Logo DBNL
Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal (1990)

Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal

(1990)–P.J. Harrebomée–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

[I/J]

Jagen.

Die een ander jaagt, leeft zelden gerust.21

Die een ander jaagt, zit (of: staat) zelf niet stil (rust zelf niet, ook wel: wordt zelf gejaagd, of: moet zelf hard loopen).22

Die loopt, is ligtelijk te jagen (of: wordt gejaagd).23

Die niet jaagt, vangt niet.

Die vaak een ander jaagt, Wordt zelf het eerst geplaagd.

Die zich zelven jaagt, moet altijd vlugten.24

Hij jaagt hem door, En loopt zelf voor.25

Hij weet wel, wat hij jaagt.

Hoort, ziet, zwijgt en verdraagt, Zoo weet niemand, wat u jaagt. (Zie hooren.)

Is ze vraag-vrij, Ze is ook jaag-vrij.

[Men zegt dit van een meisje, wier eerbaarheid niet zeer hoog staat aangeschreven.]

Niemand jaagt ons.26

Wat moet hij hier jagen?

Jeuken.

Daar het jeukt, moet gekrabd worden.27

Dat u niet jeukt, kraauwt niet.

Gij kittelt hem, waar het hem jeukt.28

Hij kraauwt zich zoo, dat het hem jeukt.29

Ik weet wel, waar het hem jeukt.

Menigeen kraauwt zich, daar het niet jeukt.30

Wie niet jeukt, moet zich krabben.

IJken.

Dat is geijkt.

Inbeelden.

Wie niets is, en zich niets inbeeldt, is tweemaal niets.

Inbinden.

Hij zal wat moeten inbinden.

[Deze spreekwijze vindt men reeds op het woord reef aldus: Hij bindt een reefje in.]

Inbrokken.

Hij heeft er veel bij ingebrokt.

Indraaijen.

Hij weet er zich wel in te draaijen.

Indragen.

Die veel indraagt, draagt ook veel uit.1

Indringen.

Hij weet zich overal in te dringen.

Inflikken.

Hij weet zich overal in te flikken.

[Dat is: toegang te verwerven.]

Ingaan.

Ga tot u zelven in.2

Hetdoetzoo zeer niet, als 't wel diepingaat. (Zie doen.)

Het gaat hem niet zeer wel in.3

Inhakken.

Hij hakt er maar op in.

Inhalen.

Die achter komt, moet inhalen.

Hij speelt: haal in.4

Inhappen.

Hij heeft er erg ingehapt.

Inhuren.

Hij heeft weêr ingehuurd.

Inkomen.

Het komt hem al slapende in.5

Hij komt driedubbel in.6

Ligt ingekomen, Ligt weggenomen.

Inkrimpen.

Hij zal zich moeten inkrimpen.7

Inkruipen.

Smijt mij er op, ik kruip er wel in.8

Inkuipen.

Hij heeft hem ingekuipt.

Inloopen.

Hij is er ingeloopen.

Innemen.

Hij kan goed innemen (of: Hij is goed van innemen).

[Dat wil zeggen: hij lust zijn nat en zijn droog wel. Men zegt het mede van den dronkaard.]

Inpakken.

Hij heeft hem netjes ingepakt.

Inpalmen.

Hij palmt alles in.9

Inpeperen.

Hij zal het hem wel inpeperen.10

Inpompen.

Dat is er ingepompt.

Inrekenen.

Hij is ingerekend.

[Dat wil zeggen: hij is dronken, dat is: door geestrijk vocht bedwelmd, - ook wel: men heeft hem beet, dat is: onder kwinkslagen tot zwijgen gebragt, - of: hij is alles kwijt, dat is: men heeft hem van zijne fortuin beroofd, - nog: men heeft hem vastgezet, dat is: hij is van zijne vrijheid beroofd, - en eindelijk: hij wordt niet meer onder de levenden geteld, dat is: hij is of zedelijk of natuurlijk dood en begraven.]

Inruimen.

Zij hebben haar al te veel ingeruimd.11

Inrukken.

Hij is ingerukt.

[Hij is het doodenrijk ingegaan.]

Hij kan inrukken.

[Men zegt dit van iemand, dien men gaarne verwijderd ziet.]

Inschoppen.

Hij is er ingeschopt.

[Dat wil zeggen: hij is met kracht en geweld, of eigentlijk willekeurig, in de eene of andere betrekking geplaatst, en niet om zijne verdiensten daarin gesteld.]

Inslokken.

Dat men eens uitspuwt, moet men niet weder inslokken.12

Insmijten.

Smijt mij er in, ik kruip er wel uit.13

[Het zomergraan, sprekende ingevoerd, zegt: Smijt mij er in, ik kruip er wel uit, het wintergraan daarentegen: Smijt mij er op, ik kruip er wel in. ‘Zoo redeneren de looze en slimme Drentsche boeren,’ zegt de verzamelaar der Spreekwijzen en opmerkingen betrekkelijk den Landbouwer en zijn bedrijf; ‘waarmede zij te kennen geven,’ aldus gaat hij voort, ‘dat men het gezaaide winter graan niet te veel, doch het zomergraan des te meer moet eggen.’ Als reden dezer handelwijze geeft v. hall op: omdat, ‘wegens de meerdere droogte van grond en lucht in het voorjaar, zomergraan in den regel meer met aarde bedekt moet worden dan wintergraan.’]

Inspannen.

Hij is goed ingespannen.14

Wel ingespannen is half gereden.15

Instaan.

Daar staat niets van in.

Instampen.

Hij zocht hem dat in te stampen.16

Insteken.

Daar steekt niet in.17

Men moet er wat insteken, zal men er wat uithalen.18

Steekt er wat in, laat het er uitkomen.

Intasten.

Zij zullen even diep intasten.19

Invallen.

Hij klapt, gelijk het hem invalt.

[Dit spreekwoord vindt men reeds op het woord mond aldus: Hij klapt, zoo het hem in den mond valt.]

Inwachten.

Die uitgeeft, moet weêr inwachten.20

Uitleenen doet inwachten.21

Inwrijven.

Ik zal hem wel inwrijven.

Inzeilen.

Hij was heel ingezeild, en wist er niets tegen te zeggen.22

[Hij weet zich volstrekt niet meer te verdedigen.]

Jokken.

Jokken is onzoet.1

Men moet jokken zonder zeer doen. (Zie doen.)

Van verre is het goed jokken.

Wie jokt, Die lokt.2


Vorige Volgende