Nederlandse gedichten 1614-1625. Deel 2. Apparaat en commentaar

[4] Doris

Commentaar

‘AEger’ staat er onder het enige manuscript van dit gedicht. Ziek, logerend in het huis van de Nederlandse ambassadeur in Engeland, Noel de Caron, Heer van Schoonewalle, haalt Huygens zich zijn verbroken vriendschap met Doris voor de geest. Zijn gedicht komt in veel opzichten overeen met het gedicht Pastorael dat in de Nederduytsche Poemata van Daniel Heinsius uit 1616, is opgenomen. Strofevorm, metrum en zelfs de tijd die in de klacht wordt overbrugd, zijn gelijk.¹ In een pastoraal gedicht kunnen in herdersvermomming persoonlijke ervaringen verwoord worden, zonder dat het een kloppend autobiografisch feitenrelaas hoeft te worden. Vermeer ziet in dit gedicht eerder een vers met een ‘pastorale toets’, dan een echte pastorale.²

In 1614 heeft Huygens Dorothée van Dorp, die toen een buurmeisje van hem werd, leren kennen. Er lijkt een verliefdheid te zijn ontstaan, maar als Constantijn in 1616 als student te Leiden geen brieven meer van haar krijgt, moet hij aannemen dat zij verliefd is geworden op een ander. De affaire heeft hem zo gegrepen dat hij er nu in 1618 nog een gedicht over schrijft.

Een gebroken man is hij niet: ‘Dan daer de D[=Doris/Dorothée] gebroken is, Daer is de C [=Constantijn] noch heel.’ (Gedicht [4.2], zie afbeelding).

1 Keesing 1987b, p. 23-24; Leerintveld 1987b, p. 22-23; McNeil Kettering 1983, p. 22

2 Vermeer 1982a, p. 83.

[p. 108]

Uitgaven

Worp Gedichten i, p. 116-122; Davidson en Van der Weel 1996, p. 28-39 (met vertaling in het Engels); Van Strien 1996 (fragmenten, met toelichting).

Literatuur

Verdenius 1946, p. 268-270; Michels 1958, p. 309; Bachrach 1962, p. 136 vlgg.; Strengholt 1976, p. 53 en 87; Smit 1980, p. 45-46; Vermeer 1982a; Zwaan 1982; Mc Neil Kettering 1983; Keesing 1987a; Keesing 1987b; Leerintveld 1987b.

Overlevering

H

Autograaf Huygens, ka xl^a, 1618. Een katern van een dubbelblad. Afmeting 310 × 200 mm. De tekst is per bladzijde in twee kolommen geschreven. Regel 1-72 op 1^r, 73-156 op 1^v en 157-204 op 2^r; 2^v is blanco. Op 2^r staat onder de plaatstekening en datering het woord Aeger [‘ziek’]. Ook is hier een berekening van het aantal regels gemaakt: 39 × 6 = 204. Hieronder schreef Huygens een versje over de initialen D (van Dorothea) en C (van Constantijn). Deze initialen tekende hij er ter illustratie bij (zie afbeelding).

Datering

Het gedicht is geschreven: Londini Prid. Non. Quintii. mdcxiix. (Dit is de dag voor de Nonae van de maand quintilis, = 6 juli 1618).

Varianten

4	Ha		Oost West Zuijden ende Noorden
	b		[Oost] en [West] door Zuijdt en [Noorden]

24

H

Doris quam<p> mij te gemoet.

32	Ha		Dat ick niet en socht te		spreijden,
	b		[	]	scheijden,

37	Ha		Herder,		zeijd'	sij, Waer wilt henen?
	b		[	]	sprack	[	]

40	Ha		Gheeren,	ô ghij		Haechgens	eere,
	b		Gheerne,	[	]	's Haeghgens	[	]

41

H

Zeijd' ick, maer hier i<s>>sser meere

43	Ha	α	Halen?	riep sij, ende			lachten,
	b	β	[	/	/	]	lachte,

44	Ha	α	Och kindt! wist ghij mijn		gedachten
	b	β	[	]	gedachte

47

H

<Daer ick> Diens geselschap ick mach wenschen

61	Ha		Plompaerts,	zeijde ick		tot	mijn sinnen
	b		Plompaert,	[	]	in	[	]

[p. 109]

87	Ha	Zeijd'	ick ende greep haer	handt,
	b	Sprack	[	/	/	]

94	Ha	Doris		lach	mij in 'tgedachte
	b	[	]	bleeff	[	]

103

H

Ziet dit rinc<k>>xken heeft gheen ende

117	Ha	'Tlaetste woordt was,		goeden	Nacht,
	b	[	]	Goeden	[	]

123	Ha	Twee half Jaren	van haer	wech,
	b	Een paer halve	[Jaren]	[wech,]

124	Ha	Brieven die met		onse	gedachten
	b	[	]	ons'	[	]

129	Ha	Wasser oijt wel uw's gelijck?
	b	Was daer [oijt	]

133	Ha	Ghij die al u		jonge	Jaren
	b	[	]	beste	[	]

155

H

Op het hoochste <staen> sijn verheven

158

H

Om een ander te <gerie>believen

162

H

<Die>>Maer ick had'se haest gehoort.

167	Ha	Binnen zess oft seven weken,
	b	{Binnen zess oft seven weken,}
	b	{Hoord ick langs de <*sev*>>velden spreken,}

193

H

<D>>Hebt ghij emmers goet gevonden

198

H

<U>>Mijn orakel uwen mondt.

199

H

Laet mij een genucht behou<den>>wen

202

H

Dat ick dan <zal> m<ogen>>ach overleggen