Levende Talen. Jaargang 1935

Bij het referendum over het eindexamen H.B.S. B.

Op de laatste Algemene Vergadering is na breedvoerige discussie ten slotte een referendum voorgesteld over de vraag of de H.B.S. B het eindexamen in de letterkunde terug dient te wensen. De formulering was niet scherp, veranderde in een kwartier tijds minstens driemaal en ook ten slotte waren er leden, die niet zoals de Heer van den Andel een opgave van minstens drie gelezen boeken wilden vragen, maar een aanmerkelijk langer lijstje. Over de tijd was men het ook niet eens, 30 minuten als vroeger, 20 als het laatste jaar?

Verdient het aanbeveling, dat de Vereniging zich thans reeds voor herstel van het literatuur-examen in een of andere vorm uitspreekt? Het hoofdbestuur heeft deze vraag onlangs nog eens overwogen en mij opgedragen, in het tijdschrift van zijn mening verslag te doen. Het besluit, dat voortaan de letterkunde der vreemde volken op het eindexamen der H.B.S. B niet meer zou worden geëxamineerd, is verleden jaar als een grote verrassing gekomen. Ongerustheid over het lot van het onderwijs in de letterkunde was begrijpelijk. Zou het programma voor het onderwijs ook weldra worden gewijzigd en de letterkunde moeten verdwijnen?

Thans is er meer klaarheid. Op de Algemene Vergadering heeft men van zeer gezaghebbende zijde kunnen vernemen, dat het geenszins de bedoeling is, dat het onderwijs in de letterkunde onder de nieuwe eindexamenbepaling zal lijden, dat integendeel het onveranderd handhaven van het schoolprogramma, ook volgens de uitdrukkelijke wens van de overheid, betekent: letterkunde-onderwijs juist geven als tot dusver. Verder weten wij thans, dat het vragen naar de inhoud van boeken op het eindexamen wel degelijk nog geoorloofd is, al dient aan het nietkennen van bijzonderheden geen waarde te worden gehecht.

[p. 100]

De candidaat moet spreken en de leraar, die begrijpt, hoe veel gemakkelijker de achttienjarige het heeft, als hij zich over een gelezen boek kan uiten - en hij hééft boeken gelezen, al was het alleen maar in de les! - zal hem niet willen dwingen tot een gesprek over koetjes en kalfjes, waarvan zo goed als zeker niets terecht komt.

Wat bereikt men met een eis van drie boeken? Het belang van het langere boekenlijstje van tot dusver was niet, dat de candidaten de inhoud van die boeken konden vertellen, maar vooral, dat zij ook thuis genoodzaakt waren geweest vreemde boeken te lezen. Drie boeken echter kunnen in de les wonden behandeld. Met die verplicht te stellen op het eindexamen geeft men dus alleen de leraar een stok in de hand, waarmee hij bij zijn onderwijs dreigen kan: let op, of bij het eindexamen....! Zou er echter ooit met de stok in de hand goed literatuuronderwijs zijn gegeven? Wie die nodig heeft, late zijn leerlingen toch liever vertalingen maken. Zij zullen er niet minder aan hebben.

Het grotere boekenlijstje dan? Mijn ervaring is nog even kort als die van anderen, echter ik heb gemerkt, het kost wat meer aandrang, maar thuis lezen zij thans ook. Om de candidaten tot lezen te dwingen, is het boekenlijstje dus niet bepaald noodzakelijk. Bovendien is het vrijwel onmogelijk, zoo'n boekenlijstje samen met de voorgelegde tekst in 20 minuten te examineren.

Herstel van het mondeling examen van 30 minuten? Ieder weet, dat de tijd van 30 op 20 minuten teruggebracht is om met een gecommitteerde minder te kunnen volstaan. Bezuiniging dus. Wie hedentendage tegen een maatregel van bezuiniging opponeert, kan bij voorbaat weten, dat hij niets bereikt. Onze Vereniging moet geen verzoeken indienen, waarvan zij zeker weet, dat zij niet worden ingewilligd.

Op de Algemene Vergadering werd er reeds op gewezen, dat wat de H.B.S. thans ontnomen is, het Gymnasium nooit heeft gekend. Moet men daaruit concluderen, dat er van het letterkunde-onderwijs op het Gymnasium nooit iets terecht is gekomen? Let men daar niet op het spreken van de vreemde taal, omdat er geen mondeling eindexamen is? Een examen als tuchtmiddel kan slechts baten, waar andere middelen tot het bereiken van een zeker peil falen.

[p. 101]

De Vereniging heeft op de laatste Algemene Vergadering getoond de hoge waarde van het onderwijs in de letterkunde te beseffen. De drie voordrachten zijn niet slechts gehoord door hen, die in de zaal aanwezig wanen en wij hebben reden om te vertrouwen, dat het belang van goed literatuuronderwijs algemeen wordt ingezien. Het hoofdbestuur meent echter thans, nu de nieuwe bepaling nog slechts één jaar werkt, het voorstellen van veranderingen te moeten ontraden. Dit houdt natuurlijk volstrekt niet in, dat het ingenomen is met het gevallen besluit. Vooral hebben wij het betreurd, dat de Vereniging niet in de gelegenheid is geweest, over de te nemen maatregel advies uit te brengen.

H. SPARNAAY.