|
| |
De Grave van Angiers valschelijck beschuldight zijnde, werdt uyt
Vranckrijck ghebannen, soo dat hy twee van sijn kinderen achter liet op
verscheyden plaetsen in Enghelandt: maer namaels onbekent uyt Schotlant
wederomme keerende, vint hy die in grooten staet, ende gaet in ghedaente eens
dienaers in 't heyr van den Coninck van Vranckrijck: daer hy onschuldigh bekent
ende weder in sijnen eersten staet ghestelt wert.
| |
De thiende Historie.
Voor oogen beeldende dat de ghetrouheydt tegen sijnen Prince (hoe
grooten perijckele daer oock door komen mach) haren dienaer dies niet
tegenstaende altijdt tot noch grooter state brenght.
ALS het Keyserrijck van den Francoysen vervreemde aende
Hooghduytschen, soo is daer tusschen die twee Volcken een bittere vyantschap
uit ghesproten, ende doort vervolch van dien ten laetsten oock een felle
oorlooghe: waer door de Coninck van Vranckrijcke met eenen Sone die hy hadde,
alle de macht vande Croone, daer - en - boven noch van sijn vrienden ende
Maghen by een versaemt heeft tot een seer groot ende machtigh heyr: daer mede
hy wilde trecken teghen sijn Vyanden, soo om sijn eygen landt te beschermen, als
om een ander te krencken. Maer op dat het Coninckrijck niet sonder Regent en
soude blijven in sijn afwesen, soo heeft hy in sijn plaetse tot een Stadthouder
Generael over het Regiment van gheheel Vranckrijcke gestelt den Grave van
Angiers, ghenaemt Gaultier: den welcken hy kende te wesen een edel ende wijs
Ridder, zijn groote ende seer getrouwe Dienaer, al hoewel hy nochtans een
versocht man was by Crijchshandel: maer want hy hem bequamer hielt in 't
ghemack dan inder Oorloghen, liet hy hem alsoo in't landt, ende is getrocken
tegens sijn Vyanden. Alsoo heeft de Grave met rijp verstandt ende met goeder
ordeninghen sijnen bevolen last begonnen te oeffenen, altijdt nochtans ende in
alle saecken hem beradende met de Coninginne ende met haer schoone dochter: de
welcke hy altijdt die eere dede als sijn Princesse ende overhoofden, niet
tegenstaende sy onder zijn hoede ende bescherminge gelaten waren. Dese
Grave Gaultier was een uytghenomen schoon Man, out zijnde ontrent veertigh
jaeren, oock soo gespraecksaem ende sonderlinghe wel gheschickt als eenig
Edelman mochte wesen: daer en boven was hy noch de aengenaemste ende abelste
Ridder die men indien tijden mochte vinden van alle die kleedt aen 't lichaem
moghen draghen. Nu ist ghebeurt als de Coninck van Vranckrijcke met sijnen sone
mette voorseyde oorloghe belemmert waeren, dat de Huysvrouwe vanden Grave
Gaultier middeler tijt overleden is: die hem een kleyn soonken met een jonck
dochterken, sonder eenighe kinderen meer, achter liet. Als hy nu aldus het Hof
vande voor genoemde Princesse hanteerde, ende met die selfde dagelijcxsche
sprake hielt vanden regimente des Coninckrijcx werdt de Huysvrouwe van des Conincx
Sone dullijcken op hem verlieft,
als die door seer innelijcke genegentheydt sijnen persoon ende deughden
aenmerckende, met | |
| |
een verborgen liefde vierichlijck tot hem
ontsteken wert. Ende want sy haer selfs jonck ende versch bevoelde, oock mede
wiste dat de Grave sonder huysvrouwe was, dacht sy lichtelijck te komen tot
haer begeerten. Maer als sy nu waende dat sy hier geen hinder met allen in
bevinden en soude dan de schaemte van sulckx te openbaren, nam sy voor haer hem
met alle liste haers verstandts daer toe te bejaghen. Alsoo ist op eenen dagh
ghevallen dat sy alleen zijnde, ghesonden heeft om den Grave te halen, recht of
sy van eenighe andere saecken met hem te spreken hadde. De Grave, wiens
ghedachten gheheel verde vander Princerssen meenighe verscheyden waeren, is
terstont by haer ghekomen: daer nae te samen (soo sy dat ghewilt hadde) alleen
inder Cameren zijnde ende op haer bedde sittende, vraegde haer de Grave
tweemael wat haer beliefde, waeromme zy hem ontboden hadde: daer van haer niet
met allen op geantwoort en was, sulcks dat sy ten laetsten genootsaeckt ende
van liefde overwonnen zijnde, schaemroot wert, oock mede by nae weenende, ende
bevende met ghebroken woorden, began te segghen aldus: Mijn seer waerde ende
lieflijcke vrient ende Heere, ghy (die een wijs man zijt) kont lichtelijck
bedencken hoe groot de droofheydt is inden Mannen ende inden Vrouwen, ende
dat noch met verscheyden middelen inden eenen meer dan inden anderen: daeromme
ooc een selfde misdaedt in verscheyden naetueren oft aerdt van Menschen nae
reden met ghelijcke boete voor een rechtveerdigh rechter en behoordt ghestraft
te werden. Wie is oock de gheene die daer soude dorven segghen dat een arm oft
arme Vrouwe die met lichamelijcken arbeydt haeren nootdruft moeten besueren
ende winnen, niet meer te straffen waeren, indien sy verlieft werden
ende hert en sin daer aen te kost leyden dan een vroude die weeldigh ende sonder
bekommernisse waeren, soo dat sy voor gheen dinghen, diemen mach wenschen en
behoefde te sorghen? Ick en gheloove voorwaer niet datmen sulck een soude
moghen vinden. Daeromme achte ick dat de voorseyde in een groot deel tot
ontschuldiginghe ende tot voordeel behoort te dienen vanden ghene die sulcke
weelde besit, indien zy haer by gheval liet brenghen tot der minnen: de reste
van haer ontschuldiginghe soude behooren te wesen, indien sy een wijs ende
deuchtsaem lief verkoren heeft. Want nu dese twee saken (mijns bedunckens) in
my zijn, behalven noch vele ander saken die my totter minnen souden moghen
brenghen, als te weten mijn joncheydt ende het verre afwesen van mijns Mans
teghenwoordigheydt, soo ist behoorlijck dat hem die selfde nu in u bywesen tot
mijnder jonsten hooghe verheven, tot een bescherminghe van mijn vierighe minne.
Ist dan dat dese dingen vermogen by u 't ghene sy by den wijsen behooren te
vermoghen: soo bidde ick u om raet ende bystant in 't gene dat ick u sal
vragen. Het is waerachtich dat ick doort langhe af wesen mijns Mans, niet
vermoghende te wederstaen de prickelinghe des vleeschs noch de kracht der
liefden (die soo machtigh zijn dat sy dickwils verwonnen hebben, ende
noch dagelijcx verwinnen niet alleen de krancke vroukens, maer oock mede de
alderstantvastichtste mannen) aldus in alle weelde ende ledicheyt zijnde
(soo ghy sien meucht) my selven hebbe laten verleyden om de wellusten der
minnen na te volgen ende amoreus te werden. Ende al ist nu soo dat ick
sulckx niet eerlijck te wesen bekenne indien het geweten waer: soo en acht icks
(dies niet teghenstaende) niet met allen oneerlijck indien dat verholen blijft.
Nochtans is my de liefde soo jonstigh gheweest dat sy my niet alleen benomen
en heeft het rechte Oordeel om een lief te verkiesen, maer heeft my daer inne
veel kennisse ghegeven: als die my vertoonde dat ghy waerdich zijt om bemint
| |
| |
te werden dan sulckdanigen vrouwe als ic ben. Want (indien mijn
meyninge my niet bedroghen en heeft, soo houde ick u voor de schoonste, die
aenghenaemste, de bevallighste ende de verstandighste Ridder diemen in't
geheele Coninckrijck van Vranckrijck soude konnen ghevinden. Ende ghelijck als
ick mach segghen dat ick my selven vinde sonder man, so meygt ghy u oock
seggen te wesen sonder Wijf. Daeromme bidde ick u door alle de liefde die ick
t'uwerts draghe, dat ghy my de uwe niet en weyghert: ende dat ghy mededoogen
wilt hebben met mijn joncheydt de welcke waerdelijck niet anders door u en
verdwijnt, dan Ys door 't vier doet. Met dese woorden resen de tranen so
overvloedelijck in haren krop ende oogen: dat sy in voornemen zijnde 't
selfde met noch meer begeerten aen hen te versoecken de macht
niet en hadde, om een woordt meer te spreken: maer is met een neder gheslagen
aensicht als verwonnen zijnde, al weenende met haer hooft nederwaerdts
ghesoncken lancks de Borst af tot inden schoot vanden Grave. Die began terstont
als een ghetrou Ridder (soo hy was) met strenghe berispinghen dese sotte minne
te straffen: ende stiet haer van hem also zy hem nu al began te omhelsen, ende
swoer hoogh met eenen dieren eedt dat hy hem liever in vier stucken liet
vierendelen: dat hy sulcx tegen zijns Princen eere voor hem selfs oft
door yemant anders ghedooghen soude te geschieden: als de vrouwe desen eedt
hoorde, heeft zy terstont alle de liefde vergheten, ende met felder verwoetheyt
ontsteken zijnde, sprack sy tot hem, sal ic dan (o ghy snoode Ridder) in deser
wijsen vant verkrijghen mijnder begheeren versteken zijn? dat en wil Godt
geensins, nu ghy my wilt doen sterven, dat ic u niet en soude doen
dooden, oft ten minsten uyt de werelt verjagen. Dit gheseyt hebbende, sloegh sy
haer handen in zijn hayr, twelc sy by na al uyt ruckterende daer na zijn
kleederen grijpende ende in stucken scheurde began sy met luyder stemmen te
roepen: help help, des Grave van Angiers wilt my hier verkrachten. Als de
Grave dit sach ende meer beducht was voor den nijdt vanden Hoove dan voor zijn
conscientie, ende hy ooc mede vreesde datmen der vrouwen boosheyt boven zijn
onnoselheydt gheloven soude, heeft hem van daer gemaeckt, ende is (soo hy eerst
mochte) vant Palleys na zijnen huyse ghevloden: al waer hy sonder eenigh
ander beraedt te nemen zijn kinderkens te peerde stelde, ende is (so hy
aldersnellijckste mochte) met heur na Calis ghevlucht. Tot dit geruchte van
dese vrouwe zijnder vele komen loopen: de welcke ghesien en de ghehoort
hebbende de oorsake haers roepens niet alleenlijck haer woorden en gheloofden:
maer voeghden daer noch toe dat des Gravens chierlijckheydt ende abelheydt in
Kleederen ende anders, langhen tijdt alleenlijck tot sulcken eynde gestreckt
hadden. Voorts is men terstont tot des Graven Hof gheloopen om hem te
versekeren: maer hem daer niet vindende hebben sy 't huys eerst
gheplondert, ende daer na inden grondt toe af ghebroken. Dese tijdinghe is (soo
schandelijck alsmen die vertelde) tot des Conincx ende zijns soons leger
gevlogen: die daeromme soo verstoort ende so toornig waren dat sy hen
eeuwelijck uytten lande banden ende van
gelijcken alle die uyt hen gesproten waren of souden zijn: ende
beloofden den ghenen groote giften die hem levendig of doot in hunlieden handen
wist te leveren. De Grave treurigh zijnde dat hy door sijn ontschuldige
vlucht hem selfs schuldich ghekent hadde is met sijn kinderen tot Calis
gekomen, sonder hem te openbaren oft bekent te wesen, van waer hy voort
terstont overgescheept is in Engelant, ende in schamele
kleederen na Londen getrocken. Maer eer dat hy binnen de stadt
quam vermaende hy zijn 2 kleyne kinderen met vele woorden, bysonder van
twee saken. Eerst dat sy verduldelijcken souden gedogen daert ongeluck hun
bey- | |
| |
den en ooc hem buyten hunlieden schulden inne ghebracht hadde:
ten anderen dat sy hun wijslijck souden hoeden van ymmermeer eenigh Mensche te
seggen van waer oft wiens kinderen dat sy waren,
ende dat so lief als sylieden hun leven hadden. Het soonken was genaemt
Loys ende ontrent ix. jaren out, ende het dochterkens name was
Violente, by na seven jaren: de welcke heel kloeckelijk (na hunlieden teeder
verstant mochten verdragen) des vaders onderwijsinge ter herten
namen, al soo zy namaels metter daet bewesen. Op dat sulcx oock te baet
soude moghen gheschieden, dochte den Vader goet hunlieder namen te
veranderen: also hy ooc gedaen heeft, noemende het knechtken Perot ende
het meysken Jannette. Als sy nu eerstmaels binnen Londen gekomen
waren, in der manieren somen de bedelaers siet aen komen, begaven
sy hun om broot te gaen bidden. Also gevielt dat sy om dies
willen op eenen morgen voor de kerc deure stonden een Vrouwe
van eenen stadhouder in Engelandt uytter Kercken quam gegaen: de
welcke siende den Grave met zijn twee kinderkens die almisse baden, hem
gevraeght heeft van waer hy was, ende oft die twee Kinderkens
hem toebehoorden. De Grave antwoorde dat hy was uyt Piccardijen,
ende voor de misdaet van sijn outste sone, dat een quaet boeve was
genootsaeckt hadde geweest zijn landt te verlaten met die twee
Kinderkens die hem toebehoorden. De vrouwe was seer goedertieren, ende
sloegh haer oogen op het meysken, dewelc haer met allen wel
beviel, overmits dat het schoon abel ende bevallijc was, dies sy tot hem seyde.
Sijt ghy te vreden, vrient, dit u jonc dochterken (dat een goet
opsien heeft) by my te laten, ick salt geerne nae my nemen: ende sal haer
(indien sy een degelicke maegt wil sijn) uythylijcken als het
tijt sal zijn, sulcx dattet haer wel gaen sal. Dese vraghe was den Grave uyter
maten aengenaem: dies hy sonder vertreck antwoorde: Jae, geerne mijn vrouwe
ende heeft haer met betraende ooghen het meysken gelevert, ende
haer dat wel hertelijc bevolen. Als hy nu zijn Dochterken wel besteedt hadde,
als die wel vernam by wie, heeft hy voorghenomen daer niet langer te blijven:
en is also al broodt biddende dwers door 't Coninckrijck getrocken, sulcks dat
hy met Perot gekomen is in Galles, ende dat niet sonder verdrietige
moeylicheydt, als die niet ghewoone en was te voete te gaen. Daer was ooc noch
een ander stadhouder van wegen des Conincx van Engelant die hoogelijck geacht
was ende Heerlijcken Hof hielt: in wiens hof de Grave met sijn soonken
somtijdts quamen om al daer hunnen kost te bejagen. Hier was een soonken
vanden Stadthouder ende Knechtkens van ander Edel-lieden die daer altemet
Kinderspel bedreven, als loopen, springhen ende dierghelijcken: met de welcke
Perot hem began te menghen ende alsulck tijdt verdrijf als sy onderlinghen
pleeghden, soo behendigh te doen oft oock abelder dan yemandt van hun allen:
sulcx dat de stadthouder 'tselfde altemet siende, groot behaghen ghekreegh in
des kindts maniere van doen, ende vraeghde wie dat Jonckxken was. Doen werdt
hem gheantwoordt dat het eens armen mans sone was die daer onder wijlen
om een Aelmisse quam. De Stadthouder heeft den Grave om zijn soonken doen
vraghen: de welcke Gode nerghens anders om te scheen ghebeden te hebben, dies
hy hem zijnen Sone willighlijc over gaf: hoe wel het hem al seer verdrietigh
viel daer af te scheyden. De Grave dan also sijnen sone ende dochter besteedt
hebbende, en wilde niet meer in Engelant blijven: maer is (soo hem dat
doenlijckste was) in Yrlandt ghetrocken ende heeft hem daer in dienste begheven
by eenen Ridder van dat lant. Daer heeft hy alle gedaen dat eenen
dienaer oft pagie betamen mochte, sonder van yemant ter werelt bekent te
werden, ende is daer eenen langen tijt in grooten arbeyt ende onghemack
ghebleven. Violente die nu | |
| |
Jannette ghenaemt ende by des
stadthouders Huysvrouwe tot Londen was, is in outheydt van Jaren, in frischeydt
van lichame ende in alle schoonheyt opgewassen: daer sy so wel bemint was
van die Vrouwe, van haren Heere, van alle 't Hof-ghesinne ende van alle
die haer kenden dat het een wonder scheen te wesen: sulckx dat daer niemant en
was, die haer zeden ende ghelaete kon mercke, oft hy en heeft haer alle goet
ende eere weerdigh geacht. Daeromme de vrouwe die haer vanden Vader
ontfanghen hadde, sonder eenighsins meer bescheets te moghen weten wat lieden
sy toe behoorde dan hy tot haer geantwoort hadde, wert ghesint om haer ten
Houwelijck te besteden, ende dat eerlijcken na Jannettens doene, soo sy die
waende te wesen: maer want Godt als een recht aenschouwer van eens anders
verdiensten wel wiste dat dit een Edele vrouwe was die buyten haere
schulden voor eens anders sonde boete dede, heeft hy gebenedijt, dit al anders
gheschickt: ende is vastelijck te gelooven geschiet te wesen door de
goedertieren verheughenisse Godts, dat dese Edele Dochter niet in handen van
eenich snoode oft verworpen man gekomen is. De Vrouwe mette welcke
Jannette woonde hadde by haren Man eenen eenighen Sone, die van Vader ende van
moeder seere bemint was, soo om dat hy eenigh ende een Sone was, als ooc mede
om sijn groote deughtsaemheydt ende seer goet leven. Want hy alle zijn tijt
genooten in alle goede manieren te boven ginck, alsoo hy vroom van moede, goet
van herten ende schoon van Lichame was, ende by ghevalle oock ses Jaeren ouder
dan Jannette. Dese Jongelinck oock siende dat Jannette soo overschoone ende
minnelijcke was, is soo op haer verlieft, dat hy niet anders en sach in sijn
sinnen dan haer. Maer denckende dat sy van nederen state was, en dorste hyse
niet alleen te Wijve begheeren aen zijnen Vader ende moeder: maer vreesde oock
strenghelijck berispet te werden om dat hy hem soo neder te minnen begheven
hadde: daeromme hy zijn liefde so verborgentlijck droech alst hem mogelijck
was: de welcke hem dies vele te meer quelde dan oft hy die gheopenbaert
hadde. Daer uyt is ooc gevolcht dat hy ghevallen is in een sware sieckte
tot welcx genesinge vele Medecijns ontboden waren: de welcke geen
tekenen van sieckte in hem vermerckende, noch oock sijn sieckte niet
kennende, gelijckelijck aen zijn genesinghe vertwijfelden, waer door de Vader
ende moeder so seere bedruckt waren dat het lichter om te bedencken dan te
segghen valt. Hieromme vraechden sy hem dickwils met deerlijcker begeerten naer
de oorsake zijnder sieckten, den welcken hy dan anders geen
antwoorde en gaf dan menighte van diepe versuchtinghen, oft seyde dat hy hem
allenskens bevoelde te verdwijnen. Op eenen dagh gevielt als daer
een medecijn by zijn bedde stont, die noch jonck maer seer out
ende verstandigh inder konsten was, sijn hant hebbende aen des
pacients arme, daermen den puls soect, dat Jannette inder kameren quam daer de
krancke lach om daer yet te brenghen oft te halen, als die hem om zijns Moeder
willen sorghvuldelijck diende, dies de jonghe Edelman soo haest hy die sach,
sonder een woort te seggen oft eenigh bewijs te doen, sijn
Amoureuse begheerte met noch grooter kracht in sijn herte voelde: waer door
oock de puls merckelijck stercker began te kloppen dan sy van te voren
gedaen hadde. Dit wert de medecijn geware met groote verwonderinghe, dies hy al
stillekens daer naer bleef staen luysteren, om te weten hoe langhe dat gheklop
ghedueren soude. Jannette en ginck so haest niet uyter cameren, oft dat geklop
en ginck hem oock verbergen inder herten ende hielt oppe,
daeromme liet hem de Medecijn beduncken de oorsake vander sieckten eensdeels
ghevonden te hebben. Dies hy daer na hem ghelatende als oft hy Jannette yet te
vragen had- | |
| |
de heeft hyse wederomme binnen de camere doen
roepen, ende hielt sijn hant al gestadelijc op des jongen Edelmans
pulse. Maer hy en sach Jannette soo flucx niet inder cameren oft de puls en
began weder als voor te slaen, het welcke de medecijn oock terstond niet meer
en gevoelde, als sy van daer ginck ende hy haer niet meer en sach. De
medecijn hem hierdoor latende beduncken volcomen sekerheyt te hebben vander
siecten oorspronc is van't bedde ghescheyden, nam des jongelincx vader ende
moeder aen d'een zijde ende heeft henlieden gheseydt. De ghesontheydt ws Soons
en is niet in de conste vanden Medecijns maer in handen van Jannette geleghen,
also ick wt gewisse teeckenen ontwijselijcken hebbe moghen mercken, hoe wel sy
nochtans (na dat ick sie) niet met allen daer af en weet: dus meuchdy nu weten
wat u te doene staet ende oft u zijn leven waerdt is, dan niet. De stadthouder
ende zijn huysvrouwe hoorende die eensdeels wel geerne om datter eenigen raet
voor handen was daer mede men hem te lijve soude moghen behouden:
nochtans heeft henlieden grootelijck verdrooten, dat sulcx gheschieden soude
daer sy voor beducht waren, te weten datmen Jannette haren sone te wijve soude
moeten gheven. De medecijn ginc van daer, ende zy byden crancken, totten
welcken de moeder sprack aldus. Noyt en hadde ick gewaent lieve sone, dat ghy
eenighe uwer begeerten voor my verborghen sout hebben, sonderlinghen daer ghy u
selven, by gebreken van sulcx te verwerven, in pericule des doodts saecht: want
ghy behoorde ende behoort noch verseeckert te wesen datter niet en is twelc
geschieden soude mogen om u te vernoegen: oft ick en soude sulckx (al waert
oock niet seer eerlijck) soo wil ick voor u doen als voor my selven. Maer al
hoe wel ghy sulcks tegens mijn vermoeden geheel hebt, soo ist nochtans
gevallen dat God barmhertiger over u geweest is dan ghy selve: de welcke
op dat ghy niet en soudt sterven van deser siecten, my die oorsake van
dien opentlijcken verclaert heeft: die niet anders en is dan eenrehande alte
vierighe minne die ghy draecht tot eenighe dochter so wie dat ooc mach zijn.
Ghy en behoorde (inder waerheyt) u niet te schamen om sulcx te
openbaren, aengemerckt u jeucht alsulcx eysschende is: dies ick u niet
met allen te onwaerder soude hebben indien ghy amoureus waert geworden. En wilt
u daerom (lieve kint) voor my niet verberghen, maer ontdeckt my vrymoedelijcken
alle ws herten begheeren. Drijft van u alle swaermoedicheyt ende dit gepeyns
d'welck ghy hebt, daer al dese siecten wtspruytende is: ende zijt versekert dat
ghy geen dinck ter werelt, datmen om u te vernoegen doen mach, van my en sult
begheren, twelc van my ongedaen sal blijven, als die gheene die u meer beminne
dan mijn eygen selfs leven. Drijft daeromme wt u, alle vreese
ende schaemte, ende segghet my stoutelijck wt oft ick yet wat vermach aen het
ghene dat ghy bemindt, bevint ghy dan dat ick niet sorchvuldich oft neerstich
en ben om u het volbrenghen van dien te laten ghewerden, soo acht my voor de
alderwreedtste Moeder die oyt Kindt droech. De jonghelinck zijns Moeders
woorden aenhoorde, wert gheheel beschaemt, maer als hy terstondt in hem selven
overleyde dat niemandt anders soo wel macht en hadde om zijnen wensch te
doen verwerven, heeft de schaemte achter rugghe ghesteldt ende aldus tot
haer ghesproken. Geen ander oorsaecke (mijn vrouwe) en ist geweest die my mijn
liefde dus langhe heeft doen helen, dan dat ick vermerckte het meeste deel der
menschen, na dat sy tot rijpe oudtheydt ghecomen sijn, niet meer te ghedencken
dat sy oock eens jonck zijn gheweest, maer want ick u bescheydenheydt in desen
sie blijcken, en sal ick u niet alleen loochenen warachtich te sijne tghene dat
ghy my gheseydt hebt vernomen te hebben, | |
| |
maer daer en boven noch
segghen wie die persoone is: op sulcker voorwaerden dat ghy met al uwe macht de
daedt sult laten volghen van uwe beloften, want so doende meuchdy my levendich
behouden. Nu betroude haer de Moeder al te wel om sulcx te mogen volbrengen
door den middel die sy nu al int Hooft hadde, dies heeft zy hem mindelijcken
gheseydt dat hy haer vry getroostelijck zijns herten begeerten mochte
ontdecken: zy wilde dat terstont alsoo bestellen dat hy zijnen wensch
vercrijgen soude. Mijn vrouwe, (sprack de jongelinck) de minnelijcke
schoonheyt ende de loflijcke seden van u Jannette, ende oock mede dat ick haer
niet alleen tot gheen medoogentheydt en hebben connen brenghen, maer mijn
liefde noyt en hebbe connen doen verstaen, ende hier en boven noch het heelen,
als die mijn liefde noyt mensche en hebben dorven openbaren, hebben my in dese
noot gebracht daer gy my nu in meucht sien: dus meuchdy nu vrijlijck weten dat
mijn leven hier niet langhe en sal wesen indien tgeen dat ghy nu belooft hebt
(het zy oock in wat maniere dat het sy) niet en gheschiet. De vrouwe wel siende
dat het daer meer tijt om te vertroosten dan om te berispen was, heeft al
laechende tot hem geseyt: wat ou lieve kint ist maer daeromme dat gy sy sulcke
u swaricheyt ghenomen hebt? stelt u herte in vreden, ende laet my geworden met
dese sake als ghy ghenesen sult zijn. De Jonghelinck hier door vol goede hoope
wesende dede binnen luttel tijts groote teeckenen van beteringe blijcken: daer
inne de moeder wonderlijcke seere verblijt was, dies zy voor haer nam te
versoecken hoe zy haer beloften best soude mogen overbrengen. Alsoo heeft zy op
een tijdt Jannette tot haer gheroepen, de welcke zy vraechde (in manieren van
boerte) oft zy gheenen vryer en hadde. Jannette met der eeren roosverwe over't
aensicht bespreyt zijnde, antwoorde met schaemt: het en is seker van geenen
noode (mijn vrouwe) ende noch niet betamelijck voor een schamele maecht
die uyt haer Huys verdreven is ende die in eens anders dienste is (soo ick ben)
om een lief oft vryer te dencken. Hebdy er dan gheenen (sprac de vrouwe) wy
sullender u een geven, daer door ghy gheheel wel te vreden leven, ende meer
vruchts uyt u schoonheydt ghenieten sult: want het en waer gheen redene dat soo
suyverlijcken maechdeken, als ghy zijt, sonder lief soude blijven. Daer heeft
Jannette weder op geantwoort. Mijn vrouwe, als ick aenmercke dat ghy my uyt
mijns vaders armoede verheven ende als u selfs dochter in waerden
gehouden hebt, so bevinde ic my verbonden om alles te doen wat u believen mach:
nochtans sal ick dies niet tegenstaende mijn selven (om mijnder eeren ende
welvarens wille) wel wachten u in desen te believen: maer wil u beliefte
my eenen man te gheven, dien dencke ick te beminnen ende niemant anders:
overmits my van mijner voorouderen erffenisse niet anders dan mijn eere
overgebleven en is: de welcke ick van meyninghe ben te bewaren soo langhe als
mijn leven gedueren sal. Dese antwoorde beviel dese vrouwe gantsch
contrarie om te comen tot het gheene dat zy voor hadde, ende om haer beloften
aen haren sone te moghen volbrenghen: al hoe wel zy nochtans als een wijse
vrouwe dese Jonckvrouwe by haer selven dieshalven hoogelijck gepresen heeft,
ende seyde: hoe dan (Jannette, en oft ons Heere den Coninc dat een jonck
Prince is, soo ghy een overschoone joncvrouwe zijt) geliefde eenighe lust door
u schoonheyt te ghenieten, soudet ghy hem dat weygeren? de Coninck (sprack
Jannette terstont daer op) soude my wel moghen vercrachten, maer nimmermeer met
mijnen wille yet wat van my verwerven dan dat eerlijck waer. De vrouwe hier
door haren sinne wel merckende en heeft haer daer niet meer af willen spreken,
maer denckende dat sy se opte proeve wilde stellen, seyde tot
haren sone dat | |
| |
sy hem (als hy ghenesen soude zijn) met Jannette
in een camere soude stellen soo stont het voort aen hem te versoecken oft hy
sijnen wille van haer mocht ghecrijgen: want het en dochte haer niet eerlick
(so sy seyde) het Jofvrouken voor hem daer toe te bidde,
ende een coppelersse daer inne te verstrecken. Hier inne en was
de jongelinc niet met allen wel te vreden, dies zijn siecte schielijc
began te vermeerderen. Dit vermerckte de moeder wel haest, dies zy
terstont haren sin aen Jannette geopenbaert heeft.
Maer als zy die noch stantvastiger bevant dan oyt,
vertelde zy haren man al wat zy in desen gedaen hadde: dies zy
ghesamentlijc verwillichde en sloten (niet tegenstaende sulcx
henlieden harde viel) hem die te wijve te geven. Als die hem liever levendich
sagen met een huysvrouwe die hem niet en betaemde: dan dat hy by
weygeringe van haer niet te mogen trouwen, jammerlijc sterven
soude. Ende also hebben zy ooc na veelderley woorden (die daeromme
gingen) ten laesten gedaen: Waer inne Jannette seer wel te vreden was,
ende dancte Gode met devoter herten dat hy haer niet vergeten en hadde:
hoe wel zy haer nochtans om alle desen handel niet anders en wilde noemen dan
des Priccaeris dochter. Aldus is die jongelinck in corter tijt ghenesen, men
hielt de bruyloft, hy was de vrolijckxste man ter werelt, ende began een
genoechlijc leven met zijn beminde bruyt te leyden. Perot die in Galles by den
Conincx van Engelants stadthouder gebleven was, is van gelijcken
opghewassen ende quam seere in zijns Heeren jonste, want
hy wert so schoonen jongelinc ende so vroom van sijn lichame, datmen int
gheheele Conincrijck van Enghelandt zijns ghelijcke niet en vant: als die in
Tournoyen ende in alle feyten van wapenen alle dander van dien lande
verre te boven ginck: sulcx dat hy van henlieden de Piccaert genaemt
zijnde, over al bekent ende loflijc vermaert was. Ende recht also God
zijn suster niet en hadde vergeten, heeft hy ooc mede bewesen, dat hy zijnre
ghedachtich was. Want daer quam int lant van Galles so
pestilentialen siecte: dat die by nae de helft van't volc aldaer wech
nam: behalven dat noch het meeste deel van de overgeblevene wt
vreesen in ander lantschappen waren gevloden: sulcx dat
het geheele lant van Galles verlaten scheen te wesen. Aen welcke
sieckte ooc gestorven zijn Perots Heere de Stadthoudere, met sijn
huysvrouwe met een sone, ende met noch veel andere van heur neven ende
maghen: so dat daer niemant ten huyse over en bleef dan een dochter die houbaer
was en sommighe ander dienaren, met oock Perot. Dese wert van die maegt tot
eenen man ghenomen na dat de sterfte wat over was: ende dat by rade
ende believen van sommige ondersaten die daer noch in cleynen ghetale
waren te lijve gebleven, aengemerct Perot een oprecht ende vroom man
was: dies zy hem Heere heeft gemaect over alle tgene dat haer by
vaderlijcke erffenisse aengecomen was. Niet lange nae dat de Coninc van
Engelant van des stadhouders doot vernomen hadde, heeft hy den Piccaert in
diens plaetse tot een stadthouder ghestelt, ende dat om de sonderlinghe
vroomheden die hy in Perot wiste te wesen. Also ist binnen luttel tijdts
gegaen met beyde d'onnosele kinderen vande Graven van Angiers door den
welcken zy daer int lant ghelaten ende als verloren gheacht
waren. Het was nu al achthien jaren geleden dat de Grave van Angiers wt
Parijs was gevlucht, ende in veel saken een ellendich
leven hadde geleyt: de welcke nu als out zijnde, begheerich werdt (daer hy in
Yrlant woonde) om te vernemen (so vele hem dies mogelijck was) hoe dat het met
sijn kinderen ghevaren mochte wesen. Daeromme hem selve geheel
verandert siende vande gedaente die hy plagh te hebben ende ooc
bevoelende dat hy om den langen arbeyt die hy, al dienende gedaen hadde swacker
was van lichame, dan hy in zijn ledige joncheyt plach te wesen,
so is hy geheel armelijck ende qua- | |
| |
lijck gecleet
ghescheyden wt des gheens dienste, daer hy so lange by gewoont hadde,
ende in Engelant gecomen ter plecken daer hy Perot eerst hadde gelaten.
Desen vant hy daer Stadthouder ende een groot Heere wesende, den welcken hy
oock rasch ende schoon van lichame sach, alle twelcke hem uytter maten
wel behaechde: ende en heeft hem nochtans niet willen openbaren
voor dat hy wiste waer dat Jannette bevaeren mochte wesen. Also heeft hy hem
opten wech begheven sonder op eenighe plaetsen te vertoeven voor dat hy binnen
Londen quam: daer hy bedettelijcken onder vraechde nae de vrouwe, byde welcke
hy zijn dochterken gelaten hadde, ende ooc mede nae haren state, ende bevant
dat sijn dochter huysvrouwe was van des selfden vrouwen sone: het welcke hem
(soo wel te dencken is) met so wonderlijcker blijtschappen
vervult heeft, dat hy doen al sijn tegenspoedicheden gheeynt hieldt te wesen,
nu hy sijn kinderen vant in so grooten state. Ende want hy
begeerich was om sijn dochter te sien, began hy hem ontrent haer wooninghe te
houden: alwaer hy op eenen dach gesien zijnde van Jannettens man genaemt
Jacques Lameyens: de welcke medoghen met hen hebbende, om dat hy hem arm
ende oudt sach, eenen dienaer beval den selfden binnens huys te brenghen
ende hem om Gods willen te eten te geven: het welcke sonder eenich
vertrec vanden dienaer gheerne ghedaen wert. Nu hadde Jannette Haeren Man
Jacques al veel kinderkens gebaert, vande welcke de oudtste noch niet dan acht
jaren out en was, ende waren de schoonste en lieflijcste kinderkens vander
werelt. Dese siende den Grave sitten eten, quamen altsamen rontsomme sijn lijf
en begonnen hem groote vrientschappe te doen, recht oft haer de natuere
ingegeven hadde dat dit hun grootvader was: d'welcke wel wetende dattet sijn
neefkens waren, ooc vriendelijcken met hen began te spelen sulcx dat de kindere
van hem niet en wilden scheyden, niet tegenstaende zy daer afgeroepen
waren vanden ghenen diese regeerde. Dit vernam de moeder, dies zy inde camer
quam ghegaen daer de Grave was, dreygende de kinderen te geesselen indien zy
niet en deden dat hen van heurlieder meester bevolen werdt. De
kinderkens bestonden te weenen ende seyden dat sy by dien goeden man
souden blijven den welcken zy liever hadden dan haren meester:
daer de vrouwe ende ooc de Grave om begonsten te lachen. De Grave was
opgheresen, niet als een vader, maer als een schamel man om sijn dochter
eerbiedinghe ofte reverentie te doen als een vrouwe ende meestersse, ende
gevoelde een weeldelijcke vrolicheyt in zijn vaderlijck herte door sijns
dochters aenschouwen: maer sy en kende hem doen noch niet noch ooc daer na
overmits sijn ghedaente uytter maten seer verandert was, by dat die plach te
wesen: als die nu oudt, grijs, ruych, mager, bruyn ende rimpelich geworden was,
so dat hy veel eer een ander mensche dan de Grave scheen te
sijne. De vrouwe dan siende dat de kinderen niet van hem en wilden
scheyden, soo dat zy begonnen te weenen alsmense daer af wilde doen gaen, seyde
totten meester dat hyse daer noch wat by laten soude. Terwijle nu de kinderkens
aldus byden goeden man waren, ist ghevallen dat hun vader Jacques daer ghecomen
is den welcken alle dit vander kinderen meester gheseyt wert. Daeromme heeft
hy, die Jannette nu al ontwaer hadde totten meester gheseyt: Laetse daer dan
oock by blijven, dat het heur nemmermeer wel gaen en moet: sy volgen haers
Moeders aert, als die van haers moeders zijde uyt bedelaers ghesproten zijn:
dus en is het oock met allen gheen wonder dat se gaern by bedelaers zijn.
Dese woorden hoorde de Grave die hem bitterlijcken int herte doorsneden: dies
niet te min heeft hy zijn schouderen tsamen getrocken ende dit onghelijc so
verduldelijck verdraghen als hy veel ande- | |
| |
re ghedaen hadde.
Jacques hadde de vriendelijcheyt (die desen goeden man te weten den Grave) van
zijn kinderen betoont was vernomen: dies hy (niet tegenstaende hem sulcx
verdroot) niet connende gedogen dat die kinderen seere weenden om de groote
liefde die hy daer toe droech, bevolen heeft datmen de schamelen
man daer binnen zijn huys soude houden om daer eenigen dienste te doene,
indien die selfde daer sin toe hadde. Die heeft daer toe gheantwoort dat hy
daer geerne woonen wilde: maer hy en conste anders geenen dienste dan
den peerden bescheyt doen: als die sijn leven lanc alsulcx te
doene gewoone was. Alsmen hem dan een paert bevolen hadde
bescheyt te doene, en sachmen hem voorts anders niet bedrijven
dan dat hy tijt verdrijf sochte voor de kinderkens. Middeler tijt dat Fortuyne
in dese voorseyde wijsen handelde metten grave van Angiers ende met zijn
kinderen, so gevielt dat de Coninc van Vranckrijcke, na veel bestanden
die hy met Hoochduytschen gemaeckt hadde, overleden is: in wiens plaetse
de sone Coninc is geworden, om wiens wijfs wille de Grave
verjaecht hadde geweest. Als nu het laetste bestant uytginc so is d'oorloch
weder van nieus seer fellijcken begonnen: in welcke oorloge de
Coninc van Engelant den Franschen Coninc, als zijnen nieuwen neve te helpe
gesonden heeft een groot getal van volcke ende dat ander het
regement van sijnen stedehouder Perot, ende van Jacques de ander
stedehouders sone: metten welcken dese schamele man, te weten de
Grave, ooc int veldt getrocken is. Die is daer oock eene goede wijle ghebleven
inden schijn van eenen dienaer: al waer hy nochtans seer veel treflijcke
saecken (meer dan aen hem versocht was) als een vroom man
volbracht ende geraden heeft. Terwijlen die oorloghe noch geduerde ist
ghevallen dat de Coninginne van Vranckrijcke in een sware crancheyt gevallen
is: de welcke aenmerckende dat haer eynde aenstande was, groot berou heeft
ghecreghen van alle haer sonden: die sy devotelijcken gebiecht heeft tegen den
aertbisschop van Rowaen, de welcke van elckerlijck voor een goet en de heylich
man gheacht was. Daer heeft sy oock onder andere sonden voor hem beleden dat de
Grave van Anghiers buyten sijnen schulden om haer hadde moeten lijden: ende en
vernoechde haer niet met sulcks voor den Bisschop alleen gheseyt te hebben:
maer verteldet oock voor veel anderen treffelijcke lieden soo dat altemale
gheschiet was: aen henlieden begherende soo veel te willen doen aenden Coninc,
dat den Grave oft eenich van zijnen kinderen (indien hy oft zy noch leefden)
alle hun goeden wederomme mochte ghegheven werden. Onlancks daer nae is de
Coninghinne ghestorven ende met grooter eeren begraven. Als nu haer biechte den
Coninc te kennen ghegheven was, soo heeft hy treurichlijck versocht om 't
gewelt ende onghelijck dat sulcken vromen ende oprechten man hadde moeten
lijden: ende wert beweecht om int legher ende tot veel ander plaetsen te
doen uytroepen datmen den ghenen grootelijcken beschencken soude die de
Grave van Angiers oft eenich van zijn kinderen te voorschijne wist te
brengen: want de Coninc hielt hem voor seker ontschuldigh inde sake,
daerom dat hy balling was, ende dat door de belijdinge vander
Koninginnen selfs: daer door des Koninghs meyninge was hem weder in sijnen
eersten ende noch grooter state te stellen. Dit heeft oock den Grave in
dienaers klederen zijnde, verhoort, de welcke wel wetende dat sulcx waerachtigh
was, ghekomen is voor Jacques, dien hy hadt met Perot te willen versamen:
seggende dat hy hen-lieden wilde doen sien het gene dat vanden Koningh gesocht
wert. Als sy nu alle drie binnen een kamer vergadert waren, soo sprack de Grave
tot Perot, die nu al in gedachten was om hem selfs te laten kennen. Hoort
Perot, dese Jacques dien ghy hier siet heeft getrout u Suster, met de welc-
| |
| |
ke hy noyt houwelijck goet en heeft ghehat: daeromme, dat zy niet
sonder bruytgave en blijve, is mijnen sinne dat Jacques ende niemant
anders de giften sal ontfangen die vanden Coninck belooft werden den ghenen die
hem verthoonen sal, u als een Sone vanden Grave van Angiers: Violenten zijn
huysvrouwe, die u sustre is: ende my, die daer ben de Grave van Angiers u Vader
selfs. Perot dit aenhoorende, sach den Grave scherpelijcken aen ende werdt hem
kennende: dies hy hem al weenende te voete ghevallen is ende hem daer nae
omhelsende aldus aenghesproken heeft. Mijn waerde Vader zijt willecom. Jacques
die eerst des Graven woorden ghehoort ende daer nae omhelsende aldus
aengesproken heeft. Mijn waerde Vader zijt willecome. Jacques die eerst des
Graven woorden ghehoordt ende daer nae Perots doen ghesien hadde, was in eenen
ooghenblick door groote verwonderinghe ende om die onsprekelijcke blijschappe
alsoo verbaest dat hy niet en conde ghedencken wat hy behoorde te doen: maer
dese woorden gheloovende ende hem selfs seer schaemende, om die schandelijcke
woorden die hy den Grave (in schijn van dienaer) toeghesproken hadde, is hy al
weenende tot zijn voeten gesoncken ende heeft ootmoedelijck genaede begheert
van alle voorleden misdaet: het welcke hem goedertierlijcken verwillicht wert
vanden Grave, die hem terstondt vander aerden op dede rijsen. Naer dat
zy nu een wijle onderlinghen ghesproken hadden van yegelijcx avontueren ende
daer een deel tijts met allen seere geweent was, soo dat zy nu weder altsamen
verheucht waren, wilde Perot ende Jacques den Grave vercleeden, het welcke de
Grave geensins en wilde gedogen: maer begeerende dat Jacques eerst versekert
soude zijn vande beloofde gaven, beval hy datmen hem den Coninck leveren soude
soo als hy was in knechts gewade, om den selfden in dies te meerder
beschaemtheyt te brenghen. Alsoo is Jacques metten Grave, daer Perot na
volchde, ghecomen voor den Coninc: dien hy aenboot de Grave met zijn kinderen
te vertoonen, indien hy hem wilde begiften nae vermoghen vanden wtroep
daer af ghedaen. Terstont heeft de Coninck daer voor hun allen, gaven doen
bringhen die oock wonderlijcken groot waren inden oogen van Jacques totten
welcken hy seyde: draecht dit al tsamen met u, indien ghy my waerachtelijcken
den Grave te voorsijne brenghen cont, alsoo ghy my belooft te doen. Doen heeft
Jacques hem omghekeert ende den Grave sijnen dienaer met Perot voor den Coninck
gestelt hebbende, seyde hy totten Coninc: Siet daer Sire, dit is de vader ende
de sone: de dochter dat mijn Huysvrouwe is, en is niet hier, maer sal u die
(metter hulpen Gods) in luttel tijdts voor ooghen brenghen. De Coninck dit
aenhoorende sach opten Grave, die nu met allen seer verandert was by dat hy
voormaels plach te wesen. Dies niet teghenstaende werdt hy hem noch (na dat hy
hem een goede wijle aengesien hadde) ten laetsten kennende: dies heeft hy
ghenoech met tranen in den ooghen die Grave die voor hem op sijn knien lach,
doen opstaen, ende hem omhelst, oock vriendelijcken ghecust. Daer nae heeft hy
Perot oock minnelijck ontfanghen ende terstondt bevolen den Grave te
vercleeden, ende den selfden met dienaren, met paerden ende met harnasch te
voorsien, soo dat zijn Edelheydt wel betaemde: alle het welcke sonder eenich
vertreck volbracht wert. Oock mede wert Jacques groote eere beweesen vanden
Coninck: de welcke al int langhe begheerde te aenhooren hoe dat hun in
teghenspoet ende voorspoet al ghegaen was. Als nu Jacques zijn groote ghiften
ontfinck voor dat hy den Grave met sijn kinderen ten voorschijne ghebracht
hadde, sprack de Grave tot hem: neempt dat vande | |
| |
grootdadighe
miltheydt mijns Heeren des Conincx: ende gedenct uwen Vader te segghen dat u
kinderen, d'welck mijn en sijn neefkens zijn van haers Moeders zijde uyt gheen
bedelaers ghesproten en zijn. Alsoo heeft Jacques sijn beschenckingen na hem
genomen, ende sijn huysvrouwe tot Parijs doen comen: al waer ooc mede
ontboden wert de huysvrouwe van Perot, daer sy een wijle tijdts gebleven zijn
byden Grave: die nu wederomme vanden Coninck in alle sijne goeden, oock in
grooter state (dan hy oyt gheweest hadde) gestelt was. Daer nae is yegelijck by
sijnen oorloge wederomme nae huys ghetrocken, ende alsoo bleef de Grave totten
eynde sijns levens toe tot Parijs in grooter eeren levende dan hem te voren van
al zijn daghen gedaen hadde geweest.
|
|
Auteursrechtvrij