins van Oranjen de revieren nu was wel overgekomen/ is hy onvertsaegt getrocken Ga naar margenoot+ nae Bergen Ga naar voetnoot† in Henegouwe, belegert by Duc d'Alve. Graef Lodewijck was personelijck daer binnen/ 'tontset verwachtende. De Prins voor de stad komende/ met meeninge om den vyand te slaen/ heeft de Spanjaert hem in zijne voordeelen gehouden/ ende gantsch niet bloot gegeven. Middelertydt is de Prins de seer droeve bootschap gebracht van Parijs/ daer den Coning van Vranckryck Carel de Ga naar margenoot+ IX. neffens noch andere steden/ den 22. Augusti 1572/ hadde laten begaen een schrickelijcke moort Ga naar voetnoot†/ sulcks datter gereeckent wierden bet als 100000 menschen vande gereformeerde religie vermoort ende omgebracht te zijn. Dese ongehoorde daed heeft den Prins bewogen zijn volck af nae Hollant Ga naar margenoot+ ende Zeelandt te leyden: Ende is Duc d'Alf ondertusschen meester van Bergen geworden. De Prins inden tocht nae de gemelde belegerde stad Ga naar voetnoot†/ veroverde Mechlen, Dermonde, Leuven ende Nivelles, doch de selve niet houbaer achtende/ heeft die weder in zijn aftrecken verlaten/ ende zijne besettingen daer uyt getrocken. Het gebeurde daer nae dat Duc d'Alf met zijn Leger mede afquam nae Hollant/

de welcke komende ontrent Mechelen Ga naar voetnoot† zijn hem de geestelickheyt/ Magistraet ende borgerye tegens gegaen met vanen ende crucifixen/ hem wellekomende ende veel geluck wenschende met zijne verkregene victorie/ hoopende hy souder noch meer bekomen/ gaven hem over de sleutels vande stad/ ende desgelijcks meer. Alle 'twelcke onaengemerckt/ zijn de Spanjaerdenden 2. October 1572 vyantlijck Ga naar margenoot+ in de selve stad gevallen/ niemanden verschoonende/ geestelijcke noch wereltlijcke/ ende een grousaeme moort aengerecht/ vele dagen lanck de stad geplondert/ ende de goederen/ met volle geladen schepen/ versonden nae Antwerpen ende andere steden/ daer sy die verkochten; ende hebben dus dese treffelijcke stad met zijne inwoonders so deerlijck verwoest ende te niet gebracht/ dat 'tselve nemmermeer uyt des menschens herten ende gedachten gaen en kan. Duc d'Alve heeft dese daed by sententie ende afcondinge (in vele steden gedaen) geoordeelt voor billick ende recht/ ende de stad Mechelen sulcken straffe waerdig geacht/ verklarende voorders alle de goederen der Nederlanders (die hy rebellen noemde) tot proye zijnder trouwanten ende bloet-dorstiger Soldaten.

De vereenighde steden Ga naar voetnoot† hadden de stad vander Goes beleghert: maer Mons Dragon (hebbende Ga naar margenoot+ veel volcx door het verdroncken Lant/ in Zuyt-beverlant gebracht Ga naar voetnoot†) heeft die ontset/ ende ist 'tLeger also weder op gebroken. Duc d'Alf deed' al wat hy konde/ om de belegerde stad Middelburch (die in hongers noot was) te water mede te hulpe te komen/ sont derhalven 22 Assabros Ga naar voetnoot† of Spaensche Ga naar margenoot+

schepen/ met lijf-tocht/ derwaerts; Maer de selve onder het kasteel van Rammekens aenkomende/ zijn sy so dapper aengetast by de Capiteynen der gemelde vereenichde steden/ dat sy niet alleen overwonnen/ maer gantsch tot niet gebracht syn/ ende alle het volck vande meeste tot de minste overboort geworpen. Dese daet heeft onder den Spanjaerden groote schrick gemaeckt/ te meer als sy gewaer Ga naar margenoot+ wierden/ dat haer vleesch ende leven/ niet meer geacht ende gespaert wiert/ als sy dat van andere menschen gespaert hadden.

Hier en tusschen is Don Frederick de Toledo, Soon van Duc d'Alve, overste des Spaenschen Legers Ga naar margenoot+/ aen komen marcheren na Zutphen Ga naar voetnoot† ende andere steden/ alwaer hy verstont dat groote verslagentheyt was onder de gemeente/ van wegen de moort van Parijs/ het verlies van Bergen in Henegouwe, ende het moordadig feyt gepleegt binnen Mechlen. Den 23. November 1572 heeft desen Velt oversten (nae een geringe belegeringe) gewonnen de voorsz. stad Zutphen/ daer de Spanjaerden geene wreetheden mede hebben nagelaten; maer een groote moort/ aen allen soorten van menschen begaen. De Ga naar margenoot+ Graven vanden Berge ende Schouwenburch Ga naar voetnoot†, heel verbaest/ zijn na Duytschlant gevlucht/ verlatende haer gouvernement van Vrieslant, daer hem den Spanjaert deshalven weder meester van maeckt. De stad Naerden Ga naar voetnoot† (hoewel de magistraet ende de borgers desen Oversten tegens quamen/ ende om genade baden) hebben sy evenwel verbrant/ mannen/ vrouwen ende kinderen omgebracht/ jae selfs mede die sieck lagen in't gast-huys. Ende heeft Duc d'Alf noch alle dit tyrannig verrichten/ by openbare billetten/ doen verkondigen nae rechte ende justitie gedaen te hebben/ aen sulcke misdadige die noch meerder straffe hadden verdient. De stad Haerlem Ga naar voetnoot† is korts daer aen berent/ belegert/ ende na seven Ga naar margenoot+ maenden/ den Spanjaert (onder eenige voorderlicke conditien) overgegeven; des stads plonderinge afgekocht werdende voor 240 duysent guldens; Doch desen bloet-hond dede de Nederlantsche ende Walsche soldaten al ombrengen/ ende de borgers pionieren Ga naar voetnoot* in't beleg voor Alckmaer/ niet passende op't gemaeckte accoort.

De stad van Middelburch Ga naar voetnoot†/ hoe langer hoe meer/ in grooten hongers-nood geraeckende/ heeft Duc Ga naar margenoot+ d'Alve, om de selve daer uyt te verlossen/ een treffelicke vlote doen gereet maken; daer mede hy/ in Februario 1573/ tracht te slaen de vlote der vereenichde Steden/ daer Capiteyn Worst Admirael over was; maer komende aenden anderen/ heeft/ naer een bloedig gevecht/ den Spanjaert moeten wijcken/ achterlatende twee groote schepen/ genaemt 'tLand van beloften/ ende den Oliphant/ met noch eenige mindere. Monsieur Blicki met seer veel Spaenschen adel ende soldaten op de selve schepen synde/ wierden gantsch niet verschoont/ want den hittigen moet der verwinners was soo groot/ dat sy de Spanjaerden met haere goude ketens ende kostelicke kleedingen over boort smeten/ geen ding achtende kostelijcker als straffe ende wrake te doen aen dese wreede wolven/ die soo menig duysend onnosele menschen hadden helpen ombrengen. De Spanjaerden met haere toegedane die het ontquamen kregen hier door seer grooten schrick/ merckende dat (door Gods rechtveerdig oordeel) de wreede wreedelicken wierden betaelt/ ende dat by den al-wreeckenden God/ ende dese verwinners de doot van een slecht mensche soo veel geacht wierd/ als eenen grooten Spaenschen Don of Seignor. Don Frederick hadde/ na 'tveroveren van Haerlem, geschreven aen d'andere Hollantsche steden Ga naar voetnoot†/ dat sy hen hadden te spiegelen aen de gewonnen nabuerige stad Haerlem, ende dat haer niet beter

soude toekomen/ soo sy hen niet wilden geven in zijne bermhertige handen/ dewijle die noch voor een tijdt tot haerder erberminge open stonden; Doch dese Spaensche voorgestelde genade is by den steden geheel verworpen/ resolverende haeren vyand totten uyttersten toe tegen te staen; seggende met den Koninglijcken Prophete David: beter te vallen in Godes handen (vertrouwende zijne Vaderlicke liefde) als inder tyrannen ende menschen. Ondertusschen in Augusto 1573/ 'tSpaensche Leger voor Ga naar margenoot+ Ga naar voetnoot† komende/ heeftmen de stadt beschoten/ bressen gemaeckt ende bestormt/ doch Godt heeft soo een mannelijck herte den inwoonders gegeven/ tot de vrouwen ende kinderen toe/ haer t'samen moedig quijtende/ om den vyand af te keeren/ dat de selve genootsaeckt is geweest (geleden hebbende groote schade) de stad te verlaten. Ende dus is Duc d'Alve allencxkens beter gewaer geworden/ dat de openinge der Zee-gaten was der vereenichde steden sterckte; versoeckt derhalven aen de Heeren van Amsterdam/ dat de selve al haere macht tot 'sConings dienst wilden aenleggen om de Noort-hollanders te dwingen/ ende haere Zee-gaten voor hem veyl te houden/ 'twelcke hem toegestaen zijnde/ hebben die van Amsterdam een stercke vlote toegerust/ het schip van den Admirael de Grave van Bossu (daer mede veel adels op ging) noemende/ d'Inquisitie.

Ga naar margenoot+Den 11. Octobris 1573 Ga naar voetnoot† zijn de Spaensche voor den dag gecomen/ ende van den Noort-hollantschen Admirael/ midtsgaders van andere kloecke Zee Capiteynen soo wel onthaelt ende gegroet/ dat des Ga naar margenoot+ Spaenschen Admiraels schip/ met meer andere/ werden verwert onder een/ ende den Grave van Bossu, met vele Dons/ adels ende gemeene soldaten ende bootsgesellen/ gevangen/ Daer voor verscheyden Ga naar margenoot+ aensienlicke persoonen werden gelost/ met veel Haerlemsche borgers. Duc d'Alf persoonelick t'Amsterdam zijnde/ ende dese tijdinge verstaende/ is in haest vertrocken/ nae latende vele schulden. De Prins van Oranjen was alsdoe binnen de stad Dordrecht, die door een Fransch edelman/ d'Heer van Ga naar margenoot+ Poyet, dede beklimmen de stad Geertruydenberg', ende meester daer van werd den 28. Augusti 73. In Duytschlant den Hertoch Hans Casimirus Ga naar voetnoot†, op een heyde ontmoetende een groote partye bus-

poeders/ gesonden werdende nae Nederlant voor Duc d'Alve, heeft dat doen aensteecken ende opspringen. Te deser tijdt werd een Liedeken gesongen/ behelsende de klachte vanden gevangen Grave van Bossu, ende alsoo het alsdoe seer vermaert was/ hebbe 'tselve hier mede willen in voegen/luydende als volgt.

Duc d'Alf bemerckende dat hy door zijne strenge regeringe het spit over al had' in d'asschen gewend Ga naar voetnoot* Ga naar margenoot+/ ende het werck inde Nederlanden gansch verbrot/ ende dat een ygelijck met haet tegens hem ontsteken was/ versoeckt vanden Coning zijn meester ontslagen te wesen van zijnen dienst/ 'twelcke hem toeghestaen synde/ is in zijn plaetse uyt Spanjen afgheveerdicht Don Louys de Requesens Ga naar voetnoot†, groot Ga naar margenoot+ Commandeur van Castillen. Ende is Duc d'Alf met zijnen soon, den 2. December 1573/ uyt dese Landen na Spanjen vertrocken Ga naar voetnoot†/ de selve latende vol ellende/ oproers/ ende verwoestinge/ vry anders als hy die ses jaren te vooren/ t'zijner aenkomste hadde gevonden. Ende om den Vader-lants-liefhebbenden Leser noch levendiger te verthoonen de natuere ende 'tplegen deses Duc d'Alfs (dat ten deele maer uyt het voorverhaelde kan werden afgepeylt) sal hy lesen de Historien Ga naar voetnoot† die in't lange de Nederlantsche geschiedenissen verhalen/ ende daer van volkomentlick spreken; so van zijne schrickelijcke/ ongehoorde ende wreede daden/ over landen/ steden/ ende persoonen/ van hooghen ende leghen staete ghebruyckt/ als onder andere in zijn vrolijcke maeltijden hem beroemde te hebben omgebracht/ meer als 18000 menschen door beuls handen in ses jaren tijts. Somma isser oyt eenig tyran geweest die yets quaets bedreven heeft/ Duc d'Alf heeft daer van niet na gelaten alle 'tselve int werck te stellen; Immers so't niet en is gheschiet/ de wille om dat uyt te voeren/ en heeft het hem niet belet/ maer wel den sorgdragenden goeden God/ door zijne barmhertige mogentheyt.

Don Frederick is een vader-gelijckenden soon geweest/ gelijck daer over dese veerskens op hem gemaeckt zijn.

Duc d'Alf had een seer konstig/ doch vermeten beeld Ga naar voetnoot†/ ofte statue van zijn persoon doen in coper gieten/ tredende den Adel ende Staten des Lands onder zijne voeten/ die de beenen ende armen afgehouden Ga naar voetnoot* waren/ met seer trotsige omschryvingen/ tot kleyn achtinge des Conings ende der Landen/ staende verheven in het casteel van Antwerpen. Ende alsdoe zijn dese aerdige gedichten daer van gestelt.

Als nu Don Louys in dienst was als Gouverneur/ heeft hy de Heeren Staten der Nederlanden Ga naar margenoot+/ daer over hy heerschte/ te kennen gegeven dat hy een beter voet van regeringe voor genomen hadde/ als zijn voorsaet wel hadde gedaen/ hem willende voegen (soo hy seyde) nae de Previlegien des Lants/

ende nae het advijs der Staten vanden Lande. Dit scheen/ in het eerste/ vry wat aensiens te hebben; maer zijnen loosen bedrieglijcken handel in Spanjen/ soo in Grenade/ als andersins aende Moren gepleegt Ga naar voetnoot†/ was al te wel bekent/ gelijck oock zijn boos voornemen alhier haest openbaer wierd: want de Heeren Staten hebben kennisse gekregen dat hy hem heymelicken versterckte met nieuw Chrijgsvolck/ ende uyt Spanjen een stercke vlote verwachtede; daer en boven de mutinerende Ga naar voetnoot* soldaten (tot haerder versekeringe) in pande gevende de steden Nimmegen, 'sHertogenbosch, Deventer, Dermonde ende andere meer. Ondertusschen de stad Middelburch gekomen zijnde in d'uyterste hongers-noot/ heeft desen Commandeur (wetende wat hem aen de selve gelegen was) tot ontsettinge alles by gebracht te water dat hy konde; twee machtige vloten toerustende/ d'een de Sonte af komende/ daer op Sanchio

d'Avila commandeerde/ ende d'ander uyt Bergen op Zoom/ daer over Julian de Romero 'tbevel hadde. Doch de macht der vereenichde steden/ mede in twee vloten verdeelt zijnde/ is tegens de vlote die de Sonte af quam/ den Zeeuschen Vice Admirael Cornelis Claessen, met zijn byhebbende schepen/ veerdig geweest te slaen/ ende over d'ander den Admirael Boissot. Waer over ontrent Rommerswale Ga naar voetnoot† een harden water strijt gevallen is/ tusschen den Admirael Boissot ende Julian de Romero; maer naer een heftig/ bloedig gevecht/ is de victorie gebleven aen 'tvolck der vereenichde steden/ daer over men God de Heere hoochlick heeft gedanckt. De Zeeuwen veroverden thien oorloch schepen/ ende alle d'overwonnene (soo groot als kleen) leerdemen de Courante over boord Ga naar voetnoot*/ op dat sy niet meer haer souden tot moorden ende roven der Nederlanden laten gebruycken. Wanneer nu Sanchio d'Avila dese nederlaghe wierd verwitticht/ soo heeft hy de vlucht naer Antwerpen genomen/ maer de Zeeuwen hem soo dapper achter in zijn vaer-water zijnde/ hebben dry oorloch schepen gekreghen/ die sy mede al van't Spaensch ghespuys ontledighden/ al over boort werpende wat leven hadde. Hier nae Mons Ga naar margenoot+ Dragon (Gouverneur binnen Middelburch Ga naar voetnoot†) versoeckende de handelinge van't over komen/ ende met den Prins van Oranjen te spreecken/ zijn de conditien getroffen/ ende 'tSpaensch Guarnisoen daer uyt vertreckende/ is daer binnen gekomen de borgery van Ziericzee/ Vlissingen ende vander Vere/ die de verhongerde groote deucht bewesen/ waer over by allen veel blyschaps ontstaen is/ malkanderen met tranen van vreuchde willekomende/ ende God over dese verlossinge hoogelick prijsende.

Ga naar margenoot+ Ga naar voetnoot+Dus is't eylant van Walchren (dat twee jaren woest gelegen hadde) van de Spanjaerts t'eenemael bevrijd. Armuyden hebbende veel uytgestaen/ geduyrende dese belegeringe/ is bewalt ende met stads Previlegien vereert/ Ende over de heerlijcke victorie te water/ is in dese tydt een fraey Liedeken gemaeckt/ ende over al gesongen/ het welcke daer om hier mede ingesloten wert. (Doch om 't omslaen te vermyden/ sullen wy daer van de Tablatuer van de Luyt ende Citer voorstellen.)

Wanneer de saken te water goeden voorspoet hadden/ so hebben de Graven, Lodewyck ende Ga naar margenoot+ Henrick van Nassouwen, broeders des Princen van Oranjen, met Hertoch Christoffel van Beyeren Ga naar voetnoot†, getracht haer by-een-hebbende troupen/ bestaende in 2000 ruyters ende 8000 voetknechten/ te voegen by de macht des Princen van Oranjen Ga naar voetnoot†. Maer de Commandeur, wetende dat hem vele daer aen gelegen was/ socht 'tselfde te beletten; alle zijne hoopen (hoe wel die meest in mutinatie waren) soeckende te stillen met vele beloften/ hun bewegende datse hen souden laten gebruycken tegens dese Heeren. Sijn derhalven op de Mokerheyde tegens malkanderen aen gekomen/ daer dapper gevochten wierd; doch also vele Duytschen om geld riepen/ ende dat sy weygerden te vechten/ is den vyand meester van't veld geworden/ ende zijn de voornoemde drie Heeren/ met 'tmeeste volck/ gebleven ter plaetse/ tot groot bedroeven aller vromer Vaderlants-lievende persoonen /ende tot groote courage der Ga naar margenoot+ tyrannen. Wanneer de Spaensche aldus victorieuslijck aen quamen/ meenden sy geld t'ontfangen/ volgens de belofte aen hen gedaen: maer daer en is geen geld gevolgt. Hier over mutineerden sy meer als te voren/ jagen haere Officieren weg/ scheurden de vendels vande stengen/ ende trocken met groote hoopen na de stad van Antwerpen; 'twelcke sy (door middel van het Casteel) innamen/ aldaer bedryvende allerley moetwille/ ende speelden/ feura Veillaco Ga naar voetnoot†; Boven alle 'twelcke de stad noch aen

dese oproerige boeven moste opbrengen 400000 guldens. Ende van alle dese moetwillige ende tyrannige feyten hebben sy noch pardon gekregen. De Commandeur hadde in dese tydt eenige aenslagen Ga naar margenoot+/ beleyt door sommige ontrouwe inwoonders/ op Zuyt ende Noort Hollant/ toerustende tot Antwerpen een stercke vlote schepen/ ende oock eene uyt Spanjen tot zijner hulpe verwachtende/ doch alles heeft God tot niet gemaeckt.

De Spaensche schepen/ t'Antwerpen toegerust/ zijn onder 'tbeleyt des Vice-Admiraels Haemstede, Ga naar margenoot+ afgekomen/ rechts voor by Calloo in 't lange-rack; Ende op den 30. Mey 74/ aengetast by de Zeeuwen/ die eenige schepen overwonnen/ ende den Vice Admirael gevangen kregen/ veel Spanjaerden dootslaende ende over boort smijtende/ daer van de gevluchtede de tijdinge t'Antwerpen brachten aen hare kameraden/ die vast besich waren met bancketeren/ hoereren/ ende tuysschen Ga naar voetnoot*/ so met haer groot geld vande stad Antwerpen ontfangen/ als vanden buyt op de Mokerheyde gekregen. De Commandeur/ merckende dat zijn macht te water nochte te lande niet veel en gold/ om tot zijn voornemen te geraken/ ende de landen in zijn geweld te brengen/ stelt zijne valscheyt in't werck, door een loos Ga naar margenoot+ pardon Ga naar voetnoot†/ in Spanjen den 8. Marty 74 gesmeet/ ende by hem int openbaer doen afroepen; De Coning

by 'tselve vergevende/ der landen/ steden/ gilden/ inwoonderen ende alle ende een ygelick hare begaene fauten ende sonden/ tegens hem ende de Moeder de H. Kercke begaen/ 'tsedert den jare 1566 totten huydigen dag toe/ stellende een ygelijck in zijn eere/ goeden-naem/ ende faem/ etc. Maer alsoo 'tselve (merckt Ga naar voetnoot*) eenige personen uytsonderde die hy daer nae soude openbaren/ ende oock vervatende was eenige dobbelsinnige woorden; So en hebben de Nederlanders dit pardon geen geloof gegeven/ ende is dien volgens daer mede niet besonders uytgerecht geworden/ te meer also des Commandeurs dobbel sinnig valsch herte sich dagelijcx maer al te klaer verthoonde.

Quisquis videri appetit quod non est, Hypocrita est: simulat enim iustum; nec exhibet; ostenditque in imagine quod non habet in veritate. Quid agis miser? odit te mundus, quod pium credat. Odit te Deus quod impium sciat. Atque ita utrique odiosus in neutro tibi praesidium est. Ga naar margenoot+

De Commandeur/ poogende in 'therte van Hollant yet groots/ met alle zijn macht/ aen te grijpen/ Ga naar margenoot+ doet de stad Leyden (die hy te voren Ga naar voetnoot† hadde laten berennen) met geweld beleggen/ met schanssen rontsomme besluyten/ ende so benouwen/ datter niemant uyt ofte in en konde komen. Den 26. Mey

74 heeft hy zijn beschanssingen voltrocken/ sodanig datmen de belegerde geen hulpe van volck/ voorraet van nootdruft/ oft ammonitien van oorlog konde toe brengen. Ende alhoewel van binnen niet wierd nagelaten dat tot tegen-weer ende mannelicke defentie diende by der hand genomen/ so is nochtans aldaer ontstaen grooten hongers-noot/ gebreck van veelderhande nootsaecklijckheden/ sterfte/ oneenigheden ende ander ongevallen. De Commandeur heeft de belegerde (door brieven) gesocht tot overgevinge te bewegen; maer d'antwoorde is hem niet wel bevallen; de resolutie die d'inwoonders namen/ was liever te staen op een goede uytkompste/ die sy Godts bermhertigheyd toebetrouden/ dan in de tyrannige handen (als die van Haerlem) der bloet-dorstiger Spanjaerden te vallen. Ga naar margenoot+ De Prins van Oranjen met de vereenichde Steden/ hebben door ^ovliegende boden ende brieven dese benoude getroost /ende belooft alle middelen van ontset voor haer te sullen by der handt nemen. De eygenaers der Landen van Hollandt/ staen toe alle de sluysen Ga naar voetnoot† te openen/ op dattet Zee-water 'tgansche Land bedecken/ ende men door dien middel/ over 'tplatte Land/ met schepen ende schuyten dese belegerde stad mochte verlossen. De steden van Zeelant/ dit seer ter herten nemende/ senden 800 Matrosen/ onder haren kloecken Admirael Boisot, met veel geschuts/ ter hulpe. Ende in Septembri 74 Ga naar voetnoot†/ is mede uyt Delft der vereenichde steden macht getrocken (na dat de Prins d'ordre van 'tvoor-trecken selfs al hadde bestelt) met grooter courage ende menichte van plat-boomde schepen ende Ga naar margenoot+ galleykens. Hier en boven de regeerder van water ende wind/ heeft hier oock so merckelick getoont dat alles onder zijn gebied staet/ de wateren belastende te steygren van 9 tot 28 duymen/ oock den wind metten gierstroom Ga naar voetnoot* Ga naar voetnoot†/ uyt den Noort-westen so sterck te waeyen/ dat door dese gelegentheyt des vyants soldaten/ siende de menichte der schepen aenkomen/ sulck eenen schrick gekregen hebben/ dat sy verlieten de schanssen te Soeter-meer ende te Benthuysen. Den moedigen Admirael den Kerckweg mede innemende/ stack den dijck door/ ende bracht also vele schepen in. De Spanjaerden liggende voorts tot Voorschoten ende Lammen sterck beschanst/ zijn mede haestig gevloden/ d'ontsetters hier door goeden buyt bekomende. De belegerde vernemende haer ontset/ 'twelck den derden Octobris/ door Gods segen is te wege gebracht/ maeckten plaets ende ruymte in hare burchwallen/ om d'aen-

komende schepen op het bequaemste daer in te leggen/ die sy met grooten ernst ende vierigheyt (God voor al danckende) ontfingen. Hoe veel mannelijcke daden/ geduyrende dit beleg/ binnen der stad zijn geschiet/ hoe veel menschen door honger ende pest zijn gestorven/ wat al twisten/ door de voorsichtige Magistraat/ ter neder zijn geleyt/ ende wat al ongemacken voorgekomen/ oock mede op hoe veelderhande manieren de hongerige buycken zijn gespijst/ daer van alles wert den lust-gierigen leser gewesen (overmits men hier maer sommierlijck alles verhaeld) die Historien naer te soecken die hier van in't lange hebben geschreven/ 'twelcke wel dobbel de pijne weert is om opgesocht te werden. Onder andere aensienlicke dingen is bedenckens waerd/ Hoe dat inden selven nacht wanneer den vyand de schansse tot Lammen verliet/ van des stads muyr om verde gevallen is de lengde van xxvi roeden/ daer mede een groot deel des stads veste gevold wiert. Waerlijck by aldien het eer ware gebeurt/ 'tsoude den vyand wijs gemaeckt hebben dat hy daer door bekomen hadde een bresse ende brugge om inde stad te geraken; doch God heeft dit anders voor de zijne weten te stieren. Over dese groote/ wonderbare verlossinge ende ontset des stads Leyden/ heeftmen God gedanckt ende een bysonderen Ga naar margenoot+ danck-segging-dag gehouden. De Staten van Hollant metten Prins van Oranjen vonden goet/ om dese stad (ten aensien van hare geleden schaden/ 'tmannelijck tegen houden/ ende 'tstuyten der vyanden) te vereeren met een hooge schole ofte Academie Ga naar voetnoot†, tot welckers onderhout sy jaerlijcks het geld versorgen Ga naar margenoot+ souden.

Voici, l'oeil de l'Eternel est sur ceulx qui le craignent, sur ceulx qui s'attendent a sa gratuité: afin qu'il les retire de mort, & les entretienne en vie durant la famine. Ga naar margenoot+

Ga naar margenoot+De Coning van Spanjen (also zijns Gouverneurs handelinge alom verdagt was) heeft door den Keyser Ga naar voetnoot† ende ander uytheemsche Vorsten/ te wege gebracht/ datmen met de gesanten des Conings ter eender/ ende der Heeren Staten ter ander syden/ een vergaderinge heeft gehouden binnen de stad Breda Ga naar voetnoot†/ op datmen mocht tot een gewenschte vrucht van vrede komen: maer men heeft oogen-

schijnlick gemerckt datmen besich was/ om de vereenichde steden/ metten Prins van Oranjen het net over 'thooft te slepen/ ende de selve also inde Spaensche fuycke te vangen/ is derhalven de byeenkompste (onverichter saken) gescheyden. Bueren Ga naar voetnoot† met Oudewater zijn vermeestert ende seer vyandlick Ga naar margenoot+ getracteert geworden vanden Commandeur. Tusschen Dordrecht ende Rotterdam te Crimpen, de Spanjaert een sterck fort hebbende doen bouwen/ om Zuyt-hollant te quellen/ is 'tselve gewonnen Ga naar margenoot+ ende by den Prins van Oranjen doen afbreken. De Commandeur hebbende mede laten ter oorloge timmeren 12 groote krom-stevens Ga naar voetnoot* binnen Rosendael; zijn by de Zeeuwen overvallen/ verbrant ende Ga naar margenoot+ tot niet gemaeckt/ ende de 200 Walen/ die de selve bewaren souden/ verjaegt ende geslagen. Den Spaenschen Ambassadeur in Engelant heeft hare Majest. so veel weten wijs te maken/ dat sy in verachtinge hadden genomen alle der Nederlanders saken/ meenende dat den Spaenschen Coning dobbelrecht hadde de selve so wreedelick te handelen. Waer over de regeerders der vereenigde steden metten Prins van Oranjen seer bedroeft zijn geweest/ de wijle sy noodig achteden tot haer behoudinge te gebruycken de hulpe eeniger uytheemsche Princen; overwegende/ aen d'een zijde/ haers vyants macht/ van volck/ geld/ ende alliantien met de naest gelegene Princen gemaeckt; aen d'ander zijde/ der benouwder landen ende steden sobere middelen/ van volck ende geld/ geene verbintenissen met groote Vorsten/ ende wat des meer is. Heeft derhalven desen haren hoogdringenden nood de selve doen voornemen/ haer nootwendig te moeten stellen onder de beschuttinge van eenen uytlantschen (doch mogenden Ga naar voetnoot*) Prins Ga naar voetnoot†. In haerder E: vergaderinge werden voor gestelt/ zijne Keyserlicke Majest./ den Koning van Vranckrijck/ ende hare Majest. van Engelant. Eyndelijck naer onderlinge lange opmerckingen Ga naar margenoot+/ is raetsaempst gevonden gesanten af te veerdigen na hare Majest. van Engelant/ ten eynde als boven. 'tWelcke gedaen zijnde/ ende de Ambassadeurs der verdruckte Nederlanden in Engelant wel aengekomen wesende/ zijn de selve (niet tegenstaende des Spanjaerts Ambassadeur alle neerstig-

heyt ten hove aenwende om dit goet werck vruchteloos te maecken) by hare Majest. wel com geweest/ ende mede-dogentheyt aen hoorende den droeven handel/ ende 'tSpaensch geweld dat aldaer/ met alle tyrannie wiert int werck gestelt/ verklarende dat sy haer geroerd vond Gods Kercke/ ende den bedruckten voor te staen/ ende alle 'tgeweld te helpen stuyten; Met seer beleefde woorden afslaende het aennemen der opper-heerlicheyd der landen ende steden/ de welcke hare Majest. door d'Ambassadeurs wiert aengeboden/ Ende selve hun aenbiedende/ hulpe van volck ende geld/ om den brandenden hitsigen moet der bloet-honden te slissen ende te dempen Ga naar voetnoot*/ achtende 'tselve oock hoog-noodig voor hare Majesteyt/ om de nabuerigheyt ende gelegentheyd der Nederlanden/ met haer Coningrijck/ wel wetende/ soo den Spanjaert volkomen meester werde/ dat haere Majesteyts Landen niet vry en souden zijn van dese al-grijpende-gieren.

O que bien heureux est celuy qui se porte sagement envers le chetif: l'Eternel le delivrera au jour de la calamité. Ga naar margenoot+

Ga naar margenoot+Door de ontrouwigheyt eeniger ingeborene heeft de Commandeur weten zijn volc te brengen van St. Annen-land in Philips-lant/ ende op't leeg Ga naar voetnoot* water in't lant van Schouwen Ga naar voetnoot†; Ende niet tegenstaende de schepen van oorloge haer uyterste neersticheyt deden/ verovert den Spanjaert evenwel Brouwershaven, daer na Bommene, daer hy het al vermoort. Voort treckende naer de stad van Zieric-zee, die hy mede/ nae daer op alle geweld gedaen hebbende (niet tegenstaende de kloecke tegenweer van binnen) vermeestert den 2. Julij 76. Menig kloeck held heeft hier zijn leven gelaten/ onder andere/ den Admirael Boissot, met zijn broeder den Gouverneur van Walchren; 'twelcke groote verslagentheyt bracht onder de gemeente /maer onsen sorg-dragenden God heeft dese droefheyt haest weten te veranderen inde hoochste blijtschap; want somen gemeenlijck segt: De man komt door het gelt, Tot staet en groot gewelt. Ter contrarie: Die daer kleyn van macht is, Hier niet veel geacht is. Dit is gebleken aenden Commandeur/ also hy zijn chrijgschvolc/ dat over al in mutinatie Ga naar voetnoot† was/ om het groote achter-stel Ga naar voetnoot* der gagien/ niet konde gebieden na zijnen wille: maer rotteryen maecten/ so te voet als te paerde. Men heeft de landen gepoocht af te dringen groote sommen van penningen/ om dese oproerige te voldoen: maer de Commandeur klopte voor een doof-mans deure/ elcke stad (voor en aleer men eenig gelt wilde opbrengen) eyschte zijn verkorte-previlegien gestelt in vorigen stand. Desen hoogmoedigen ende trotsen Ga naar margenoot+ man heeft dit grootelicx ter herten genomen/ is van hert-seer sieck geworden/ kreeg een heete coortse/ met swellinge/ ende is so overleden den 5. Marty 1576/ niet sonder nadencken Ga naar voetnoot* van de peste.

O! Hoe sal dat licht der Godloosen in haer ongeluck over hen komen? hy sal herten-leed uyt deelen in zijnen toorne/ sy sullen zijn als stoppelen voor den wind/ ende als kaf dat den stormwind weg jaegt. Ga naar margenoot+