Nederlandse gedichten 1614-1625. Deel 2. Apparaat en commentaar

[27] Doe thyrsis

Commentaar

Begin januari 1620 zakte Maria van Mathenesse onder de ogen van haar verloofde, Jacob van Wassenaar, Heer van Warmond, in de buurt van Leiden door het ijs en verdronk. De Engelse gezant Carleton beschrijft deze tragische gebeurtenis in een brief van 14 januari 1620¹.

Op verzoek van dezelfde Carleton schrijft Huygens, naar hij schriftelijk aan Daniel Heinsius meedeelt, dit droevig vierluik Τετϱαδαϰϱυον, vier tranen².

1 Zie Worp Gedichten i, p. 183, n.2

2 Worp Briefwisseling, nr. 75.

[p. 202]

Het Latijnse vers schreef hij op 2 februari, een dag later volgde het Franse en op 4 februari voltooide hij het Italiaanse en het Nederlandse gedicht.

Huygens heeft zich voor deze treurige gedichten laten inspireren door de eerste idylle van Theocritus: Thyrsis' klacht om de dood van Daphnis. Waarschijnlijk kende hij Heinsius' uitgave ervan.³ Misschien is dat wel de reden waarom Huygens extra benieuwd is naar Heinsius' mening over deze gedichten.⁴

De Haarlemse priester Joan Albert Ban heeft bij dit gedicht emotievolle muziek gecomponeerd⁵.

3 De eerste druk verscheen te Leiden in 1603. Zie Sellin 1968, Checklist nummer 343.

4 Zie noot 2.

5 Zie Grijpp 1987, p. 103-104.

Uitgaven

Worp Gedichten i, p. 183-185.

Overlevering

H	Autograaf Huygens, ka xliii^a, (1620), fol. 3. Een blad papier van 235 × 200 mm. Op fol. 3^r schreef Huygens de titel Τετϱαδαϰϱυον (‘Geween in vieren’) en de latijnse en Franse versie van dit gedicht. Fol. 3^v biedt plaats aan de Italiaanse en Nederlandse tekst.
D1	De eerste druk van Τετϱαδαϰϱυον verscheen achter de eerste uitgave van Batava Tempe (Middelburgh, 1622).
D2	Ook de tweede druk van Batava Tempe (1623) wordt gevolgd door de tweede druk van Τετϱαδαϰϱυον. Deze druk is ‘onoversien, onverbetert’ opgenomen in de Otia (1625).
K1	Koren-bloemen 1658, Vierde boeck, Van als (212), p. 263.
K2	Koren-bloemen 1672. Achtste boeck Mengelingh. (302^v), p. 476.

Datering

Het Latijnse vers is gedateerd: 4^o Non. Feb. mdcxx (= 2 februari 1620).

Het gedicht in het Frans is gedagtekend: 3^o Non. Feb. 1620 (= 3 februari 1620). Onder het Italiaanse gedicht schreef Huygens: prid. Non. Feb. 1620 (= 4 februari 1620). Het Nederlandse gedicht dateert van ‘Eod. die’ (= dezelfde dag, dus ook 4 februari 1620).

Varianten

	[titel]
H	Op de selfde sinn.
D1	harders-klachte | Op den selven sin. | In de welcke Thirsis vertoont den Heere van War- | mon, beclaghende het drouvich ongeval, sijne Bruyd (wijlen | dochter van den Heere van Matenes, Heere van Haserwoude) | door ys-braecke over-ghecomen.
K1	Thirsis op de doodt van sijne Phyllis door | Ysbraeck om-gekomen.

[p. 203]

2	H	Al schrickende		gevat	al schreijend'		hadd'	<g>>becropen,
	K1	[	]	gevat,	[	]	had	[	]

4

H

Sijn hert en al verdronck in Phillis <wreede>>herde moort,

7	H	En voelde sijn gemoet		met	tranen		overloopen;
	D1	[	]	in	[	]	overloopen,

8	H	<Noch>>Wel, seijd' hij noch voor 't lest <,>>		(off	wanhoop voerde 'twoordt)
	K1	[	]	en	[	]

9	H	Wel		mijn	gedaelde Son,		U	sterven wil ick achten
	D1	Wel,		[					]
	K1	[	]	mijn'	[	]	uw	[	]

10	Ha	Zoo ick U leven		de';		Vergaet	ghij in het		nat,
	b	[			]	{Vergaet}	[			]
	b	[			]	{Versinkt}	[			]
	D1	[	]	dé:		Versinckt	[	]	nat?

11

H

Daer

zoeck'

ick

oick

mijn

doot

maer in een

tranen-badt,

D1

[

]

soeck

[

]

oock

[

]

doodt,

[

]

tranen-badt;

K1

[

]

mijn'

[

]

12	Ha	Soo sult ghij dan		beschreijt	ick schreijende		versmachten,
	b	[				]	versmachten.
	D1	[	]	beschreyt,	[	]	versmachten,
	K1	[				]	versmachten;

13	Ha	Als emmers	d'een zoo wel als d'ander <ste>>smooren			doet,
	b	En zoo doch	[	]	sterven	[	]
	c	Want [zoo					]
	D1	Als emmers	[	]	smooren	[	]
		[ondertekening en datering]
	H	Constanter. Eod. die.
	D1	[	]
	K1	[ontbreekt	]