Nederlandse gedichten 1614-1625. Deel 2. Apparaat en commentaar

[5] Is't quelling sonder vreucht

Commentaar

Op 28 januari 1619 voltooit Huygens een tweede gedicht in het Nederlands over de bekoelde relatie met Dorothée van Dorp. Elders heb ik aangegeven dat dit gedicht een mooi voorbeeld is van een epicheirema, een retorisch betoog, culminerend in de bevestigende erkenning: ‘'Tis waer, en ick bekent ick heb u lief gehadt’ (r. 106).

Zijn gedicht voorziet hij van een vijfentwintigtal citaten uit de klassieke literatuur, met name uit Seneca, die als argumenten in zijn betoog passen.

Waarschijnlijk ontleende hij deze aan een editie met aantekeningen van de hand van Justus Lipsius. Huygens maakte ook gebruik van een editie van Stobaeus,

[p. 110]

een bloemlezing door Janus Gruterus uit Seneca en Publilius Syrus en J.J. Scaligers editie Pvb. Virgilii Maronis appendix.¹

1 Leerintveld 1987b.

Literatuur

Smit 1966, p. 167; Strengholt 1970b, p. 127, 129 en 130; Strengholt 1976, p. 56 en 87; Smit 1980, p. 71-72; Zwaan 1982; Leerintveld 1987b; Keesing 1987a, p. 23-38;

Uitgaven

Worp Gedichten i, p. 125-128.

Translitteratie

Door slijtage is in de regels 17, 29, 38, 52, 98, 99, 100 en 104 tekstverlies opgetreden. Ik heb de tekst gereconstrueerd naar Leendertz en Worp. De reconstructie staat tussen [ ].

Overlevering

H

Autograaf Huygens, ka xl^a 1619, 1^r-1^v. Een enkel blad. Afmeting 310 × 200 mm. Het blad is verticaal dubbelgevouwen om een verdeling in kolommen te verkrijgen. Op 1^r staat de tekst (r. 1-52) in de rechterkolom. De kolom links bevat toepasselijke citaten uit voornamelijk klassieke auteurs. Op 1^v is de tekst (r. 53-106) in de linkerkolom geschreven. De citaten staan hier rechts. Op deze wijze kwam de tekst aan voor- en achterzijde van hetzelfde stuk papier te staan. Huygens maakte a.h.w. register. Waarschijnlijk wilde hij in de opengelaten kolommen zo weinig mogelijk doorschijning van de tekst van de andere kant. De citaten zullen in een later stadium zijn toegevoegd.

Datering

Het gedicht is gedateerd: 28 Januar. 1619.

Varianten

4

H

Was hij mij oijt bekent ick he<m>>bb' hem schoon vergeten.

15	Ha	Sie ick hier		voor	een leur daer om een vrijster storten?
	b	[	]	{voor}	[	]
	b	[	]	{om}	[	]

29	Ha	Verschenckt sijn		goet,	verteert sijn bloet, verslijt sijn tijdt,
	b	[	]	gelt,	[	]

32

H

<*S*>>Met een verborgen vreucht, met een gemaect medoogen

33	Ha	Somwijl stae aen en kijck, zoo comt mij inden sin,
	b	stae Somwijl [	]

34	Ha	Hoe wonderlijck verscheelt de		*liefde* vande min;
	b	[	]	vruntschapp [vande min;]

39

H

Zij leggen voor de deur en bommen <en>>end' en fluijten,

44	Ha	Van ijedereen die't hoort,	ick benijt, maer gepresen.
	b	Bij luijden van verstandt,	[	]

[p. 111]

51	Ha	Wat is de reden van dit onghelijck verdragen,
	b	[Wat] [reden] isser dan van't [onghelijck verdragen,]

54	Ha	Mijn uijtspraeck onbequaem om langh		relaes	te doen,
	b	[	]	{relaes}	[	]
	b	[	]	{verhael}	[	]

59	Ha	Een vreucht		een blinde vreucht, diens masquer is het trouwen.
	b	[	]	{een blinde vreucht, diens masquer is het trouwen,}
	b	[	]	{(het echte bedd' wil ick hier buijten houwen)}

70	Ha	Dats mijn rust, dats mijn lust,		dats mijn vreucht,	mijn behaegh.
	b	[	]	[mijn] ooghmerck,	[	]

73	Ha	Dit is den		soeten	knoop, den aengenamen bandt
	b	[	]	{soeten}	[	]
	b	[	]	{lieven}	[	]

77	Ha	Dit is		de lieve min, d'onbreeckelijcke trouw
	b	[	]	d'aengename [min,	]

88

H

<A>>Dat U een naerder min het herte zal geraecken

89

H

<Als>>Dat U een echte trouw sal binden; en verbien

93

H

Wat zal't zijn als <ic>> mij hier den Vader, daer het kint

95	Ha	Och soete kindertgiens (dus		zoud'	ick't		geern	verdraeijen,)
	b	[	]	{zoud'}	[	]	{geern}	[	]
	b	[	]	{zal}	[	]	{dan}	[	]

98	Ha	[V]oor 'tonbekent verdriet;		comt	weder mijn genucht
	b	[	]	{comt}	[	]
	b	[	]	{keert}	[	]

101

H

Zal't emmers <en>>eens in 'tlest nootsaeckelijck geschien

104	Ha	[N]och suit ghij met een		woort	mijn tranen connen stelpen;
	b	[	]	woordt	[	]
		[citaten]
bij r. 25		Ut<[xxx]>>flamma
bij r. 63		Het citaat Illa [...] splendidae is later toegevoegd.