Logo DBNL
Nederlandse gedichten 1614-1625. Deel 2. Apparaat en commentaar (2001)

Nederlandse gedichten 1614-1625. Deel 2. Apparaat en commentaar

(2001)–Constantijn Huygens–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

[110] Voorspraeck

Commentaar

In dit gedicht verantwoordt en verdedigt Huygens zijn ‘Printen’.

De lezer die zichzelf wenst te bedriegen en Huygens' pen ten onrechte beschuldigt (r. 1-4), de vijanden die klagen dat Huygens door ‘segge-sucht’ (praatziekte) bevangen, alles zegt wat hij denkt (r. 5-8), de vrienden die opkomen voor de eer die iemand krachtens geboorte of verdiensten toekomt (r. 9-12), tot hen allen richt hij zich. De dichter verklaart nadrukkelijk dat hij deugden heeft willen samenkneden (‘verhechten’) tot een massa, een klont

specie, om hiervan vervolgens een afdruk te maken waarin het precieze wezenskenmerk van het origineel zichtbaar is.1 Hetzelfde heeft hij ook gedaan met de ondeugden. Het ‘Beeld’, de ‘Print’ toont zowel de goede als de slechte zijn evenbeeld, de goede tot een aansporing nog deugdzamer te worden, de slechte tot afgrijzen.

Huygens roept hierbij zijn broer Maurits tot getuige. Die weet immers als oudere broer heel goed dat hun beider vader hen heeft opgevoed met gouden zelfvergaarde lessen. Na een piëteitsvolle herinnering aan vader Christiaan die op 7 februari 1624 was overleden, vraagt Huygens zijn broer hem te helpen bij het - in deze gedichten - noemen van de vruchten van hun opvoeding en het aan de kaak stellen van de leugenaar die hem ten onrechte beticht van het leveren van kritiek (r. 107-108). De dichter eindigt zijn gedicht met de woorden dat hij die valse aantijgingen met genoegen zal verdragen maar de veiligste rust van al zal genieten in het welgevallen van zijn broer alleen.

Uitgaven

Eymael 1891, p. 1-3 en 49-52 (aantekeningen); Worp Gedichten ii, p. 82-85

Literatuur

Koopmans 1904, p. 293; Smit 1980, p. 123; Van Strien 1987, p. 66.

Overlevering

H Autograaf Huygens, ka xla, 1624, fol. 27-28. Een dubbelblad papier van 320 × 205 mm. De pagina's zijn gemarkeerd: A-D. De tekst is geschreven in twee kolommen. Verdeling: Fol. 27r: r. 1-28 en 29-60; fol. 27v: r. 61-92 en 93-112. Onder de tweede kolom op fol. 27v noteerde Huygens zijn naamspreuk en de datering van het gedicht. Daaronder geeft ‘V.112.’ het aantal versregels aan. Fol. 28r en 28v zijn blanco.
H-Ot Blijkens signaturen, vingerafdrukken, correcties en varianten heeft H behoort tot de kopij voor de Otia. Dit opdrachtgedicht vormt de introductie tot de printen. Zie voor een overzicht van de drukgeschiedenis van deze reeks p. 503-511.
Ot Otia 1625, ‘Lib. V. Characteres. Dat zijn Printen’, Cr-C2v, p. 17-20.
K1 Koren-bloemen 1658, ‘Derde Boeck. Zede-printen Ende Stede-stemmen’, Or-O2v, p. 105-108 (foutief gepagineerd: [113], 114-116).
K2 Koren-bloemen 1672, ‘Derde Boeck. Zede-printen Ende Stede-stemmen’, P2r-P3v, p. 115-118.

Datering

Huygens dateerde H: 10.a 9bris 24. (= 10 november 1624).

Varianten



illustratie

  [titel]
  Ha   Voorspraeck | van de | printen; | Aen mijn' Broeder, | Secretaris vande Raed van State.
  b   [Voorspraeck | van de | printen; | Aen mijn' Broeder, | Secretaris] [van State.]
  K1   Derde Boeck, | zede-printen. | Voorspraeck der selve [| Aen mijn' Broeder,] den heer | maurits huygens | [Secretaris van State.]

1 H   'Ksall hem   ernstigh heeten liegen  
  H-Ot   [ ] ernstich [ ]

2 Ha   Die   sijn selven will bedriegen,  
  b   [ ] sich [ ]

3 Ha α En   beschuldig mijn *Gegiss*
  b β [ ] beschuldigen   [mijn] mond
  H-Ot γ [   ] mijn' Penn

4 Ha α Daer   *het allermijnst aff is*
  b β [ ] hem niemandt schuldigh vond.
  H-Ot γ [ ] ick schuldeloos af   ben:
  K2   [   ] ben,

8 H   Door mijn' tanden hebb'   gevoert:
  Ot   [ ] gevoert;
  K1   [ ] gevoert:

9 H   'Kwill geen' <vrj> vrienden laten dencken

12 H   Andren van Verdiensten hoort.  
  K1   And'ren [ ]

15 H α Voor de geesel van   mijn Penn,
  H-Ot β [ ] mijn' mond,

16 H α 'Ksegg   hier dat ick   niemand kenn
  H-Ot β [   ] noijt en vond  
  K2   [ ] hier, [   ]

17 H   Dien all 'tgoede   kan betamen,  
  H-Ot   [ ] kon' [ ]

17   [marge]
  H   [ontbreekt]
  H-Ot   Tales nequeo monstrare, et sentio tantùm. Iuven.

18 H   Dien all 'tquade   kan beschamen  
  H-Ot   [ ] kon [ ]
  Ot   [ ] kon' [ ]

20 Ha   Dat ick op de   quade legg.  
  b   [ ] Quade [ ]



illustratie

22 H Ondeughd hebb ick willen <*gaeren*>ga'eren

24 H Naer mij hier +de+ <d>>Deughd toe glomp,

27 Ha Om den Goeden   op het   Beelt  
  b [ ] tot [   ]
  H-Ot [   ] Beeld  

29 H 'Tbeelt van deughden,   'tbeelt van Eeren,  
  H-Ot 'Tbeeld [ ] 'tbeeld [ ]

32 H Heel   end al gelijcken will';  
  Ot [ ] end' [ ]

36 H Voor sijn' eighen schaduw   loop'.
  Ot [ ] loop.
  K1 [ ] loop'?

39 Ha Als het van   mijn jaren staet,  
  b Als't [ ] mijne [ ]

43 Ha 'Svaderlands   gewenschte goet
  b [ ] gewenschten spoed

44 Ha Tegen staet en spoeden doet;  
  b Tegenstaet [ ]

45 H Broeder, deel van dese Ziele,  
  Ot broeder, [ ]

48 H Door den etter van een <s>>zeer

55 H Treedt de <b>>Boosen op den teen,

56 H Die 't mij   garen   overstre'ên.
  Ot [   ] overstreên.
  K1 [ ] geerne overstreên:

59 H Die de mijn' van <teerder>teerer Ieught

61   [marge]
  H [ontbreekt]
  H-Ot Insuevit Pater optimus hoc me, ut fugerem exemplis vitiorum quaeque notando. Hor.

64 H 'Tander leuen heeft begost,

67 H Met   een rechter tegen-bocht  
  Ot [ ] een' [ ]

68 H Daer't hem slinx geneghen docht:  
  H-Ot Waer't [ ]

77 Ha Tuchtingen van gulder waerden,
  b Tuchting[van] vergulder [waerden,]



illustratie

78 H Die sijn' sorgen   opvergaerden,
  Ot [ ] op vergaerden,

80 H Stortten in mijn' hollen   sinn'<.>>;
  Ot [ ] sinn;

87 H 'Temmer onbeschoncken <vatt>vat
  K1 't Emmer-onbeschoncken [vat]

90 H D' ‘eerste’ geur kan doen verliesen,  
  Ot d'Eersten [ ]

91 H Die <soo>, tot dat het sterven gaet,

93 H Mog'lick <of> sullen sij besluijten,

95 H Daer soo vroegh, soo   trouwen hand  
  K2 [ ] trouw'en [ ]

96 H Soo voorsichtigh heeft   geplantt
  K1 [ ] geplant,

101 H Sulcke,   Broeder, sulcke derv' ick  
  Ot [ ] broeder, [ ]

102 H (Daer op le<u>>v' en daer op sterv' ick)

107 H Die mij   garen schieten sagh  
  K1 [ ] geerne [ ]
 
  [ondertekening en datering]  
  H Constanter. | Hag. 10.a 9bris 24.
  Ot mdcxxiv.  
  K1 [ontbreekt]  


Vorige Volgende