Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal

[N]

Naäpen.

Het is nageaapt.⁶

6 Witsen 194.

Nabrengen.

Voort medenemen is beter dan nabrengen. (Zie medenemen.)

Nabrieven.

Dat moet ik eens nabrieven.

Nadenken.

Voorzien doet nadenken.⁷

7 v.d. Venne bl. 1.

Naderen.

Laat komen, wat naderen moet. (Zie komen.)

Nagaan.

Ga mij zoo lang na, als ik u voorgegaan ben.⁸

8 Campen bl. 61.

Nakaarten.

Men moet nooit nakaarten.

Naken.

Die waakt, Die naakt.⁹

[Dat wil zeggen: die op zijne zaken past, komt wel vooruit in de wereld. In gelijken zin zegt men: Het goed hem naakt, Die werkt en waakt.]

9 Sel. Prov. bl. 159.

Nakijken.

Hij heeft het nakijken. (Zie hebben.)

Nakomen.

Ga juist voor, als ge zelf zoudt willen nakomen.¹⁰

Laat wat, voor die nog nakomen. (Zie laten.)

Laat ze ook zorgen, die nakomen.¹¹

10 v.d. Venne bl. 198.

11 Campen bl. 55. 18 Maart, 10 Sept. Gruterus I. bl. 112. Bogaert bl. 37.

Nalaten.

Het eene moet men doen, en het andere niet nalaten. (Zie doen.)

Naleeren.

Voorgedaan is nageleerd.¹²

12 Sancho-Pança bl. 33.

Naloopen.

Hij heeft het naloopen. (Zie hebben.)

Te veel betrouwen, heeft het naloopen. (Zie betrouwen.)

Namaken.

Het is beter te laken Dan na te maken. (Zie laken.)

Nameten.

Hij meet na.

[Hij geeft over.]

Nasporen.

Men moet scherp nasporen.¹³

[Dat is: met ijver eene zaak onderzoeken.]

13 Sartorius tert. IX. 75.

Navertellen.

Hij zal er niet veel van navertellen.

[Men zegt dit van den domme, die niet veel van de zaak heeft begrepen, of van den doode, die wel zwijgen moet.]

Navlooijen.

Hij zal dat wel navlooijen.¹⁴

14 v. Eijk II. nal. bl. 54.

Navolgen.

Wat men lieft, dat volgt men na. (Zie lieven.)

Nawerpen.

Men zal het u niet nawerpen.¹⁵

15 Campen bl. 89.

Nazeggen.

Zoo als er een handelt, zoo zegt men 't hem na. (Zie handelen.)

Nederleggen.

Hij heeft er zich bij neêrgelegd.

Nederstooten.

Hij stoot niemand neder en helpt niemand op.¹⁶

[Met dit spreekwoord teekent men den onverschillige.]

16 Campen bl. 107. Meijer bl. 51.

Nedervallen.

Met draaijen valt men neder. (Zie draaijen.)

Nederzetten.

Eilieve, zet hem toch zacht neder.¹⁷

17 Campen bl. 43.

Négeren.

Gij moet hem of négeren of negéren.

Hij wordt genégerd.

[Hij wordt als neger, als slaaf, behandeld.]

Negéren.

Gij moet hem of négeren of negéren. (Zie négeren.)

Nemen.

Daar het naauw is, daar neemt men het naauw.¹⁸

[Dat is: als er geene gelegenheid voor groote zaken is, welnu, dan zullen we ons met geringe dingen behelpen. Men bezigt dit spreekwoord al spottende, en past het toe op iemand, die geene grootere zonden bedreef, omdat hij daartoe niet in de gelegenheid was. Zoo zegt men ook: Daar het naauw is, daar neemt men het naauw, zei de bruid, en zij liet zich zoenen door de traliën.]

Die niet nemen wil, durft niet geven. (Zie geven.)

Die u wel kent, die neemt u niet. (Zie kennen.)

Geef eerst, neem eerst. (Zie geven.)

Geven of nemen. (Zie geven.)

Het geeft of neemt niet. (Zie geven.)

Het is al, gelijk men het neemt.

[Dat wil zeggen: er wordt in de wereld al vrij wat geplooid, ja verdraaid en verwrongen,

18 Prov. seriosa bl. 10. Gheurtz bl. 77.

[p. 50]

om eene zaak te doen zijn, zoo als men die hebben wil.]

Hij neemt al, wat mede wil.¹

Hij neemt het, daar hij het krijgen kan. (Zie krijgen.)

Hij neemt het er goed van.

Hij neemt het zeer naauw.²

Hij neemt het zoo naauw niet.³

Hij weet te nemen en te geven. (Zie geven.)

Kies of deel; die vooruit neemt, heeft reeds gekozen. (Zie deelen.)

Kon hij meer, hij nam meer. (Zie kunnen.)

Kwam 't, Ik nam 't. (Zie komen.)

Men heeft het voor het nemen. (Zie hebben.)

Men moet het nemen, als het komt. (Zie komen.)

Men moet het nemen, zoo als het valt.⁴

Neem daar wat uit.⁵

Neem, wat gij krijgen kunt. (Zie krijgen.)

Wij zullen 't haar te neem of te geef zetten. (Zie geven.)

1 Sartorius sec. IV. 10, V. 88.

2 Sartorius bl. 108.

3 Tuinman I. bl. 326, II. bl. 93, 155.

4 Campen bl. 62. Winschooten bl. 207.

5 Sartorius pr. V. 27, sec. IX. 13.

Netelen.

Het broeit vroeg, dat netelen zal. (Zie broeijen.)

Neuriën.

Wie pocht er niet op eigen neuriën!

Neuzen.

Ik heb hem al geneusd.

Niezen.

Hij wil niezen, eer hij geboren is. (Zie geboren worden.)

Is dat niet wel geniesd?

Naar niezen moet men wachten.

[Men zegt dit tot iemand, die ongeduldig wordt bij eene zaak, waarnaar men wachten moet, even als naar het uitproesten der kitteling in den neus bij het niezen.]

Nijpen.

Gij hebt hem nu: nijp hem. (Zie hebben.)

Klaag niet, voor dat ge zijt genepen. (Zie klagen.)

Nikken.

Hij is genikt.⁶

[Tuinman zegt, dat men deze spreekwijze gebruikt van iemand, die gekrenkt is, wiens kracht is gebroken. Hij wil, dat ‘'t genomen is van visschen, die men nikt, of den nek breekt, om hen 't spartelen te benemen.’]

6 Tuinman I. bl. 353.

Noemen.

Hij leeft, als men het leven noemen mag. (Zie leven.)

Ik kan hem anders wel honderdmaal noemen.

Niemand genoemd, niemand geblameerd. (Zie blameren.)

Nokken.

Hij kan nokken noch geeuwen. (Zie geeuwen.)

Nooden.

Achterna zal hij ze nooden.⁷

Daar men wezen wil, is men haast genoeg genood.⁸

Dien men noodt, roept men; dien men haalt, wil men. (Zie halen.)

Die ongenood (of: ongeroepen) komt, moet onbedankt weg gaan. (Zie bedanken.)

Hij noodt zich zelven.

Men behoeft hem niet lang te nooden.

7 Servilius bl. 272.

8 Campen bl. 48.

Noppen.

Haal op, als het nopt.

[Dit spreekwoord vindt men reeds op het woord visch aldus: Haal op, als het vischje bijt (of: onderhaalt).]

Noten.

Noten en ploten.

[Een regtsterm uit het oude regt.]