Levende Talen. Jaargang 1935

Duitse schoollectuur.

Herbert Kranz, Verrat über Lüxemburg. Geh. mit vierfarbigen Bildumschlag von Fritz Kredel. M. 0.30. Kart. Geschenkausg., auf holzfreiem Papier, M. 0.50. Verlag Grenze und Ausland, Berlin W 30 und Stuttgart.

Een korte boeiende vertelling, waarin verhaald wordt, hoe twee jongelui in een verraadaffaire verstrikt worden. Den alleen nog onervaren kornet geeft men gelegenheid, aan het Turkse front te tonen, wat hij kan; zijn vriend de luitenant, zoon van een Fransman en een Luxemburgse verbeurt het leven door zijn weifelen tussen twee volken, die hem beide als nietvolbloed landgenoot wantrouwen.

Het is den schrijver gelukt, met eenvoudige taal de sfeer van het militaire leven en de tragiek van het gebeuren op te roepen.

De uitvoering is niet fraai, maar voor 30 pfennig kan men ook niet veel verlangen. In ieder geval echter was een eenkleurig kaft met titel alleen te verkiezen geweest boven het lelijke en nietszeggende plaatje, dat nu als omslag fungeert. Het papier van de iets duurdere uitgave zal overigens wel beter zijn.

Aanbevolen voor de 3e klasse en geschikt om te laten vertellen.

[p. 228]

Deutsche Lyriker vom 16. bis ins 20. Jahrhundert für Mittelschulen ausgewählt von Dr. Fritz Enderlin, Dr. Esther Odermatt, Zürich; Dr. Paul Gessler, Dr. Wilhelm Türler, Basel. 360. S. Orell Füssli, Zürich und Leipzig. Leinen Fr. 5.50, M. 4.40.

In het voorwoord zeggen de samenstellers van deze anthologie, dat het hun bedoeling is geweest, den leerlingen niet alleen maar een keur mooie gedichten in handen te geven, maar hen in kennis te brengen met dichterfiguren, die belangrijk zijn als kunstenaar en mens, waarbij ze bovendien slechts zulke gedichten wilden opnemen, die naar vorm en inhoud een gesloten en volmaakt geheel vormden, opdat ze jonge mensen tot een blijvend en vormend bezit zouden kunnen worden.

Zo is een zeer mooie bundel ontstaan, die echter, mede door het feit, dat vrijwel geen episch-lyrische gedichten zijn opgenomen (d.w.z. geen balladen als van Bürger, Goethe, Schiller, Fontane, wel bv. Mörike's Feuerreiter, Droste-Hülshoff's Junge Mutter), aan begrip en gevoel hoge eisen stelt.

De keuze is voortreffelijk. Op 355 blz. vindt men behalve de anonyme volksliederen werk van 31 dichters en inderdaad zijn de samenstellers in hun bedoelingen geslaagd. Als voorbeeld van de selectie geef ik die van de tijdgenoten: op ruim 40 blz.: George, Rilke, Hofmannsthal, Werfel, Trakl, Däubler, Schröder. Ik mis Stadler en onder de ouderen Platen, wier werk toch wel dat gehalte bezit, dat men hier als maatstaf heeft genomen.

De uitgave is, zoals men dat van Füssli kent: degelijk en smaakvol.

W. JONGEJAN.

Franz Werner Schmidt, Pik reist nach Amerika. Meulenhoffs Sammlung deutscher Schriftsteller. Prijs: ƒ 1,15, geb. ƒ 1,45.

Van dit alleraardigste jongensboek zullen onze leerlingen van de lagere klassen zeker smullen. De avonturen, die Ben en Terry in hun strijd om hun gemeenschappelijk bezit, de eekhoorn Pik, aan boord van een groote mailboot beleven, zijn dan ook spannend genoeg. Bovendien ziet het door de firma Meulenhoff verzorgde boekje er als altijd alleraardigst en smakelijk uit, is goed geannoteerd, terwijl het niet duurder is dan de Duitse uitgave. Niet alleen als bibliotheekboek, maar ook als klasselectuur voor Klasse 2 warm aan te bevelen.

J.H. Schouten, Das Buch vom Fliegen. Meulenhoffs Sammlung deutscher Schriftsteller. Prijs ƒ 1,35, geb. ƒ 1,65.

De Heer Schouten heeft hier een aantal fragmenten bijeengebracht, die hij als leesstof geschikt acht en waarvan hij veronderstelt, dat ze onze leerlingen zullen interesseeren. Ik vermoed, dat het laatste zeker het geval zal zijn, want er is veel aardigs bij deze verhalen, die allen handelen over het onderwerp: vliegen. Buitengewoon aardig, om met de klas te lezen, lijken mij de fragmenten uit H. Hauser's: Ein Mann lernt fliegen en uit Franz Fress: Der Zentaur (Almquist's reis over de Atlantische Oceaan). Interessant is ook het fragment: ‘Eindrücke soll ich schildern?’ Van Kipfer, waarin deze over Professor Piccard's tocht naar de stratospheer vertelt. Maar ook spannende verhalen als Esswein: Ein Schiff - Die Rettung en Karlson: Der Fallschirm of phantastische beschrijvingen als Vollmer: ‘Die Haifische

[p. 229]

en Landung auf Mars’ zullen door de meeste leerlingen vermoedelijk wel gewaardeerd worden. Ook is het heele boekje met prachtige foto's geïllustreerd. Alles bij elkaar een bundel met veel aardigs, waaruit men zijn keuze wel zal kunnen maken. Met een 3de klasse H.B.S., die voor vliegtechniek voelt, zal men er wel plezier van kunnen beleven.

Bandoeng.

N. GROENEWEGEN.

A. Artur Kuhnert, Fische im Fjord! Verlag von Philipp Reclam jun. Leipzig.

Een dichter vertelt ons hier op zijn eigen, zeer suggestieve wijze over de bewoners van het dal bij de gletschers en over de vissers aan de fjord, over hun strijd om het bestaan en hun strijd tussen mens en mens. Land en zee, meren, bergen en gletschers, zij zijn als denkende machten, die ingrijpen in het leven van de velen en in dat van den enkeling.

Er gaat van dit boek een zeldzame bekoring uit, waaraan men zich niet kan onttrekken en toch aarzel ik het aan te bevelen. Er zullen slechts weinige leerlingen uit de hoogste klasse zijn, die dit boek kunnen waarderen, maar aan die enkele fijnvoelende, rijpe jonge menschen zal de lezing zeker een groot genot schenken.

Om een eventueel verwijt te ontgaan van collega's, die een ander standpunt innemen, wil ik erop wijzen, dat een van de hoofdpersonen uit het boek een meisje is, dat met den jongen man dien zij liefheeft, meegaat naar het wachthuis aan de fjord, hem bij een orkaan in de golven ziet omkomen en dan weer naar haar vader in het dal bij de gletschers terugkeert. Hier schenkt zij later het leven aan een zoon.

De wijze, waarop dit alles verteld wordt, is zóó teer, dat niemand zich daaraan stoten kan, doch misschien vindt men het gegeven als zodanig ongeschikt en zou dit een beletsel kunnen zijn het in de bibliotheek op te nemen.

Peter Beckman, Strasse noch Tralf. Roman. Aus neuer Saat. Bd. 1. Brunnen-Verlag (Willi Bischoff) Berlin. Kart. R.M. 1.60, Hbl. R.M. 2.50.

Deze eerst onlangs versehenen roman wil ons een beeld geven van het ‘nieuwe’ Duitsland van thans, waarin het mogelijk is, dat een weg in de bergen wordt aangelegd door de vrijwillige arbeidsdienst van jonge stedelingen. Hun leider, Jarnan, ouder dan zij, is in de oorlog geweest, daarna weer naar de stad getrokken, doch later naar de eenzaamheid gevlucht om zichzelf te vinden. In het begin van het verhaal krijgt hij bezoek van een ouden makker, die in zijn wanhoop eveneens de stad ontvlucht, in de hoop nog een nieuw leven te kunnen beginnen, wat hem echter niet lukt. Als hij zich in zijn onbeheerstheid bedronken heeft, komt hij in een sneeuwstorm om het leven.

Jarnan brengt de hem gestelde taak, waarvoor hij aanvankelijk meende de kracht en de geschiktheid te missen, tot een schitterend einde. De liefde, die hij opvat voor de dorpsonderwijzeres en waarvan hij lange tijd gelooft, dat die niet beantwoord wordt, leidt ten slotte tot een verbintenis van deze twee mensen, zodat we in ieder opzicht een blij einde hebben.

De inhoud van deze roman is belangwekkend genoeg om de lectuur ervan

[p. 230]

aan de oudere leerlingen aan te bevelen, maar toch wil ik erop wijzen, dat er enige passages in voorkomen, die ik niet voor iedereen geschikt acht.

M.G. BIEGMAN.

Karl Otto Horch, Ein Junge sucht Abenteuer. Mit Bildern von Richard Sapper. Verlag von J.F. Steinkopf in Stuttgart. o. J. 152. S. Mk. 1.80.

De op avontuur beluste jongen is een 13-jarige knaap, die van alle markten thuis is. Hij is levendig, opgewekt, flink en voelt zich de plaatsvervanger van zijn vader, een scheepsdokter. De avonturen komen al bij het begin van het boek. Een natuurverschijnsel, door Frits en zijn vriend aan de hemel waargenomen en door hun leraar gekiekt, dient hem en enige andere jongens tot onderwerp van een opstel. Het beste opstel zal door de radio worden uitgezonden in het kinderuur. Bovendien wordt hieraan een geldprijs toegekend. Frits wint deze prijs en hoort, als op zekere dag de leraar hem zegt, in het kinderuur naar de radio te luisteren, zijn eigen opstel voorlezen. Bij een andere gelegenheid vindt Frits zijn vriendje, die weggelopen is, omdat hij niet overgegaan is, terug na een spannende achtervolging, juist op het moment, dat die vriend zijn fiets aan een zwerver heeft moeten laten. Het detectiveberoep lokt hem zeer en ten tweeden male zal hij als zodanig fungeren. Met moeder en de beide broertjes zal hij Kerstmis bij zijn grootouders doorbrengen, die 2 uur lopen van de stad wonen. Plotseling kan moeder niet mee, daar vader toch nog op Kerstmis thuiskomt en gaan de jongens alleen op stap, na moeder beloofd te hebben, de grote weg te volgen en niet langs het bospad te gaan. Ze bezwijken echter voor de verleiding, de kortere weg door het bos te volgen, verdwalen, komen in een sneeuwstorm en vinden eindelijk in het donker een verlaten boshut. Wij zien de jongens in hun angst en bemerken de godsdienstige invloed van het ouderlijk huis. Ook Frits wordt nu van zijn weifelen afgebracht en zoekt zijn toevlucht bij God. In deze vervallen hut vallen de beide jongsten al gauw van vermoeienis in slaap. De hut dient dieven voor bergplaats van de goederen, die zij stelen. Ook deze nacht komen zij met een slee vol gestolen waar aanzetten. Frits ontwaakt door hun gepraat en ziet kans, hen met behulp van zijn broertjes bij hun goederen in de kelder op te sluiten. Ze nemen de slee in beslag en vinden hun weg naar huis terug. Vader, die thuisgekomen is, stelt de politie van de bevinding der jongens in kennis en bij het krieken van de morgen zijn de dieven al ingerekend. De beloning, gesteld op het vinden van deze mensen, wordt aan Frits uitbetaald. Om aan de huldiging van de schooljeugd te ontkomen, trekt Frits met vader, moeder en de broertjes de stad uit.

Er is een duidelijk merkbare christelijke tendens in dit boek, die echter nergens storend voor andersdenkenden werkt. De tekeningen verduidelijken de tekst. Het boek is geschikt voor eerste- en tweedeklassers. De taal zal, dunkt me, geen moeilijkheden opleveren.

Paul Maede, Hermann Ross, der Bahnwärterjunge. Verlag Ernst Wunderlich, Leipzig 1931. 187 S. Mk. 2.60, geb. 3.60.

Dit boek is wel wat heel eenvoudig van stof, ook voor onze jongste leerlingen te simpel. Het is beter geschikt voor nog jongeren, dan wij in onze eerste klasse krijgen. De verhaaltrant past zich aan bij heel jonge kinderen, van 8-10 jaar. De uitvoering is keurig verzorgd.

[p. 231]

Alfred Manns, Der Moorbandit. Ein humoristischer Roman. Mit Federzeichnungen von Hans Vogel. Adolf Sponholtz Verlag G. m.b. H. Hannover 1934. 220 S. Mk. 4.-.

Hier heerst een soort humor, die ik geenszins kan appreciëren. Vooral het landelijk liefdeleven wordt er nogal plat in beschreven en ook de z.g. grappige gebeurtenissen zijn van laag allooi. Het boek, voor ouderen bestemd, kan ik dan ook niet aanbevelen. Band en druk zijn goed verzorgd.

E. v. Salomon, Putsch. Das Reich im Werden, Reihe Deutsches Schrifttum, Heft 6. Verlag Moritz Diesterweg, Frankfurt a. M. 1933. 36 S.

Een deel van de Kapp-Putsch, beschreven vanuit nationaal-socialistische gezichtshoek. Tendens: De onzen zijn helden, de roden schurken. Door deze er dik opgelegde tendens niet geschikt voor onze schoolbibliotheek. Stijl vaak zeer te waarderen. Enige 5e-klassers, wien ik dit werkje in handen gaf, beoordeelden het in de zelfde geest.

Das Fest der Handwerker, Heiteres Spiel in 2 Akten. Nach Motiven von Louis Angely, neu bearbeitet von Hans Reh. Aus deutschem Schrifttum und deutscher Kultur Bd. 493. Langensalza. Verlag von Julius Beltz. Berlin - Leipzig. 1934. 52 S. brosch. 0.27, geb. 0.63.

Een herbergierster, die een jongen man niet wenst als schoonzoon, wordt daartoe door de bouwvakarbeiders geprest, doordat haar anders de klandizie onttrokken wordt. Weliswaar is de herbergierster een vrouw, die voor haar dochter alleen een rijken, ouden man wenst, maar dat neemt niet weg, dat een dergelijke dwangmethode ons Nederlanders tegen de borst stuit. Dergelijke nationaal-socialistische propaganda-lectuur zal bij ons wel geen ingang vinden. Niet aan te bevelen.

Alfred Hein, Das kleine Buch vom grossen Krieg und Die Tornister-Philosophie. Aus deutschem Schrifttum und deutscher Kultur. Bd. 467/468. Verlag von Julius Beltz. Berlin - Leipzig 1934. Brosch. 0.54, geb. 0.90.

Het is me niet mogelijk geweest, dit boekje geheel door te lezen. De verheerlijking van de wereldoorlog en de Duitse helden is te on-nederlands, dan dat onze jeugd dit zou kunnen slikken. Het Leitwort, n.l. het Inschrift auf dem Denkmal des Ehrenfriedhofs Wuppertal en het Vorwort lichten ons reeds in over het in dit werkje ingenomen standpunt.

Enkele opschriften van hoofdstukken mogen ter verduidelijking volgen: 2. Uns blieb das Reich. 3. Wie Ostpreussen litt. 6. Die Heimat kämpft mit. 7. Siegesritt ins russische Reich (1915). 16. Auch ihr seid Helden.

M. ROSENBAUM.

[p. 232]

Wilhelm von Scholz, Erzählungen. Paul List Verlag, Leipzig. 389 blz. geb. M. 4.80.

In dit keurig verzorgde werk zijn de twee novellen-verzamelingen ‘Die Unwirklichen’ en ‘Zwischenreich’ verenigd. Het zijn boeiende vertellingen, uitingen van een zeer hoge kunst, maar voor schooljongens te zwaar wegens de al te grote psychologische diepte. Bovendien is het onderwerp van meer dan een novelle voor jongeren totaal ongeschikt.

Ik kan dus dit mooie werk helaas niet voor ons doel aanbevelen.

Erich Müller - Ahremberg, Sebastian Permoser sucht sein Gedächtnis. Herder en Co. G.m.b.H. Verlagsbuchhandlung, Freiburg im Breisgau 1933. 234 blz. in linnen M. 3.60.

De heer E. Horbach was zo vriendelijk, in een bespreking in ‘De Weegschaal’ van Jan. '35 op de geschiktheid van dit boek speciaal voor de rijpere jeugd opmerkzaam te maken, waarvoor wij hem zeer erkentelijk zijn. Inderdaad is het een boeiend jongensboek. De avonturen, die Sebastian Permoser beleeft, hebben weliswaar bitter weinig te maken met het feit, dat hij bij een auto-ongeluk zijn geheugen verliest (en later door een andere plotselinge schrik weer terugkrijgt), hoewel de schrijver ons al dadelijk op grote ‘verwikkelingen’ voorbereidt, die nooit optreden. Maar dat zullen de jongens minder merken. Aanbevolen!

Ernst Stolper, Werkstudent im wilden Westen. Paul List Verlag, Leipzig. 281 blz. met kaart. geb. M. 5.80.

Een interessante beschrijving van een reis dwars door U.S.A., van Baltimore naar San Francisco en weer terug naar New York, gemaakt door Ernst Stolper, die de Amerikaanse mijnen bestuderen wil. Misschien zal de Hollandse jeugd wat glimlachen over de al te overdreven flinkheid van den student (die er bv. in slaagt, op een D-trein in volle vaart rond te kuieren en van de ene wagon op de andere te springen) en de al te uitvoerige beschrijving van de geschiedenis van elke grotere stad wat vervelend vinden (in hoeverre alles juist is, kan ik niet beoordelen), maar vooral de ouderen zullen er veel belangwekkends in vinden. Amerika wordt hier nog steeds als het land der onbegrensde mogelijkheden voorgesteld, wat ons onwillekeurig meesleept.

Hoewel in inleiding en narede een onverholen liefde voor het Derde Rijk tot uiting komt, en zo nu en dan in de tekst een zweem van nationale trots en jodenhaat te bespeuren valt, kan men het boek m.i. gerust aan de leerlingen der hoogste klasse in handen geven.

Felix Wilhelm Beielstein, Rauch an der Ruhr. Roman. J. Engelhoms Nachf. Stuttgart 1932. 312 blz. kart. RM. 3.50. Leinen RM. 4.80.

Op de ‘Tag des Buches 1929’ schreef de stad Essen een prijsvraag uit voor de beste Ruhr-roman. De opgave was: ‘Die Energien des Ruhrlandes, seiner Dinge, Menschen und Wesen in der Form eines Romans freizulegen’. Beielstein verwierf met bovengenoemd boek de prijs.

Inderdaad is het werk met grote liefde voor het industrie-gebied geschreven, en ook het verhaal, van den arbeider Hans Sondorf, die er

[p. 233]

ondanks geweldige moeilijkheden in slaagt, een electrische spoorweg dwars door het Ruhrgebied te leggen, is op vele plaatsen boeiend. (Het herinnert dan aan Kellermann's Tunnel). Maar de taal, die wemelt van technische termen, is moeilijk, en de gedeelten waar de schrijver bladzijden vult met korte onsamenhangende zinnetjes, die b.v. de snelle ontwikkeling van de industrie of de betekenis van de arbeid voor de verschillende standen moeten suggereren, zijn uiterst vermoeiend, om niet te zeggen vervelend. Een liefdesgeschiedenis vormt echter een behoorlijk tegenwicht Bovendien ademt het hele boek de geest van de moderne tijd, wat ook een grote aantrekkelijkheid heeft.

Alleen jongens uit de hogere klassen met een voldoende dosis doorzettingsvermogen zullen deze roman kunnen doorwerken - maar dan ook mooi vinden.

W. KAPER.

Val. Stoppel: Geschäftsaufsätze, 4 Schönschreibhefte für die Oberstufe der Volksschule sowie für Fortbildungsschulen (Alberti, Hanau a. M.).

Inhoud: rekeningen, quitanties, schuldbekentenissen, getuigschriften, ontvangstbewijzen, wissels, volmachten, cohtracten, circulaires, annonces, sollicitatiebrieven, verzoekschriften, enz. Een poging dus, om het schrijfonderwijs dienstbaar te maken aan het algemeen vormend maatschappelijk onderwijs. Onze leerlingen hebben er zo goed als niets aan, daar ze vermoedelijk nooit in de noodzakelijkheid zullen komen, iets dergelijks te schrijven. Voor de meeste dezer documenten bestaan trouwens formulieren, die maar ingevuld behoeven te worden. Bovendien is de stijl verouderd.

Wie meent, voor oefening in Duits schrift een apart cahier nodig te hebben, schaffe zich nog liever aan:

Schmidt en Collmann: Schönschreibhefte (Alberti, Hanau a. M.) à M. 0.20 per stuk, die losse woorden als voorbeeld geven, waarin nog eenige methode zit. Maar alleen Heft 1 en 2; het 3e geeft voor de helft Latijns schrift, heeft dus voor onze leerl. slechts halve waarde. Maar - iedere collega kan zijn voorbeelden beter zelf kiezen. Wat zegt ge bijv. van dit schrijfvoorbeeld:

Glaube nur, du hast viel gethan,

Wann dir Geduld gewöhnest an.

P. VEEZE.

Franz Schneller, Segel vor Wind. Herder und Co. Freiburg im Breisgau. 1934. Geh. 2.80 M. in Leinen 4 M.

Jeugd, leertijd en eerste reis in de aangrenzende Franse wijndistricten van een jongen wijnbouwer uit Baden, die daarna, kregelig over de ongunstige tijden na de oorlog en gedreven door de van zijn vaderen geerfde lust tot avontuur een jaar als houthakker in de half woeste streken van Noord-Canada doorbrengt, maar dan bij de eerste ernstige aanmaning om thuis te komen, deze met vreugde volgt. Veel aardige levendige trekjes is het boek rijk. De taal is dikwijls gewild origineel. Leerlingen van de 4e en 5e klasse, die conscientieus lezen en ieder woord willen begrijpen, zullen een harde dobber hiermee hebben. Wat inhoud betreft, aan te bevelen. Prettige druk.

[p. 234]

Wilhelm E. Asbeck, Käpp'n Smidt. Drei Türme-Verlag. Berlin. Broschiert M. 3.-, Ganzleinen M. 4. 287 bl.

De tienjarige Heini Smidt haalt het zoontje van reder Timm uit de Elbe. Dit is de aanleiding, dat de reder zich voor de familie Smidt gaat interesseeren en ten slotte uit den zeer betrouwbaren dapperen Heini een zeekapitein wordt. Timms eigen zoon maakt een tijd van genotzucht en ijdelheid door, die zijn leven totaal verwoest zou hebben, als niet met Heinis hulp ter elfder ure toch nog redding was opgedaagd en hij een reder wordt, die o.a. schepen ter beschikking stelt van ‘Kraft und Freude’. Soms maakt het boek de indruk voor twaalfjarige kinderen geschreven te zijn, die aan grove effecten, hevige onwaarschijnlijkheden en sentimentaliteit nog geen aanstoot nemen. Dan weer, bij het losse leven van zoon Timm, b.v. vind ik, dat het voor 5e klassers er ter nauwernood mee door kan. Wat de taal betreft leest het vlot. Ook het Hamburgse dialect hier en daar zal wel niemand hinderen.

Max Dreyer, Das Riesenspielzeug. Een dubbel bandje van Reclams Universal-Bibliothek.

De reuzen over wie de titel spreekt, zijn een vissersfamilie op Rügen en hun speelgoed is een violistje, die erheen is gekomen als lid van een kurkapelle. Hij wekt het welgevallen van het vissersdochtertje op, die pianolessen van hem wil hebben, maar eigenlijk zijn liefde wil. En beide krijgt ze. Dan moet er een kindje komen en half tegen zijn zin, uit plichtsgevoel, vraagt de musicus bij haar vader om haar hand. Maar deze denkt, dat dat kereltje van niets zich door die list in zijn prachtfamilie heeft willen indringen en nu, meer dan ooit, wil hij van een huwelijk niets weten. Zijn beide jongens moeten dien kleinen brutalen vent maar eens afstraffen. In de volgende uren van doodsangst breekt het meesleepende talent van den jongen kunstenaar door, die zich door zijn spel redt. De novelle is geestig verteld, maar men ziet uit deze inhoudsopgave wel, dat ze niet voor alle klassen geschikt is.

Wilhelm Schmidtbonn, Hinter den sieben Bergen. No. 6133 van Reclams Universalbibliothek. M. 0.35; geb. M. 0.75.

Een allerdroevigst verhaal van kinderleed. Het is een aanklacht tegen de maatschappij, die zulk een leven mogelijk laat zijn als de arbeiders aan de steenbakkerijen tussen Bonn en Keulen lijden; een aanklacht tegen de ouders, die door ellende afgestompt hun kinderen verwaarlozen en mishandelen en zelfs tegen het lieve onderwijzeresje, dat met haar verhalen over het wonderland achter het Zevengebergte de fantasie der kinderen vergiftigt, zoodat het wanhopigste meisje op haar tocht om dit paradijs te bereiken, de dood vindt. Het boekje lijkt mij voor school al te somber.

J. VALETON.

H. Alexander, Fritze und sein Zirkus. Herder u. Co., Freiburg im Breisgau. (met vele illustraties). Geh. M. 1.20, geb. M. 2.20.

Grote-stads-jeugd, die een circusvoorstelling ten bate van de werkloze

[p. 235]

vaders op touw zet. De moeilijkheden waar zij op stuiten, de wijze waarop zij die overwinnen, dat alles is nogal gezocht en opzettelijk. Maar eenvoudig idioom en voldoende spanning maken het geschikt om beginnelingen tot lezen te animeren. Als zodanig bruikbaar voor de bibliotheek.

G. Bohnhof, Hanna wird fünfzahn. D. Gundert Verlag, Stuttgart. M. 1.90.

Dit aardig uitgegeven verhaal in dagboekvorm wordt door meisjes van een 3e klas achter elkaar uitgelezen en zeer gewaardeerd. Het is vlot en met humor geschreven; enkele wijze lessen zijn - blijkbaar - zó in het gegeven verwerkt, dat de jeugd er geen aanstoot aan neemt. Aanbevolen voor een 2e en 3e klas.

A. Gewecke - Berg, Horst und Hanni I en II. Aus deutschem Schrifttum u. deutscher Kultur, Beltz. Berlin, Leipzig, per deeltje M. 0.27, geb. M. 0.63.

Leesboekjes in den trant van de werkjes van Ligthart, bedoeld voor veel jongere leerlingen dus dan de onze. Misschien zou het 2e deeltje nog in een meisjes-U.L.O.-klas bruikbaar zijn.

P. Gurk, Fabeln, Märchen, Legenden. Aus d. Schr. u.d. Kultur, Beltz, Berlin, Leipzig. M. 0.27, geb. M. 0.63.

Pretentieus, gezocht, quasi-diepzinnig proza. In geen enkel opzicht aan te bevelen.

Märchen aus neuer Zeit. Hirts deutsche Sammlung. F. Hirt. Breslau. M. 0.40, geb. 0.75. 77 blz.

Veel beter dan de zóëven genoemde uitgave; geschikte lectuur voor een 1e of 2e klas (meisjes).

C.O. Petersen, Das Märchen vom Eismeer. F. Hirt, Breslau. M. 0.12. 16 blz., grote druk.

Aardige kinderlijke verteltrant, niet kinderachtig, geslaagde tekeningetjes. Dit zeehondenverhaal lijkt me aanbevelenswaardig als begin-lectuur voor een 1e klas.

M. Luserke, Die Legende von dem erzwungenen Bruder. F. Hirt, Breslau. M. 0.25, geb. M. 0.60.

Een sombere en geheimzinnige Keltische sage, m.i. door inhoud en moeilijke taal weinig geschikt de aandacht van onze leerlingen te boeien.

Kinderwelt. Erzählungen u. Wizzen für die reifere Jugend. E. Wunderlich, Leipzig. M. 1.20.

Zes verhalen van Helene Böhlau, Liliencron, Charl. Niese, H. Voigt - Diederichs en Iven Kruse; de vermelding, dat het 1e een fragment uit de ‘Ratsmädelgeschichten’, het 2e Liliencrons ‘Die vergessene Hortensie’ is karakteriseert misschien voldoende het enigszins verouderd-sentimentele van deze keuze. Ik betwijfel het, of de jeugd er belangstelling voor hebben zal.

[p. 236]

P. Dörfler, Das Glück im Winkel. (Aus: ‘Als Mutter noch lebte’). Verlag Callwey, München. M. 0.15.

Een fragment (25 blz.) uit Dörflers boek, dat ik vroeger reeds aanbeval, ondanks het uitgesponnene van de stijl. Het kind in de natuur, in zijn spel en fantasie heeft voor meisjes altijd iets aantrekkelijks; laatst merkte ik tot mijn verbazing, dat Petersens ‘Irrlichter’ nog steeds bewonderd wordt. En dan is Dörfler toch heel wat echter en natuurlijker. Het lijkt mij aardig als klasselectuur in een 2e.

F. Schauwecker, Soldatendienst. (Das Reich im Werden, Arbeitshefte im Dienste politischer Erziehung). M. Diesterweg, Frankfurt a. M.M. 0.45.

‘Die lebensprühende Darstellung einer Kriegsfreiwilligenausbildung’ wordt dit boekje in de korte inleiding genoemd. Het gegeven: de intellectueel, die de krijgstucht eerst als ondraaglijk, dan als noodzakelijk en karakter-vormend beschouwt; groeiende vaderlandsliefde bij het uitrukken - is sober en met overtuiging behandeld. Ik zou er aan toe willen voegen: tevens met het eenzijdige, dat dit thema vereist. Misschien bruikbaar voor hen, die tot critiek in staat zijn.

C.M. VRIJDAG.