|
| |
Kalandrijn, Bruyn ende Buffelmacho ginghen in een plaetse ghenaemt
Mugnon een costelijcke steen soecken, ghenaemt Elitropie, de welcke Calandrijn
meynde gevonden te hebben, met Keselkens geladen zijnde thuyswaerts keerden,
daer hy zijn wijf, om dat zy kijven wilde, grammelijc sloech, ende vertelde
daer nae zijne gesellen (diet beter dan hy wiste) hoe dattet gevaren was.
| |
De drie-en-dertichste Historie.
Berispende de sotheyt vanden genen, die alle dingen ghelooven.
BInnen de Stad van Florencen, daer oyt veelderley aert van
Volcke ghewoont heeft, was eertijts een Schilder wiens name was Calandrijn,
ende was slecht, oock de nieuste mensche dien men mochte ghevinden, de welcke
dickmael t'geselschappe hanteerde van twee ander Schilders dat seer
geneuchelijcke | |
| |
mannen waren, waer af den eenen hem noemde Bruyn,
ende den ander Buffelmacho: maer waren daer beneven oock vernuftich ende
bescheyden, ende hadden ommeganck met desen Calandrijn, om de lust die sy
dicmael uyt zijn eenvuldigheyt ende maniere van doen
raepten.
Oock mede woonde ter selver tijt binnen Florencen een Jonckman
ghenaemt Mace del Saggio soo gheneuchlijcken, soo schalcken ende soo behendighen
Man in alle dat hy bestont, alsmen mochte ghevinden: de welcke yet van
Calandrijns eenvuldicheydt vernomen hebbende, van sinne wert zijn cortswijl
daer aen te nemen, met hem eenighe clucht te spelen, oft hem yets boertichs
vroedt te maecken. Dese vandt op een tijdt Calandrijn in sint Jans Kercke staen
gapen na de schilderije, ende nae t'ghesneden werck des Tabernakels, die
onlancx daer voor op't Outaer vande selfde Kercke ghesteldt was: dies wert hy
denckende dien man op een bequame plaetse ghevonden te hebben, om zijn
voornemen eens te mogen volbrenghen.
Als hy nu zijn medegeselle sijnen aenslach verclaert hadde,
zijn sy te samen gecomen daer Calandrijn alleene stont: ende henluyden
ghelatende als oft zy hem niet en saghen, begonsten zy onderlinghe vande cracht
van veelreley ghesteenten te spreken: daer Mace also eyghentlijck af wist te
clappen, als oft hy een Juwelier waer gheweest, nae welcker coutinge Calandrijn
met beyden ooren luysterde. Een wijle daer nae heeft hy hem tot hunluyden
ghekeert, ende siende dat heur reden niet heymelijckx en was, is hy daer
by gecomen. Dies wert Mace vro, de welcke met zijn begonnen redene
voortgaende, van Calandrijn gevraecht werdt in wat plaetse men dese costelijcke
gesteenten, die van so grooter cracht waren, soude moghen ghevinden. Mace gaf
hem voor antwoorde dat het meeste deel van dien ghevonden werdt in Berlinsone
een stadt van Basque, in een gheleghentheydt die Bengodi ghenaemt was: alwaer
men den wijngaert aende stocken vandt met saucyssen, ende daermen het manneken
om niet toe gecreech alsmen een Gans om geldt cochte. Daer was (seyde hy noch)
een geheelen Berch van Kase, daer volck op woonde, die niet anders en
deden dan werme janck, ende brouwen op Capoenen te maken, diemen voorts van
boven dael wierp, waer af dan elckerlijck het meeste gecreech, die daer meest
af nam. Aen den voet van desen Berch stroomde een beecxken vande beste
maelveseye die oyt om geldt ghecocht wert, sonder dat daer een druppel waters
inne was. Ho, ho (sprack Calandrijn) dats een goedt land: maer seght my doch
wat doen sy met de capoenen die sy daer coken? De Basquiers
(seyde Mace) eten die. Sijt ghy daer oyt geweest? Wat vraechdy, sprack Mace, of
ick daer oyt was? ja ick ben daer so wel hondertmael als eenmael gheweest. Hoe
veel mijlen weechs macht wel van hier zijn? vraechde Calandrijn. Meer
dan duysent sprack d'ander. Het moet dan sprack Calandrijn al verder van
hier zijn dan Brusse. Ghy segt de waerheyt antwoorde hem Mace. Als nu
Calandrijn sach dat Mace dese dinghen al sonder lachen met een ernstlijck
aensicht sprack, heeft hy sulcx soo ontwijfelijcken ghelooft alsmen de
blijckelijckste waerheyt, diemen seggen can, soude mogen gelooven: dies hy alle
dit voor seker houdende began te seggen: dit lant leyt al te verre voor my,
maer so vele wil ic u wel seggen, dat ick, indien 't wat naerder waer, daer
eens met u soude trecken: alwaert maer om een brouwet tot die capuynen te sien
maken, ende daer een schotel vol af met my wederomme te
brengen. Maer segt my doch dat u Godt moet verblijden, vintmen daer int
landt waer af ghy nu spreeckt, geen gesteenten van sulcker grooter
crachten? Ja men trouwen, seyde Mace, men vinter der tweederley van groter
crachte. Het een is van dese molestenen van Ser-
| |
| |
tignave ende van Montisee: door welcker crachte, als der
Coornmolens af ghemaeckt zijn het meel gemaect wert: daer uyt men oock
gemeenlijck alhier seyt, dat van God alle weldaden, ende van Montisce de
beste coornmolens comen, maer deser Molensteenen vintmen in so grooter menichte
dat die by ons zo weynich geacht zijn als by henlieden de Amirauden zijn: waer
af by henlieden grooter Bergen zijn dan den Berch Morel, welcke
alt'samen des middernachts glinsteren ende lichten. Doch moet ghy dat
ooc weten, waert sake dat yemant de Molensteenen in ringhen liet caffen
eer sy doorgaet waren, ende datmen die den Soudaen brachte, hy
souder zoo vele voor gecrijghen als hy selfs soude wille. De ander soorte is
een dierbaer gesteente die wy Juweliers Eliotropie noemen, ende is van over
groote crachte: gemerct men die gene diese over hem draecht, zo lange hy
die heeft, op geene plaetsen ter werelt sien en mach indien hy daer niet en is.
Doen sprac Calandrijn, dese ghesteenten zijn van seer grooter cracht,
maer waer wert dese Eliotropie doch gevonden? Men plachtse (sprack Mace) te
vinden inde vlacke plaetse van Mugnon. Van welcker grootte (sprack
Calandrijn) ende van wat verwe is dese steen? Sy is (antwoorde Mace) van
verscheyden groote, d'een meerder d'ander minder: maer alt'samen zijnse
by na van swerte verwen. Calandrijn alle dese dingen wel in hem selfs onthouwen
hebbende, ende hem ghelatende als oft hy erghens te doen hadde is van Mace
gescheyden met voornemen om desen steen te soecken, op avontuer oft hy
dien soude mogen vinden, noch maeckte hy opset niet daer inne te doen sonder
Bruyn en Buffelmacho sulcx eerst te doen weten, welcke twee hy grootelijck
beminde. Alsoo heeft hy henlieden begonnen te soecken, op dat zy sonder meer
beradens de eerste souden wesen om desen steen te vinden, sulcx dat hy alle
dien morghen voort overbracht in't soecken nae dese twee. Ten laetsten als nu
den middach al gheleden was quam hem in den sinne dat zy int Clooster wrochten
tot de Jofvrouwen van Fayence: dies hy ( niet teghenstaende den dach seer heet
was) alle sijn werck achter rugghe stellende by nae al loopende by heur is
ghecomen, ende heeftse aengesproken in deser manieren. Hoort vrienden,
wy sullen, ist dat ghy my gelooven wilt, de rijckste lieden zijn van Florencen,
overmits ick van een gheloofwaerdich Man gehoort hebbe, dat hier op de vlacke
plaetse van Mugnon ghesteenten werden gevonden van sulcker aert, dat de ghene
diese over hem draecht, van gheenen Mensch ter werelt ghesien en mach werden.
Daerom dunckt my goet dat wy sonder eenich merren daer gaen soecken, al eer
daer yemant anders voor ons mach comen. Sijt wel versekert dat wy die vinden
sullen, want ick ken die steen met allen wel. Als wy die dan gevonden sullen
hebben, wat duyvel ghebreeckt ons dan meer, dan dat wy stracx gaen aen de
wisselbancken, de welcke altijdt (soo ghy wel weet) volleggen van Gouden ende
Silveren penningen om daer af te strijcken zoo vele als ons believen sal?
Niemant sal ons mogen sien, ende sullen also rijck werden, sonder zo
arbeydelijcken eenen gantschen dach lanck de mueren te beplagghen, als Lyassom
doet. Bruyn ende Buffelmacho desen Man hoorende, begonden onderlinghe te
lachen: ende malcanderen met ghelate van groote verwonderinge hebben zy
Calandrijns raet ghepresen, Buffelmacho vraechde wat name dese steen
hadde: maer Calandrijns ruyde sinnen hadden des gesteents name nu al vergeten,
dies hy daer op seyde: wat leydt ons aenden name, als wy sijn crachte weten?
het dunckt my best dat wy die sonder eenich vertoeven maer terstont gaen
soecken. Nu wel dan, sprack Bruyn, hoedanich is dees ghesteente? daer zijnder,
seyde Calandrijn, van alderley soorte, maer alt'samen zijn- | |
| |
se by
na swert. Daerom dunckt my goet dat wyse altemael op rapen die swert zijn, tot
dat wy den rechten steen sullen hebben: dus laet ons nu gaen, sonder
meer tijts te verliesen. Totten welcken Bruyn seyde toeft een weynich, ende hem
voorts ghekeert hebbende teghens Buffelmacho, sprack hy tot hem: ick laet my
beduncken dat Calandrijn met allen wel seyt, maer daer toe en dunckt my nu den
bequamen tijt niet te zijn. Want de sonne is nu op 't hooghste vanden daghe,
ende schijnt daer in die pleyne van Mugnon zo seer heet, dat zy alle de
steenkens verdroocht: sulcks dat de ghene die swert schenen huyden morghen eer
de Sonne daer op stack nu ter tijdt al wit gelijcken. Ende hier en boven is
daer ter plaetsen nu veel volcx alsoo 't werckdach is, de welck, als zy ons
lieden alsulcx saghen doen, raden souden moghen wat wy daer gingen doen:
ende souden mogelijck mede bestaen te doen als wy, ende alzo by gevalle de
ghesteenten in heur handen gecrijghen, dan waer alle onse arbeyt ende moeyte
verloren. Hieromme acht ick het wel best, indient u lieden goet dunckt, datmen
dit voor eenen aenslach behoort te houden om volbracht te werden op eenen
morghen stont, alsmen de swerte best uyt de witte sal moghen onderscheyden,
ende dat noch op eenen heylighen dach, op dat wy van niemant ghesien en souden
werden. Buffelmacho heeft Bruyns raet seer gepresen, daer Calandrijn ooc mede
gestemmet heeft: ende besloten dat zy den naestcomenden sondach wel vroech
alle drie desen steen souden gaen soecken. Maer boven alle dinghen waren zy
lieden van Calandrijn gebeden dat zy dit doch geen mensche ter werelt en souden
openbaren, want het was hem in grooter heymelijckheyt te kennen gegeven: ende
dit gheseydt hebbende ginck hy henlieden oock vertellen alle 't ghene dat hy
ghehoordt hadde van't lant Bengody, ende swoer met diere eeden alle 't selve
gantsch waerachtich te wesen. Als Calandrijn van henlieden gescheyden was,
hebben zy heuren aenslach gemaeckt hoe zy in deser saecken souden handelen met
hem: de welcke met begheerlijck verlanghen den sondach verwachtende was. De
sondach ghecomen zijnde is Calandrijn inden dageraet van den bedde opghestaen:
die sijn ghesellen aen sprack, met haer Sint Gals poorte uyt ginck, ende in de
pleyne van Mugnon afdaelden: alwaer zy desen steen begonden te soecken.
Calandrijn alder begeerlijckst zijnde om desen steen te vinden, trat voor uyt,
ende nu hier dan daer springhende is hy rasch op alle plaetsen neder gevallen,
daer hy swerte keselkens sach, de welcke hy al vergaderde ende in sijnen boesem
gheleyt heeft. Sijn ghesellen zijn hem al nae ghevolcht, de welcke oock nu hier
dan daer een keyken op lasen. Maer Calandrijn en hadde niet langhe ghegaen oft
sijnen boesem en was volladen: dies nam hy beyde de voorpanden sijns Paltrocx,
die wel lang waren, ende hechte de eynden van dien onder door sijn gordele, de
welcke dese keye sonder langh te gaen soecken al met keyen ghevuldt heeft:
oock heeft hy van ghelijcken daer nae die slip van sijnen mantele vol steenkens
vergaert.
Daerom Buffelmacho ende Bruyn merckende dat Calandrijn wel
ghenoech gheladen was, ende dat de maeltijt bestont te ghenaecken, heeft Bruyn
(nae hunluyder opset) ghevraecht aen Buffelmacho, waer is doch Calandrijn?
Buffelmacho die hem wel voor hem staen sach heeft hem rontsomme gekeert,
herwaert ende derwaert ghesien, ende ten laetsten gheantwoordt dat hy niet en
wiste, segghende: nochtans was hy onlancx hier voor onsen ooghen. Wat noemt ghy
onlancx? sprack Bruyn: ick soude wel voorseker wanen dat hy nu al in sijn huys
aen sijn Tafele sit ende brast, ende dat hy ons hier in dese schoone
sotternije ghelaten heeft om hier in dese pleyne van Mugnon swerte steen-
| |
| |
kens te gaen soecken, Heere God, sprac Buffelmacho, hoe wel heeft hy
ons uytgestreken dat hy met ons aldus gespot, ende ons hier gelaten heeft, nae
dien wy so dwaes waren dat wy hem geloofden, datmen inde pleyne van Mugnon
steenen van so grooter cracht soude vinden, wasser oock yemandt behalven wy die
oyt alsulcx geloofde? Calandrijn al dese woorden aenhoorende began terstondt
te dencken dat desen steen in zijnen handen gecomen was, ende dat door
des selfdens crachte dese twee, die voor hem stonden, hem niet sien mochten:
dies hy verblijt zijnde door sulcken avontuer, voor hem nam sonder een woort
tot henlieden te spreken, na huys te keeren, daeromme hy heur den rugghe boot,
ende began te gaen. Dit werdt Buffelmacho ghewaer, de welcke tot Bruyn sprack,
jae wel, wat gaen wy nu maken: waeromme en gaen wy niet van hier? Laet ons
(antwoorde Bruyn) dan gaen: maer ick belovet Gode, dat Calandrijn my sulcke
cluchten niet meer spelen en sal, ende waer ick hem soo nae als ick alle desen
morghen ben gheweest, ick soude hem met desen kesel sulcken werp voor zijn
schenen gheven, dat hy dese bedriegherije ter avontueren wel een maendt langhe
soude ghedencken. Dat Calandrijn hunluyden dese woorden hoorde spreecken, dat
hy henlieder naevolghen sach, ende dat hy heur worpen met steenen achter aen
zijn hielen ghevoelde, was van hem niet vele gheacht: noch tans de smerte, die
hem een steenwerp ghedaen hadde, ghevoelende, trock hy zijn been op, ende began
te blasen: nochtans sweech hy ende voorderde zijnen wech. Buffelmacho in zijn
handt genomen hebbende een vanden Keyen mede by hem op gheraept, sprack tot
Bruyn: Siet ghy dien keye wel? ende die selfde over dweers op Calandrijns
leyndenen gheworpen hebbende, seyde hy: och gave Godt dat Calandrijn dien worp
nu in zijn leyndenen hadde, ende ghaf hem daer mede eenen grooten worp. Sy
lieden hem dan alsoo in deser wijsen steenigende, hebben hem door die vlacke
plaetse van Mignon ghebracht, tot aen sint Gals poort, daer zy de vergaderde
keykens neder gheworpen hebben, ende een wijle ghebleven zijn couten met de
poortwachters, de welcke van te vooren wel onderwesen zijnde, heur niet anders
en ghelieten dan oft zy lieden Calandrijn niet ghesien en hadden, ende lieten
hem alsoo door lijden met de grootste lachernije vander Werelt. Also is
Calandrijn sonder eenich toeven ghegaen nae zijn huys, ghestaen nae by den
hoecke vanden Molens, ende scheen t'gheluck dese bootserije soo jonstich te
wesen, dat Calandrijn alle de Riviere lancx, ende daer na door de stadt quam
ghegaen, sonder dat hy oyt van eenich mensche aen ghesproken wert: oock
ghemoetede hy luttel volcx, overmits elckerlijck over tafel was gheseten.
Voorts is Calandrijn in deser rustingen ende aldus geladen binnen sijn
huys gecomen, ende by ongheval so was sijn wijf genaemt Tesse, dat een
eerlijcke vrouwe was, ter selver tijt boven op te trappen, de welcke al
vergramt om zijn lanc uyt blijven al knorrende began te segghen, als zy hem
sach comen: Ick waen dat u de duyvel nemmermeer en sal doen comen: alle de
Werelt heeft altijdt ghegeten, als ghy in comt om te eten. Calandrijn dit
hoorende, ende merckende dat hy niet onsichtbaer en was, began vol toorns
ende gramschaps aldus te segghen: O snoode wijf waert ghy daer? ghy hebt
my bedorven: maer by mijnder trouwen ghy sult het ontgelden. Terstont is hy
gheclommen op een cleyn saletken dat daer stont, daer hy hem van alle de
gheraepte Keselkens gelost heeft, ende is met eenen dullen hoofde van
daer geloopen by zijn Huyvrouwe: de welcke hy by den hayre greep, voor zijn
voeten neder wierp, ende haer soo veel slaghen met vuysten en voeten gaf, als
hy met arm ende been by brenghen | |
| |
mochte: sulcx dat zy
nauwelijcx een hayr op't hooft en behielt noch been op haren rugghe en hadde,
dat niet dapper gewreven en was, sonder dat het deerlijc genade roepen
dat arme wijf yet te bate mochte comen. Na dat Buffelmacho ende
Bruyn een wijle tijts mette Poortwachters wel gelacht hadden, zijn sy
allenskens voet voor voet Calandrijn van achter nagevolcht: de welcke voor zijn
huys comende de slaghen die zijn Wijf van hem creech gehoort hebbende: dies sy
hun ghelatende als oft zy daer eerst gecomen waren hem aenspraken. Calandrijn
nu al nat van sweet verhit, ende vanden arbeydt sijns slaen vermoeydt zijnde,
is aen't veynster gegaen ende begeerde dat zy oock binnen wilden comen.
Sy veynsden heur wat toornich te zijn, ende ginghen boven, daer zy de sale vol
steenen, ende het Wijf in een hoecxken vonden, de welcke sat met ontbonden
hayre, oock met een aensicht dat bloedich ende blau was, deerlijc weenende.
Aenden anderen cant sagen zy Calandrijn ontgort, mat, ende als
een vermoeyt mensche op een bancke sitten, totten welcken zy lieden (na
dat sy hem een weynich aenghesien hadden) ghesproken hebben. Wat beduyt ditte
Calandrijn: wilt ghy bouwen, hoe sietmen hier aldus veel steenen? Daer na
vraechden sy hem noch, ende wat ghebreeckt u Huysvrouwe? het schijnt dat zy van
u gheslaghen is, wat sotheden zijn dit doch: Calandrijn gantsch vermoeyt
zijnde vanden arbeyt int draghen van de steenen, vanden toorn ende
verwoedtheydt deur de welcke hy zijn wijf hadde gheslagen, ende vanden rouwe om
't goede gheluck dat hy waende verloren te hebben, en conste zijnen aessem niet
haelen om een gheheel woort te connen uytspreken: daeromme Buffelmacho ziende
dat hy te langhe met zijn antwoorde beyde, began weder tot hem te segghen: Oft
ghy Calandrijn op yemandt anders vergramt waerdt, soo en behoorde ghy daerom
onser niet te spotten, also ghy ghedaen hebt, als die ons, ghelijck twee dwasen
ghelaten hebt in de pleyne van Mugnon daer ghy ons gebrocht haddet om den
dierbaren steen niet uyt te soecken: ende zijt alsoo wederom te huys ghekeert
sonder ons Gode noch den Duyvel te bevelen, het welcke wy oock met allen
qualijck ghenomen hebben: maer zijt dat vry seker, dat dit die laetste boeverij
sal wesen die ghy ons ymmermeer voorts meer spelen sult. Calandrijn door dese
woorden geprickelt zijnde, heeft met nauwer noodt geantwoort. En werdt doch
niet gram vrienden, het gaet al anders metter saken dan ghy waent. Ick arme
onsalighe mensche hadde den steen daer ghy af seght ghevonden: hoort my doch
oft ick u de waerheyt niet en segge.
Als ghy d'eerste reyse d'een d'ander na my vraechde, en was ick
geen thien vademen verde voor u: ende als ick sach dat ghy aen quaemt sonder my
te siene, tradt ick voor u luyden mijnre vaerden. Ende voorts de saecke van
beginne ten eynden toe verhalende, heeft hy henluyden verteldt alle dat sy
gheseydt ende gedaen hadden.
Oock mede toonde hy heur deur de teeckenen van hunluyder
werpingen aen zijn schouderen ende hielen, ende began daer nae met zijn redene
voorts te gaen seggende: Voort wil ick u noch wel meer segghen, dat ick gaende
door de poorte, welckx Wachters onbeleeftheydt ende nijdicheyt om alle dinghen
te willen sien u luyden wel bekendt is, ende daer en boven lancx de straten
ghemoetende veel van mijn ghevaders ende vrienden, die al ghewoon sijn my aen
te spreken, ende in hunluyder gelach te nooden, noyt van eenich van desen met
een woort oft half aenghesproken en werdt, als de ghene die my niet en saghen.
Als ick nu ten laetsten hier binnen ghecomen was, is my dit duyvelsche
vervloeckte wijf tegen ghecomen, ende heeft my tot alle ongeluck ghesien,
overmidts de wijven (soo u luyden wel bekent is) alle dinghen | |
| |
heur crachte doen verliesen: waer door ic, die my de geluckichste mensch
beroemen mocht te wesen van gantsch Florencen, de alder onsalichste man
gebleven ben: ende daeromme hebbe ickse geslagen soo veel ick arm oft
been hebbe connen geroeren. Ick en weet oock niet waerom ick late haer den keel
af te snijden. Ach vervloeckt moet die ure zijn, dat ick haer oyt eerstmael
sach ende dat zy binnen mijn huys quam. Dit segghende began sijnen toorn weder
te ontsteken, dat hy daer van nieus weder op wilde comen. Buffelmacho ende
Bruyn saghen al dit spel, hun gelatende als oft zy luyden hen seer
verwonderden: spraken oock dicmael ja tot sijn segghen, ende hadde zoo grooten
lust om te lacchen, dat zy hen qualijck conden bedwinghen. Maer merckende dat
hy half rasende opstont om sijn wijf noch eens te smijten, traden zy daer
tusschen ende seyden hem dat sijn wijf in dese saecken gantsch ontschuldich
was, maer dat hy selfs de schult hadde: als die wel wetende dat de wijven alder
dingen cracht doen verliesen, haer te voren niet verboden en hadde van dien
daghe onder sijn ooghen niet te comen: welcke voorsichticheydt hem van onsen
Heere berooft was, oft om dat hem sulcken grooten gheluck niet en was
toegheleyt, oft om dat hy voorghenomen hadde sijn getrouwe medegesellen te
bedriegen den welcken hy't schuldich was te openbaren, doen hy vernam dat hy
den steen gevonden hadde. Ende na veel woorden hebben zy met grooter moeyten
den peys weder gemaeckt tusschen hem ende sijn wijf ende lieten Calandrijn also
gheheel treurich in sijn huys vol steenkens.
|
|
Auteursrechtvrij