Nederlandse gedichten 1614-1625. Deel 2. Apparaat en commentaar

[69] Een comediant

Commentaar

Over Een Comediant is Huygens opmerkelijk positief in deze print. Na de opening met diverse qualificaties die allemaal kameleontische eigenschappen verwoorden, formuleert Huygens de kern van zijn waardering: het innerlijk van de toneelspeler beweegt zich in het ‘gulde midden’ (r. 14). Achter het masker zit steeds de zelfde mens die voorspoed en tegenspoed kan meemaken, en tegelijk in staat is onbewogen te blijven (r. 15-16).

In het slotgedeelte (vanaf r. 17) past de dichter deze stoische houding toe op hem alleen die op het wereldtoneel in alles maat weet te houden en kan zeggen: ‘Zo is het nu eenmaal’ en op God vertrouwt: ‘God kent de dag die komt’.

Uitgaven

Eijmael 1891, p. 16-17 (‘aanteekeningen’ p. 73-74); Worp Gedichten ii, p. 21-22; Kaakebeen 1918, p. 31 (met annotaties); Van der Heijden, Spectrum 10, p. 231-232 (met annotaties); Huygens 1984, p. 20.

Overlevering

H	Autograaf Huygens, ka xl^a, 1623, fol. 45^v. Dit is de laatste bladzijde van het dubbelblad 44-45, met de afmetingen 312 × 200 mm.
H-Ot	H is kopij geweest voor de Otia. Dit blijkt uit het potloodnummer naast de titel, de signatuur en de zetinstructies (in casijff bij hijpocrijt (r. 7) en Dit innewaert

[p. 574]

	(bij regel 9)). In deze fase voegde Huygens in lichtere inkt ook het citaat toe. Zie voor een samenvattende bespreking van de kopij der ‘printen’ de p. 503-511.
Ot	Otia 1625, ‘Lib. v. Characteres. Dat zijn printen’. E3^v, p. 38.
K1	Koren-bloemen 1658, ‘Derde Boeck. Zede-printen Ende Stede-stemmen’, Q3^v, p. 134.
K2	Koren-bloemen 1672, ‘Derde Boeck. Zede-printen Ende Stede-stemmen’, R2^r+v, p. 131-132.

Datering

H is gedateerd: 14.^a 8bris 1623 (= 14 oktober 1623).

Varianten

1	Ha	Hij is een Alle-mann,		altijdt	en		allerweghen
	b	[	]	altijd	[					]
	Ot	[				]	aller		wegen
	K1	[						]	wegen,

2

Ha

Waer 'them den honger

maeckt;

een

Bedlaer

met

een

degen;

b

[

]

{maeckt;}

[

]

b

[

]

{baet}

[

]

c

[

]

maeckt;

[

]

Ot

[

]

Bed'laer

[

]

een'

[

]

3	Ha	Een Papegaij om		God;	een laccher van gebreck;
	b	[	]	Gó;	[	]
	Ot	[	]	Go';	[	]

5	H	Een	Schilderij die spreeckt; een spoock van weinig' uren;
	K1	Een'	[	]

6	H	Een	levendige Print van 'sWerelts kort verduren;
	Ot	Een'	[	]

7	H	Een hijpocrijt om 'tjock;		een schaduw diemen tast;
	Ot	[	]	een'[	]

9	H	Hij	is dat ijeder een behoort te konnen		wesen:
	H-Ot	+	[			]
	Ot	[		]	wesen
	K1	[		]	wesen:

11	H	Nae't noodich wesen moet: geraeckt hij op		een	Throon,
	Ot	[	]	een'	[	]

12	H	Sijn hert ontstijght hem niet nae 'tstijgen vande		kroon:
	Ot	[	]	Kroon;

17	H	De Werelt is		'traduijs daerop de Menschen mommen,
	K1	[	]	't thooneel daer op [de Menschen] mommen;

[p. 575]

18	H	Veel' staen op sprekens roll,		veel	dienender voor stommen;
	Ot	[	]	veel'	[	]

19

H

Veel' drauen, veel' staen still, veel' <f>dalen, veel' gaen op,

20	H	Veel		sweeten om gewinn,		veel	scheppen 't mette		schopp:
	Ot	Veel'		[	]	veel'	[	]	schopp;
	K1	[	]	sweeren* [om						]

21	H	Geluckigh hij		alleen,	die krijgen kan en		houwen
	Ot	[	]	alleen	[	]	houwen,
	K2	[	]	alleen,	[			]

21		[marge]
	H	[ontbreekt]
	H-Ot	Gaudendum est atque dolendum; Nam natus homo es: nolisque licet. Ita lex fert magna deorum. <Stob. ex Eurip.> Stob. ex Eurip. Ego ob res istas doleo vehementer quidem, Sed prae dolore sapere non cesso tamen, Hoc est quod me hominem praestat, hoc me sospitat. Id. ex Philem. Sard. Quidquid necesse est ferre, nec habendum grave est. Id. ex Eurip. Quem res plùs nimio delectauere secundae Mutatae qualient. Hor.
	Ot	[Gaudendum... Sard. Quidquid] nocesse* cit* [ferre,... Hor.]
	K1	Δἐὶ δέ σεχαίρειν ϰαι λυπε̃ιοθαι, θνητὸς γαρ ἰφυς ϰᾄν μησυ θέλης τὰ θεων ὄυτω νενόμισαι. Stob. ex Eurip. [Gaudendum est atque dolendum: Nam natus homo es: nolisque licet, Ita lex fert magna Deorum.] Εγώ δέ λυπε̃μαι μὲν εὶς ὑπερβολὴν Επί τοῖς παρουσιν, ἒν δὲ τῂ λύπῃ φρονῳ Τοῦτο τὸ μὲ τηροῦν ὲτι ϰᾀνθρωπον ποιοῦν. Id. ex Philem. Sard. [Ego ob res istas doleo vehementer quidèm, sed prae dolore sapere e non cesso tamen. Hoc est quod me hominem praestat, hoc me sospitat.] Ου δεινὸν οὐδὲν τῶν ἀναγϰάιων βροτοῖς. Id. ex Eurip [Quidquid necesse est ferre, nec habendum grave est. Quem res plùs nimio delectavere secundae, Mutatae quatient. Hor.]

23

H

En lacchen matelick <op> in suer of soet gelagh,

24	Ha	En seggen. Is't nu soo,		God kent den naesten dagh.
	b	[	]	{God kent den naesten dagh.}
	b	[	]	{Wie weet hoe 't worden magh.}
	H-Ot	[	]	God kent den naesten dagh.
		[ondertekening en datering]
	H	Constanter. | Hagae. 14.^a 8bris | 1623.
	H-Ot	<			>