|
| |
[16] Symbolum apostolorum
Commentaar
Bij deze parafrase van de christelijke geloofsbelijdenis noteerde Huygens in de marge van zijn handschrift de twaalf artikelen. Ik heb niet kunnen vaststellen dat hij zich hiervoor baseerde op een specifieke tekstuitgave. Meer waarschijnlijk is dat de dichter de artikelen uit het hoofd noteerde.Ga naar eindnoot1
| |
| |
Jorissen veronderstelt dat Huygens deze geloofsbelijdenis schreef bij gelegenheid van zijn eigen belijdenis d.w.z. bij zijn officiële ‘opneming als lidmaat in de Hervormde kerk.’Ga naar eindnoot2 Een aantrekkelijke gedachte die echter niet met archiefstukken te bewijzen is. Mogelijk heeft Constantijn Huygens zich juist in deze tijd van binnenlandse godsdiensttwisten, beslecht op de Synode van Dordrecht, rekenschap willen geven van zijn eigen geloofsopvattingen.Ga naar eindnoot3 Huygens' Leidse vriend Cesare Callandrini, die na zijn studie theologie predikant was geworden te Londen, deelt per brief van 17 juli 1619 mee dat hij blij is met het gedicht. Huygens moet het hem snel na de voltooiing op 17 juni, hebben gezonden.Ga naar eindnoot4
Deze parafrase is het eerste Nederlandse gedicht dat er van Constantijn Huygens wordt gedrukt. Zonder de naam van de auteur is het in 1619 bij Aert Meuris te 's-Gravenhage verschenen.
| |
Uitgaven
Worp Gedichten i, p. 143-147.
| |
Literatuur
Smit 1980, p. 70-71; Zwaan 1984b, p. 216; Strengholt 1981b, p. 181-182; Blom 1996, p. 108-109.
| |
Overlevering
| H |
Autograaf Huygens ka xla, 1619, fol. 9 en 10. Een katern van een dubbelblad van 310 × 196 mm. Op fol. 9r schreef Huygens de regels 1-36, op fol. 9v de regels 37-72 en op fol. 10r 73-108. In de binnenmarge naast de laatste strofe berekende Huygens het aantal versregels door eerst het aantal strofen op een bladzijde (9) te vermenigvuldigen met het aantal regels per strofe (4) en dit produkt (36) met aantal bladzijden te vermenigvuldigen (36 × 3 = 108). Fol. 10v is blanco. |
| D1 |
De eerste druk: Verclaringh Vande xii. Artijckelen des christelicken geloofs. [vignet] In 'sGraven-Hage. By Aerdt Meuris, Boeckvercooper, inde Pape-straet, inden Bybel. Anno m.dc.xix. (ex. Museum van het Boek/Meermanno Westreenianum, Den Haag, 143 L 28) |
| D2 |
De tweede druk: Verclaringh Vande xii. Artijckelen des christeliicken geloofs. [in typografisch ornamentele rand: constanter] In 'sGraven-Hage. By Aerdt Meuris, Boeckvercooper, inde Pape-straet, inden Bybel. Anno m.dc.xix. (ex Koninklijke Bibliotheek, Den Haag, ka la) |
| D2-Ot |
Eigenhandige varianten en correcties in het exemplaar ka la van D2. Kopij voor de Otia. Zie facsimile in deze uitgave p. 769-778. |
| Ot |
Otia. 1625. ‘Lib. iii. bibel-stoff.’ ([K4]v-[L4]), p. 76-81. |
| K1 |
Koren-bloemen 1658. ‘I. Boeck, Bibelstoff’. (Bv-[B4]v), p. 10-15. |
| K2 |
Koren-bloemen 1672. ‘I. Boeck. Bibel-stof en Gods-dienst.’ (B-B3r), p. 9-14. |
| |
Datering
Huygens dateerde H: 17o. Junij 1619
| |
| |
| |
Varianten
| |
[titel] |
| |
H |
Symbolum Apostolorum, Paraphrasticè. |
| |
D1 |
Verclaringh Vande xii. Artijckelen des christelicken geloofs. |
| |
D2-Ot |
schriftmaetigh verlengh der <xij> Artijckelen onses Geloofs. |
| |
K1 |
schrift-matige uytbreidingh Der artyckelen onses geloofs. |
| 1 |
H |
Ick stelle mijn |
|
gelooff in eenen |
|
Godt |
|
almachtich |
|
| |
D1 |
[ |
|
] |
almachtich, |
|
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
God, |
|
[ |
] |
| |
Ot |
[ |
] |
Geloov'[ |
|
] |
| 2 |
H |
Van altijdt, Voor altijdt, |
|
alleen in alles |
|
crachtich, |
| |
D1 |
[ |
] |
alleen,[ |
] |
crachtich; |
| 3 |
H |
Die alles wat |
|
daer is, Die alles |
|
wat daer |
|
leeft |
| |
D1 |
[ |
|
] |
leeft, |
| |
D2-Ot |
[ |
] |
om hoogh, om |
|
laegh, en is |
en leeft, |
| |
K2 |
[ |
|
] |
is, leeft |
en sweeft, |
| 4 |
H |
Aerdt, |
Hemel, |
|
Mensch en Beest uijt niet geschapen |
|
heeft. |
|
| |
D1 |
Aerd', |
[ |
] |
Mensch,[ |
|
] |
| |
D2 |
Aerd, |
[ |
|
] |
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
heeft, |
|
| |
K2 |
[ |
|
] |
heeft; |
|
| 5 |
H |
Dien |
|
d'oirsaeck |
van al |
|
'tgheen |
ter Werelt wordt |
|
bedreven |
|
| |
D1 |
[ |
] |
'topsicht |
[ |
|
] |
bedreven, |
|
| |
Ot |
[ |
|
] |
'tgen' |
[ |
|
] |
| |
| |
| 6 |
Ha |
Met laster wordt |
|
ontseijt, met |
|
rechten |
toegeschreven, |
|
| |
b |
[ |
|
] |
{rechten} |
[ |
] |
| |
b |
[ |
|
] |
{reden} |
[ |
] |
| |
D1 |
[ |
|
] |
reden toegheschreven; |
|
| |
D2-Ot |
Ten [ |
] |
ontseght, ter eeren |
|
toegeschreven; |
|
| |
Ot |
[ |
|
] |
toegeschreven, |
|
| 7 |
H |
Die wijs in goedicheijt, <die> goet in gerechticheijt, |
|
| |
D1 |
Die,[ |
] |
| 8 |
H |
Het goede selver doet, het quade |
|
selver |
leijdt. |
| |
D1 |
[ |
] |
selff |
|
beleydt. |
| |
D2 |
[ |
|
] |
beleydt, |
| |
K1 |
[ |
|
] |
beleydt. |
| 9 |
H |
Diens woordt |
|
den |
|
Rotsteen |
is daerop wij moeten bouwen, |
|
| |
D1 |
[ |
|
] |
Rotzsteen |
[ |
] |
| |
D2-Ot |
[ |
] |
de |
|
[ |
|
] |
| |
Ot |
[ |
|
] |
|
Rotsteen |
[ |
] |
| 10 |
H |
Diens werck |
|
den |
spieghel |
|
is daerin wij hem |
|
aenschouwen, |
|
| |
D1 |
[ |
|
] |
aenschouwen; |
|
| |
D2 |
[ |
|
] |
aenschouwen, |
|
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
de |
[ |
|
] |
|
| |
| |
[artikel 2] |
|
| |
Ha |
Ende in J. |
|
Christum sijnen |
|
eenighen |
|
Zone, onsen Heere. |
|
| |
b |
[ |
|
] |
een geboren |
|
[ |
|
] |
| |
D1 |
[ |
] |
Christum,[ |
] |
eenich-gheboren |
|
[ |
|
] |
| 13 |
H |
Ick stelle mijn |
|
gelooff |
in |
|
't Lam |
voor onse Sonden |
|
| |
D1 |
[ |
] |
Ghelooff |
[ |
|
] Lam, |
[ |
] |
| |
D2 |
[ |
|
] |
t'Lam,* |
[ |
] |
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
't Lam |
[ |
] |
| |
Ot |
[ |
] |
Geloov' |
[ |
|
] |
| |
K1 |
[ |
] |
Geloof |
[ |
|
] |
| 14 |
H |
Voor allen tijdt geschickt, |
|
tot sijner tijdt |
gesonden, |
| D2-Ot |
[ |
] |
ten vollen tijd' |
[ |
] |
| 15 |
H |
Des |
|
Vaders |
|
eenich |
Soon, Daer van der wolcken stem |
|
| |
D2 |
[ |
] |
Vader |
|
seenigh* |
[ |
] |
| |
D2-Ot |
[ |
] |
Vaders |
|
eenigh |
[ |
] |
| |
K1 |
[ |
|
] |
eenigh' |
[ |
] |
| 17 |
H |
<*G*>>Het |
|
vleesch-gewordden |
woordt, |
|
Ons |
Heijlandt, ons Behoeder, |
|
| |
D1 |
|
[ |
] |
vleesch-gewordden |
[ |
|
] |
| |
D2-Ot |
|
[ |
] |
ons'[ |
|
] |
ons' |
[ |
] |
| |
K1 |
|
[ |
] |
vlees geworden |
[ |
|
] |
| |
| |
| 18 |
H |
Ons |
Priester, |
|
ons |
Propheet, |
|
ons |
Coninck, en |
|
ons |
Broeder, |
|
| |
D2-Ot |
Ons' |
[ |
] |
ons' |
[ |
] |
ons' |
[ |
] |
ons' |
[ |
] |
| 19 |
H |
Den Christus lang belooft, den Jesus langh |
|
verwacht |
| |
D1 |
[ |
] |
verwacht, |
| 20 |
Ha |
Den Hoecksteen |
|
Israels |
|
verstooten en |
|
veracht. |
|
| |
b |
[ |
|
] |
van 'tmeerendeel |
|
[ |
] |
| |
D1 |
[ |
] |
Israels, van t'meerendeel* |
|
[ |
] |
| |
D2 |
[ |
|
] |
veracht: |
|
| |
D2-Ot |
[ |
] |
Israels |
|
van 't [ |
] |
veracht; |
|
| 21 |
H |
'Tvoorseijde |
|
Vrouwen saet, |
De Wijsheijt vanden Vader, |
|
| |
D1 |
'TVoorseyde |
|
[ |
|
] |
| |
Ot |
[ |
] |
Vrouwen-Zaet, |
[ |
] |
| 22 |
H |
Den |
|
Mensch gewordden Godt, den Godt en mensch te |
|
gader. |
|
| |
D1 |
[ |
] |
Mensch-gewordden [ |
] |
gader; |
|
| |
K1 |
[ |
|
] |
gader, |
|
| |
| |
[artikel 3] |
|
| |
H |
Die ontfangen is vanden Heijligen Geest, geboren uijt de |
|
Maghet |
Maria. |
|
| |
K1 |
[ |
|
] |
Maegd |
[ |
] |
| 25 |
H |
Die |
|
uijt den Gheest ontfaen, |
|
die |
uijt |
|
een |
Maecht |
|
geboren |
|
| |
D1 |
[ |
] |
van [ |
|
] |
gheboren, |
|
| |
K1 |
Die, |
[ |
] |
die, |
[ |
] |
een' |
[ |
|
] |
| 26 |
H |
<*T*>> |
Het |
|
ghene |
hij hadd' gemaeckt niet wilde zien |
|
verloren, |
|
| |
D1 |
|
[ |
] |
gheen |
[ |
] |
verloren; |
|
| |
D2 |
|
[ |
] |
gheen' |
[ |
|
] |
| 27 |
H |
Die |
sonder Moeder, Godt, |
|
Die |
zonder Vader, |
|
Mensch |
|
| |
D1 |
Die, |
[ |
] |
die |
[ |
|
] |
| |
D2 |
Die |
[ |
|
] |
Mensch, |
|
| |
D2-Ot |
Die, |
[ |
] |
die, |
[ |
|
] |
| |
K1 |
[ |
|
] |
die |
[ |
|
] |
| |
K2 |
[ |
|
] |
die, |
[ |
|
] |
| 28 |
H |
Vervulde 'smoeders |
|
buijcke, |
|
voldede |
|
'sVaders |
wensch. |
|
| |
D1 |
[ |
|
] |
buyck, |
|
[ |
|
] |
| |
D2 |
[ |
|
] |
s'Vaders* |
[ |
|
] |
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
's Vaders |
[ |
|
] |
| |
K1 |
[ |
|
] |
voldede, Vaders |
[ |
|
] |
| |
K2 |
[ |
|
] |
voldede's Vaders |
[ |
|
] |
| |
| |
[artikel 4] |
|
| |
H |
Die geleden heeft onder Pontio Pilato, is gecruijst |
|
| |
gestorven |
|
ende begraven, nedergevaren ter Hellen. |
| |
D1 |
[ |
|
] |
Pilato, [] gecruyst, |
|
| |
ghestorven, |
[ |
|
] |
|
| |
| |
| 29 |
Ha |
α |
Die |
om ons Vande Sond' van Adams hoff |
|
t'ontladen |
| |
b |
β |
Die |
om ons voor te gaen in 'tstrijden tegen |
|
'tlijden |
| |
D1 |
|
Die, |
[ |
] |
'tlijden, |
| 30 |
Ha |
α |
Met een geveijnsden kus inden hoff werd |
|
veraden: |
| |
b |
β |
Heeft vande wiegh in 'tgraff in't lijden willen |
|
strijden: |
| |
D1 |
|
[ |
] |
strijden; |
| 31 |
H |
|
Die |
om ons vanden bandt der Duijvelen |
|
t'ontslaen |
| |
D1 |
|
Die, |
[ |
] |
'tontslaen, |
| |
D2-Ot |
|
[ |
|
] |
t'ontslaen, |
| 32 |
H |
|
Als |
|
Moordenaer als |
|
Dieff in banden wilde gaen. |
|
| |
D1 |
|
[ |
] |
Moordenaer,[ |
] |
Dieff,[ |
] |
| |
D2-Ot |
|
Gelyck voor dieven-schul<t>>d[ |
] |
| 33 |
H |
|
Die |
om alleen te zijn |
|
den |
grondt van |
|
ons |
|
herleven |
|
| |
D1 |
|
Die, |
[ |
|
] |
her-leven, |
|
| |
D2-Ot |
|
[ |
|
] |
de |
[ |
] |
ons' |
|
[ |
] |
| |
K1 |
|
[ |
|
] |
ons |
|
herleven, |
|
| 34 |
H |
|
Van alle sijn gevolgh in |
't banghste wierdt |
|
begheven: |
|
| |
D1 |
|
[ |
|
] |
begheven; |
|
| |
D2-Ot |
|
Van 't trouwste sijns gevolghs [in |
|
] |
| 35 |
Ha |
α |
Die |
om de eerste Zond' in |
eenen |
|
tuijn |
begaen, |
|
| |
b |
β |
[ |
|
] |
hoff |
[ |
] |
| |
D1 |
|
Die, |
[ |
|
] |
Hoff |
[ |
] |
| |
D2-Ot |
|
[ |
|
]d'eersten[ |
|
] |
| 36 |
Ha |
α |
Wierdt |
|
met een valschen kus |
in |
|
een tuijn |
|
veraên. |
|
| |
b |
β |
[ |
|
] |
eenen hoff |
|
[ |
] |
|
| |
D1 |
|
[ |
|
] |
verraen. |
|
| |
D2-Ota |
|
Wierd |
|
[ |
|
] |
| |
b |
|
Wierd |
|
laest met eenen kuss |
[ |
|
] |
| |
K1 |
|
[ |
|
] |
verra'en. |
|
| |
K2 |
|
[ |
] |
laetst[ |
|
] |
| 37 |
Ha |
|
Die om ons |
|
van |
|
'tgericht |
sijns Vaders te |
|
verschoonen |
|
| |
b |
|
[ |
] |
voor |
|
[ |
|
] |
| |
D1 |
|
Die,[ |
|
] |
t'Ghericht* |
[ |
] |
verschoonen, |
|
| |
D2 |
|
[ |
|
] |
'tGhericht |
[ |
|
] |
| |
D2-Ot |
|
[ |
|
] |
'tGherecht Sijns[ |
|
] |
| 38 |
H |
|
Voor |
|
'swerelts Rechterstoel |
|
sich |
selven |
|
ginck |
|
verthoonen, |
|
| |
D1 |
|
[ |
] |
s'werelts Rechter-stoel[ |
|
] |
verthoonen; |
|
| |
D2-Ota |
|
[ |
] |
'sWerelts [ |
] |
Sich |
[ |
] |
gingh |
[ |
] |
| |
b |
|
[ |
] |
Menschen Rechterstoel |
sich |
Mensche |
[ |
] |
verthoonen |
|
| |
K1 |
|
[ |
|
] |
verthoonen: |
|
| |
| |
| 39 |
Ha |
|
Die |
|
*voor ons' |
|
schult ter xxxxxxxxxx wilde* gaen, |
|
| |
b |
|
[ |
|
] |
{*schult ter xxxxxxxxxx*} |
[ |
] |
| |
b |
|
[ |
|
] |
|
{*xxxxx xxxxx*} |
[ |
] |
| |
c |
|
[ |
] |
als een lam ter banck |
|
stilswijgens |
is gegaen, |
|
| |
D1 |
|
Die, |
[ |
|
] |
stil-swijghens |
[ |
] |
| 40 |
Ha |
|
Doe selff |
|
den |
|
rechter |
|
seijd', |
Wat |
<d>>heeft |
|
den |
Man |
gedaen? |
|
| |
b |
|
[ |
|
] |
sprack, |
[ |
|
]misdaen? |
|
| |
D1 |
|
[ |
|
] |
Rechter |
|
sprack: |
Wat |
[ |
|
] |
| |
D2-Ot |
|
[ |
] |
de |
|
[ |
|
] |
de |
[ |
|
] |
| 41 |
H |
|
Die |
om ons voor te doen |
|
de |
|
Cruijcingh |
onser |
|
Leden |
|
| |
D1 |
|
Die, |
[ |
|
] |
Leden, |
|
| |
D2-Ota |
|
[ |
|
] |
Kruycingh |
[ |
|
] |
| |
b |
|
[ |
|
] |
het kruyssen |
[ |
|
] |
| 42 |
H |
|
Des |
|
Cruijs' |
vervloeckte straff gewilligh heeft |
|
geleden. |
|
| |
D1 |
|
[ |
] |
Cruys |
[ |
] |
gheleden; |
|
| |
D2-Ot |
|
[ |
] |
Kruys |
[ |
|
] |
| |
K1 |
|
[ |
] |
Kruyss |
[ |
|
] |
| |
K2 |
|
[ |
] |
Kruys |
[ |
|
] |
| 43 |
H |
|
Die |
voor het soete sap van |
|
een |
verboden Vrucht |
|
| |
D1 |
|
Die, |
[ |
|
] |
| |
Ot |
|
Die |
[ |
|
] |
| |
K1 |
|
[ |
|
] |
een' |
[ |
] |
| |
K2 |
|
Die, |
[ |
|
] |
| 44 |
H |
|
Een aengeboden gal verdrietich heeft besucht. |
|
| |
K1 |
|
Een'[ |
] |
| 45 |
Ha |
|
Die |
|
ons om |
|
d'oude mensch steets aff te leeren |
|
sterven |
|
| |
b |
|
[ |
] |
om ons |
|
[ |
|
] |
| |
D1 |
|
Die, |
[ |
|
] |
sterven, |
|
| |
D2-Ot |
|
[ |
|
] |
d'ouden[ |
|
] |
| 46 |
H |
|
Voor |
|
sijn dierbaere |
doot het leven heeft doen |
|
erven: |
|
| |
D1 |
|
Door[ |
|
] |
erven; |
|
| |
D2-Ot |
|
[ |
] |
Sijne diere |
[ |
|
] |
| 47 |
H |
α |
Die |
om der sonden vleck |
|
sijn's |
Volcx te wasschen |
|
aff |
|
| |
D1 |
|
Die, |
[ |
] |
sijns |
[ |
] |
aff, |
|
| |
D2-Ota |
|
[ |
|
] |
Sijns |
[ |
|
] |
| |
b |
β |
Die |
om te suijveren ons' aller roode <Wond>Sond, |
|
| |
Ot |
|
Die, |
[ |
|
] |
|
| 48 |
H |
α |
Uijt |
sijn doorsteken zijd' bloet ende water gaff. |
|
| |
D1 |
|
Wt |
[ |
|
] |
|
| |
D2-Ot |
β |
<W>>Uijt |
sijn' geboorde heup beij' Bloed en |
Water sond'. |
|
| |
Ot |
|
Wt |
|
[ |
|
] |
| |
K2 |
|
Uyt |
|
[ |
|
] |
| |
| |
| 49 |
H |
|
Die |
om de |
|
Sabbath rust |
sijns |
|
<v>>Vader |
naer te comen, |
|
| |
D1 |
|
Die, |
[ |
] |
Sabbath-rust |
[ |
] |
|
Vaders |
[ |
] |
| 50 |
H |
|
Drij daghen in |
|
het graff tot rusten heeft |
|
genomen: |
|
| |
D1 |
|
[ |
|
] |
ghenomen; |
|
| |
D2-Ot |
|
[ |
] |
Sijn[ |
|
] |
| 51 |
Ha |
α |
Die |
|
de |
|
vrees, die den schrick van alle datter leeft |
|
| |
b |
|
[ |
] |
d'algemeene |
[ |
|
] |
[→ 55] |
| |
c |
β |
Die |
|
om |
|
ons rekeningh in als te zien |
|
betaelt |
|
[← 55] |
| |
D1 |
|
Die, |
|
[ |
] |
ons'[ |
|
] |
betaelt, |
|
| 52 |
Ha |
α |
Doot, Duijvel, Hell, veracht, verplet verwonnen heeft. |
[→ 56] |
| |
b |
β |
[In 'tuijterste gevaer der Hellen is gedaelt.] |
[← 56] |
| |
| |
[artikel 5] |
|
| |
H |
|
Ten derden daghe |
|
wederom |
opgestaen vanden Dooden. |
|
| |
D1 |
|
[ |
] |
weder |
[ |
] |
| 53 |
Ha |
|
Die |
om |
|
den slaep des Doots ons niet te leeren |
|
vreesen |
|
| |
b |
|
[ |
|
] |
ons voor den Doot te leeren niet te |
|
[ |
] |
| |
D1 |
|
Die, |
[ |
|
] |
vreesen, |
|
| 54 |
H |
|
Is uijt der aerden schoot |
|
den |
derden Dagh verresen. |
|
| |
D1 |
|
[ |
] |
ten |
[ |
] |
| 55 |
Ha |
α |
Die |
|
om ons rekeningh in als te zien betaelt |
|
[→ 51] |
| |
b |
β |
Die |
|
d'algemeene |
schrick van |
|
alle datter |
|
leeft |
|
[← 51] |
| |
D1 |
|
[ |
|
] |
leeft, |
|
| |
D2-Ot |
|
[ |
] |
d'alghemeenen |
[ |
|
] |
|
| |
K1 |
|
[ |
|
] |
alles[ |
|
] |
|
| |
K2 |
|
Die, |
|
[ |
|
] |
|
| 56 |
Ha |
|
In 'tuijterste gevaer |
|
der Hellen is gedaelt. |
|
[→ 52] |
| |
b |
|
Doot, Duijvel, Hell, |
|
veracht, |
|
verplet |
verwonnen heeft. |
|
[← 52] |
| |
D1 |
|
[ |
|
] |
verplet, |
[ |
] |
|
| |
D2 |
|
[ |
] |
veracht |
|
[ |
|
] |
|
| |
Ot |
|
[ |
] |
veracht, |
|
[ |
|
] |
|
| |
| |
[artikel 6] |
|
| |
H |
|
Opgevaren ten Hemel Sidt ter rechterhandt Godts des almachtighen Vaders |
| |
D1 |
|
Opghevaren [ten] Hemel, sidt [ter] rechter-handt [Godts des almachtighen Vaders]. |
| |
K1 |
|
Opgevaren [ten Hemel,] sit [ter] rechter hand Gods [des] almachtigen [Vaders.] |
| 57 |
H |
|
Die |
om des Hemels wegh den sijnen te |
|
bereijden |
| |
D1 |
|
Die, |
[ |
] |
bereyden, |
| 58 |
H |
|
In lichaem e<t>>n in Ziel ten Hemel is |
|
verscheijden |
| |
D1 |
|
[ |
] |
verscheyden, |
| |
D2 |
|
[ |
] |
verscheyden |
| |
Ot |
|
[ |
] |
verscheiden. |
| |
K2 |
|
[ |
] |
verscheiden; |
| |
| |
| 59 |
H |
Ten Hemel |
opgevoert, daer |
|
den |
verheven standt |
|
| |
D2-Ot |
Ter hoogden |
[ |
] |
de |
[ |
] |
| 60 |
H |
Sijns |
heerlijckheijts beduijt des Vaders |
|
rechter handt. |
| |
D1 |
Sijn's |
[ |
] |
rechter-handt. |
| |
K1 |
[ |
|
] |
rechter hand. |
| 61 |
H |
Van daer |
|
Hij, als een |
|
Prins die naer 'tgeluckigh |
|
strijden |
|
| |
D1 |
[ |
] |
Hy ([ |
] |
Prins, [ |
] |
strijden, |
|
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
Vorst, die[ |
|
] |
| 62 |
H |
Met giften |
|
aller handt |
den Volcke doet |
verblijden, |
| |
D1 |
[ |
] |
allerhandt |
[ |
verblijden) |
| 63 |
H |
Dien |
hij van eewicheijt voor Sijne heeft |
|
gekendt |
| |
D1 |
Die |
[ |
] |
ghekendt, |
| 64 |
H |
Sijn gaven dagelijcx genadich over sendt. |
|
| |
D2-Ot |
Sijn'[ |
] |
|
| |
| |
[artikel 7] |
|
| |
H |
Van daer hij comen zal om te oordeelen de levende |
|
ende de dooden. |
| |
D1 |
[ |
|
] |
en de doode. |
| 65 |
H |
Van daer |
|
hij |
opden Dagh |
|
die |
niemandt zal ontloopen, |
|
| |
D1 |
[ |
] |
Hy, |
[ |
|
] |
| |
Ot |
[ |
|
] |
dien |
[ |
] |
| 66 |
Ha |
Daer voor |
|
den boosen |
|
beeft, Godts kinderen naer hoopen, |
|
| |
b |
[ |
|
] |
vreest,[ |
] |
| |
[ |
] |
de boose |
|
[ |
] |
| 67 |
H |
En beijd' te wachten staet, van al dit groote |
|
All |
| |
D1 |
[ |
] |
Al, |
| 68 |
Ha |
Van levendigh' en dood' |
|
als Rechter <sitten>comen zal. |
| |
D2-Ot |
[ |
] |
Hoog-Rechter komen sal. |
| 69 |
Ha |
Als |
|
Hemel Hel |
en |
|
aerdt sal |
|
sitteren |
en beven, |
|
| |
b |
[ |
] |
Water, locht |
[ |
|
] |
| |
D1 |
[ |
|
] |
Aerd'[ |
|
] |
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
grouwelen |
[ |
] |
| 70 |
H |
Als beijde Zon en |
|
Maen |
haer claerheijt zal begeven, |
|
| |
K1 |
[ |
] |
|
haer'[ |
] |
| |
K2 |
[ |
] |
Maen, |
[ |
] |
| 72 |
H |
Des levendighen Godts |
|
Voorboden |
zullen |
|
zijn. |
|
| |
D1 |
[ |
] |
voor-boden |
[ |
|
] |
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
sijn: |
|
| |
Ot |
[ |
|
] |
zijn; |
|
| |
| |
| 73 |
H |
Als |
|
een <H<<verscheijden Handt het caff van 'tcoorn zal |
|
scheijden |
| |
D1 |
[ |
|
] |
scheyden. |
| |
D2 |
[ |
|
] |
scheyden, |
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
verscheyden hand 'tkaff sal van't koren [scheyden,] |
|
| |
K1 |
[ |
] |
een'[ |
] |
|
| 74 |
H |
Als |
|
een verscheijden stem 'tschaep vanden bock zal |
|
leijden, |
|
| |
D1 |
[ |
|
] |
leyden: |
|
| |
K1 |
[ |
] |
een'[ |
|
] |
| 75 |
H |
Comt mijn vercoren Volck, besit |
|
w's Vaders |
|
erff, |
| |
D1 |
[ |
] |
uws[ |
] |
erff: |
| 76 |
H |
Gaet |
|
heen |
vervloeckten |
|
hoop in |
|
't eewighe |
verderff. |
|
| |
D1 |
[ |
|
] |
t'eeuwighe* |
[ |
] |
| |
D2 |
[ |
|
] |
'teeuwighe |
[ |
] |
| |
D2-Ot |
[ |
] |
uyt |
[ |
|
] |
| |
K1 |
[ |
] |
uyt, |
[ |
] |
hoop,[ |
|
] |
| 77 |
H |
Ick stelle mijn gelooff in 'sGheestes |
|
Heiligh wesen |
| |
D1 |
[ |
] |
heyligh' wesen, |
| 78 |
Ha |
Met-Wijs, |
met-onbepaelt, met-eewigh, met-gepresen, |
|
| |
b |
Met-Godt, |
[ |
] |
| 79 |
Ha |
Des Zoons, des Vaders Gheest, |
|
en ijeder een |
ghemeen, |
|
| |
b |
[ |
] |
{en ijeder een} |
[ |
] |
| |
b |
[ |
] |
{Zoon, Vader, beijd'} |
[ |
] |
| |
D1 |
[ |
] |
Soon, Vader, beyd' |
[ |
] |
| 80 |
H |
De derde vande drij, met Zoon en Vader |
|
een. |
| |
D2 |
[ |
] |
een: |
| 81 |
H |
Den |
|
Gheest |
die in 'tverdriet |
|
ons' |
Ziele doet verblijden, |
|
| |
D1 |
[ |
|
] |
ons |
[ |
] |
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
ons' |
[ |
] |
| |
Ot |
[ |
] |
Geest, |
[ |
|
] |
| 82 |
Ha |
Den |
|
Gheest die ons vertroost |
|
in des Zoons heijligh |
lijden, |
|
| |
b |
[ |
|
] |
in's salighmaeckers |
[ |
] |
| |
D1 |
[ |
] |
Gheest,[ |
|
] |
| 83 |
Ha |
Den Gheest die in ons woont, in ons |
|
roert |
in ons leeft, |
|
| |
b |
[ |
] |
werckt |
[ |
] |
| |
D1 |
[ |
] |
werckt, |
[ |
] |
| 84 |
H |
Den Gheest die ons |
|
herbaert |
en nieuwe hertten geeft. |
|
| |
D1 |
[ |
] |
herbaert, |
[ |
] |
| |
| |
[artikel 9] |
|
| |
H |
Ick geloove een heijlige algemeene <kercke> Christelijcke kercke. De gemeenschap der Heyligen. |
| |
D1 |
[Ick] gheloove [een] heylighe alghemeyne Christelicke kercke; de Ghemeenschap [der] Heylighen. |
| |
| |
| 85 |
H |
Ick |
|
stelle |
mijn |
|
gelooff in eenen Hoop vercoren, |
|
| |
D1 |
[ |
] |
houde |
|
en Gheloov', |
|
een Cudde |
|
uytvercoren, |
|
| |
D2 |
[ |
|
] |
uytveroren*, |
|
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
met |
|
geloo<v>>f |
een Kudd' voor uytverkoren, |
|
| |
Ot |
[ |
|
] |
Geloov' |
|
[ |
|
] |
| |
K1 |
[ |
] |
houd' |
|
en ick geloov' |
|
een' |
Kudd' |
|
voor-uytverkoren, |
|
| |
K2 |
[ |
|
] |
een |
[ |
|
] |
|
| 86 |
H |
Een |
|
Bruijt |
den Bruijdegom voor eewich toe te hooren, |
|
| |
D1 |
[ |
] |
Bruydt, |
[ |
] |
| |
K1 |
Een' |
|
[ |
|
] |
| 87 |
H |
Een |
algemeene kerck, de werelt door |
|
verspreijt |
|
| |
D1 |
[ |
|
] |
verspreydt, |
|
| |
K1 |
Een' |
[ |
|
] |
| 88 |
H |
Zoo verr' sich Oost en West der Hemelen verbreijt. |
| |
D2-Ot |
Soo wijd als Oost en West, en 'teen van 'tander leijt. |
| 89 |
H |
Veel leden van een hooft, |
|
veel kindren van |
|
een <v>> |
Vader, |
|
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
een' |
[ |
] |
| |
K1 |
Veel'[ |
] |
veel' kind'ren[ |
|
] |
| 90 |
H |
Verscheijden en verdeelt, en evenwel te |
|
gader, |
| |
D1 |
[ |
] |
gader; |
| 91 |
Ha |
Te gader inden geest en |
Christen' heijlicheijt, |
|
| |
b |
Te gader in |
|
gelooff |
en waerheijts eenicheyt, |
|
[= 92] |
| |
D2-Ot |
[ |
] |
Gheloo*v'* |
[ |
] |
|
| |
K1 |
[ |
] |
geloof |
[ |
] |
|
| 92 |
Ha |
Te gader in gelooff en waerheijts eenicheijt. |
|
| |
b |
Te gader inden |
|
geest |
en |
|
Christen' |
heijlicheijt. |
|
[= 91] |
| |
D1 |
[ |
] |
Gheest, |
[ |
] |
Christen |
[ |
] |
|
| 93 |
H |
Ick |
|
stelle mijn gelooff |
in 't Goddelijck |
|
erbarmen |
|
| |
D1 |
[ |
] |
houde en gheloov' |
het |
[ |
] |
erbarmen, |
|
| |
D2-Ot |
[ |
] |
kenne met geloov' |
[ |
|
] |
| |
K1 |
[ |
] |
houd' en ick geloov' |
[ |
|
] |
| 94 |
H |
Daer door |
|
den |
Vader ons ontfanghet in |
|
sijn |
armen |
|
| |
D1 |
[ |
|
] |
armen, |
|
| |
D2 |
[ |
|
] |
sijn' |
[ |
] |
| |
D2-Ot |
[ |
] |
de |
[ |
|
] |
| 95 |
H |
En' |
ons der Sonden schult genadelijck |
|
vergeeft |
| |
D1 |
En |
[ |
|
] |
vergheeft. |
| |
D2 |
[ |
|
] |
vergheeft, |
| |
[artikel 11] |
|
| |
H |
Opstandighe |
deses |
|
vleeschs. |
|
| |
D1 |
Opstandingh |
[ |
] |
vleesch. |
|
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
vleeschs. |
|
| |
| |
| 97 |
H |
Ick |
|
stelle mijn gelooff |
in 't |
opstaen deser |
|
leden, |
|
| |
D1 |
[ |
] |
houde en gheloov' |
het |
[ |
] |
Leden, |
|
| |
D2-Ot |
[ |
] |
wachte met geloov' |
[ |
|
] |
| |
K1 |
[ |
] |
wacht en ick geloov' |
[ |
|
] |
| 98 |
H |
'Tverrijsen |
deses |
|
Vleeschs, |
naer dat het hier beneden |
|
| |
D1 |
[ |
|
] |
Vleesch, |
[ |
] |
| |
D2 |
Tverrijsen |
[ |
|
] |
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
Vleeschs, |
[ |
] |
| |
Ot |
'tVerrijsen |
[ |
|
] |
| 99 |
H |
Des heeren grooten Dach zal hebben |
|
in gewacht, |
| |
D1 |
[ |
] |
inghewacht, |
| 100 |
Ha |
En weder |
|
ziel |
|
en |
lijff |
te samen zijn gebracht. |
|
| |
b |
[ |
|
] |
met |
[ |
|
] |
| |
c |
[ |
|
] |
met |
sijn |
ziel |
[ |
] |
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
sijn' |
[ |
|
] |
| 101 |
H |
Ick |
|
stelle mijn |
|
gelooff |
in een |
onsterfflijck leven |
|
| |
D1 |
[ |
] |
houde en |
|
gheloov' |
een |
|
onvergancklijck Leven, |
|
| |
D2-Ot |
[ |
] |
hope met |
|
gheloov |
[ |
|
] |
| |
Ot |
[ |
|
] |
geloov' |
[ |
|
] |
| |
K1 |
[ |
] |
hop' en ick |
[ |
|
] |
onverganck'lick [ |
] |
| |
K2 |
[ |
] |
hoop' |
[ |
|
] |
| 102 |
Ha |
Een |
|
vreucht |
|
een heerlicheijt ten hoochsten |
|
top |
verheven, |
|
| |
b |
[ |
] |
{vreucht} |
|
[ |
|
] |
| |
b |
[ |
] |
{eer} |
|
[ |
|
] |
| |
c |
[ |
] |
{vreucht} |
|
[ |
|
] |
| |
c |
[ |
] |
{rust} |
|
[ |
|
] |
| |
D1 |
[ |
] |
rust, |
|
[ |
|
] |
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
topp |
[ |
] |
| |
K1 |
Een' |
|
[ |
] |
een' [ |
] |
top |
[ |
] |
| 103 |
H |
Een onbepaelde vreucht, |
|
een eewich lichten |
|
dach |
|
| |
D1 |
[ |
|
] |
Dach, |
|
| |
D2-Ot |
[ |
] |
een'[ |
|
] |
| |
K1 |
Een'[ |
|
] |
| 104 |
H |
Die oore noijt en |
|
hoord', |
|
die |
ooghe noijt en |
|
sach. |
|
| |
D2 |
[ |
] |
hoord' |
|
[ |
|
] |
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
en |
[ |
] |
sagh, |
|
| |
K1 |
[ |
|
] |
sagh; |
|
| 105 |
H |
Voor |
|
sieckte, |
voor verdriet, voor swaricheijt, voor |
|
plaghen |
|
| |
D1 |
[ |
|
] |
plaghen, |
|
| |
D2-Ota |
[ |
] |
qualen |
[ |
|
] |
| |
b |
[ |
] |
honich-raed voll galls, voor Werel<t>>d-Vreuchd voll plagen, |
| |
| |
| 106 |
H |
<En>>Een |
|
welvaert sonder endt, een stadich |
|
welbehagen; |
|
| |
D1 |
[ |
|
] |
wel behaghen. |
|
| |
D2 |
[ |
|
] |
welbehaghen. |
|
| |
Ot |
[ |
|
] |
wel-vaert[ |
] |
well-behagen. |
|
| |
K1 |
|
Een' |
[ |
|
] |
| 107 |
H |
Dit |
|
ghunne en' |
gheve |
|
ons |
en alle die hem |
|
vreest |
| |
D1 |
[ |
] |
gunn' en |
[ |
] |
ons, |
[ |
] |
vreest, |
| |
D2-Ot |
[ |
|
] |
mij, |
[ |
|
] |
| 108 |
H |
Dien |
prijs en eere zij |
|
Godt, Vader, |
Zoon en Gheest. |
|
| |
D1 |
[ |
|
] |
Godt Vader, |
[ |
] |
| |
D2-Ot |
[ |
] |
lof ter eewen [ |
|
] |
| |
[onderschrift en datering] |
|
| |
H |
17o. |
Junij 1619 Constanter. |
|
| |
D1 |
constanter |
|
| |
D2 |
[ontbreekt] |
|
| |
D2-Ot |
mdcxix |
|
| |
Ot |
mdcxix. |
|
| |
K1 |
[ontbreekt] |
|
|
-
eindnoot1
- Vergelijk Bakhuizen van den Brink 1976.
-
eindnoot3
- Dit gedicht van Huygens sluit, met het volgende [17], in ‘thematiek en vormgeving nauw aan bij datgene wat Grotius op dit moment schrijft’ constateert Frans Blom (Blom 1996, p. 108). De Groot schreef tijdens zijn gevangenschap op Loevestein (1618-1621) ook religieuze poëzie in het Nederlands. Hugo de Groots Bewijs van den waren godsdienst, waarvan een ‘manuscript version’ uit 1619 wordt bewaard in de bibliotheek van het Haagse Vredespaleis (Grotius collection, nr. 120) verscheen in 1622 in druk (Nellen 1987, p. 134, n. 5). Huygens, die toen in Engeland verbleef, werd door zijn broer Maurits van het verschijnen ervan op de hoogte gebracht in een brief van 30 mei 1622 (De Haas 1929, No. 11, ‘Grotius a mis en lumière un poème: Bewijs van den waeren Godsdienst: bien long, je vous envoyeray par la première occasion et moins coustable’). Constantijn verzocht per brief d.d. 8 juni 1622 hem een exemplaar op te sturen. (Briefwisseling, nr. 155 met correctie door Nellen 1987, p. 134, n. 5).
|
Auteursrechtelijk beschermd